Η δύναμη της εσωστρέφειας
« Θέσε μια πρόκληση στον εαυτό σου και γράψε εφτακόσιες λέξεις για το τίποτα» – αυτές ήταν οι τελευταίες λέξεις του άντρα μου πριν κλείσει την πόρτα και με αφήσει μέσα σε ένα δωμάτιο για εφτά μέρες. Χωρίς εφημερίδες, δίχως τηλεόραση και υπολογιστή, με το τηλέφωνο και κάποια βιβλία των οποίων τα γράμματα μου φαίνονται πολύ μικρά ακόμα και όταν φορώ γυαλιά. Είναι από τις καλύτερες μέρες της χρονιάς, αναγνώστες. Σηκώνω το τηλέφωνο και όταν με ρωτούν «τι νέα;» απαντώ «έχω νέα! Είμαι άρρωστη». Δεν με τυλίγει η αμηχανία στην καθημερινή ερώτηση του γιου μου «πώς ήταν η μέρα σου σήμερα, μαμά;» όταν τον παίρνω από τη στάση. Ο Ντίνος θέλει εξιστόρηση γεγονότων και περιστατικών, θέλει κινητικότητα. Η απάντηση «είχα μια καλή ιδέα σήμερα» είναι στατική για την ιδιοσυγκρασία του. Η δική μου καθημερινότητα είναι στραμμένη προς τα μέσα, χωρίς αυτό να σημαίνει, όπως έχετε ήδη διαπιστώσει από προηγούμενα γραπτά, ότι στον εσωτερικό μου κόσμο βρίσκω θησαυρούς. Κάθε άλλο. Ακούω τον T. S. Εliot να μου λέει με τη σπηλαιώδη φωνή του Τζέρεμι Αϊρονς: «Θα υπάρξει άπειρος χρόνος για να προετοιμάσεις ένα πρόσωπο για να συναντήσει τα πρόσωπα που συναντάς» – έχω χρόνο μέχρι τότε, σκέφτομαι, έχω χρόνο, και βουλιάζω βολικά.
Οι εσωστρεφείς έλκονται από τις σκέψεις και τα συναισθήματα, αρκούνται με λιγότερα ερεθίσματα. Οι εξωστρεφείς από τις δραστηριότητες της ζωής αποζητούν τα ερεθίσματα. Οι πρώτοι εστιάζουν στη σημασία των γεγονότων, οι δεύτεροι στα ίδια τα γεγονότα. Ξόδεψα μία εβδομάδα να σκέφτομαι το προφανές. Η κοινωνία μας πλέκει το εγκώμιο της εξωστρέφειας, του χαρισματικού κοινωνικού ανθρώπου που είναι «εκεί έξω», με προτίμηση στη δράση ΕΛΕΑΝΝΑΣ ΒΛΑΣΤΟΥ*
απ' ό,τι στην αδράνεια της περισυλλογής, με κλίση στη σιγουριά απ' ό,τι στην αμφιβολία. Οι ομιλητικοί και ενεργητικοί συχνά μάλιστα χαρακτηρίζονται από τους υπόλοιπους ως πιο έξυπνοι, πιο όμορφοι και πιο ενδιαφέροντες. Η εξωστρέφεια είναι ένα τόσο θελκτικό συστατικό προσωπικότητας που όλοι νιώθουμε την ανάγκη να συμμορφωθούμε με τους κανόνες της. Και αν δεν είμαστε οι ίδιοι εκδηλωτικοί, σίγουρα συναναστρεφόμαστε, συζούμε, έχουμε γεννήσει κάποιον τέτοιο. Ο χαρακτήρας μετράει λιγότερο, βρισκόμαστε –εδώ και δεκαετίες– στην κουλτούρα της προσωπικότητας. Είμαστε πωλητές του εαυτού μας. Στους μόνους που δίνουμε δικαιολογία απαλλαγής να αποτραβηχτούν στους συλλογισμούς τους
είναι οι εξαιρετικά γνωστοί για το έργο τους, συγγραφείς, διανοητές, εφευρέτες, ερευνητές, τεχνολογικά ιδιοφυείς μονήρεις. Ολοι οι υπόλοιποι, οι άνευ διαπιστευτηρίων, την πατήσαμε.
Ακριβώς πριν από τον εκούσιο εγκλεισμό στο δωμάτιο, ο γιος μου έχει καλέσει εφτά φίλους του. Τελευταίος φτάνει ο Ανταμ. Η μαμά του, στέλεχος σε πολυεθνική, ο τύπος επιτυχημένης δυναμικής γυναίκας, μου τον παραδίδει λέγοντας «μακάρι να ήταν λίγο σαν τον Ντίνο». Σκέφτηκα ότι εντέλει είναι ηλίθια. Θα ηχεί πάντα στ' αυτιά του Ανταμ η γνώμη της μαμάς του για εκείνον: «Ορίστε το βαρετό παιδί μου». Ο Ανταμ είναι ένα κλειστό παιδί. Σε τακτά χρονικά διαστήματα αποτραβιόταν από το παιχνίδι. Οταν του είπα ότι κάθομαι στο σαλόνι και ότι έχουμε πολλά βιβλία να διαλέξει, με ενθουσιασμό και χωρίς καμία ντροπή κοινωνικής αποδοκιμασίας –αντίθετα απ' ό,τι πιστεύουν για τους εσωστρεφείς– στρώθηκε στον καναπέ και διαβάζαμε σιωπηλά. Είδα την ηρεμία στο πρόσωπο εκείνου που αισθάνεται ότι κινεί ο ίδιος
την πλοκή που ήρθε σε αντίθεση με την εξάντληση που διαπίστωσα ότι του προκάλεσε η πρότερη κοινωνικότητα. Αναγνώρισα τα συναισθήματα, την αρμονία που σου δίνει η συγκέντρωση σε ό,τι σε ελκύει και την αφυδάτωση που προκαλούν συχνά οι συνδιαλλαγές. Ανταμ, έτσι θα είναι η ζωή σου, ήθελα να του πω, θα είσαι δύσθυμος όταν σου λείπει η ησυχία, θα διαλέγεις τον ρόλο του παρατηρητή, θα προτιμάς τον ρόλο του πολυάσχολου οικοδεσπότη αντί του επισκέπτη που προσπαθεί να είναι ευχάριστος. Θα απουσιάζεις συχνά και θα απολογείσαι τακτικότερα και όταν θα συναναστρέφεσαι θα φεύγεις κουρασμένος αφού έχεις ακούσει τις ιδέες εκείνου ή εκείνης που δεν έχει απαραίτητα τις καλύτερες ιδέες, αλλά μιλάει ταχύτερα, γοητευτικότερα, επιβλητικότερα απ' ό,τι εσύ. Διάλεξε ένα επάγγελμα ταιριαστό με τις δυνατότητές σου, φίλους να ακούν τη χαμηλόφωνη φωνή σου, μείνε όσο πιο πιστός γίνεται στην προσωπικότητά σου. Δεν είπα όμως τίποτα. Υπάρχει μια γενναιοδωρία στη σιωπή.
Χωρίς τους ήσυχους, βραδυφλεγείς, ενδοστρεφείς ανθρώπους που μιλούν λιγότερο και ακούν περισσότερο, που αφουγκράζονται και με προσοχή προσπαθούν να καταλάβουν και να συνάψουν επαφές, δεν θα είχαμε τους στίχους του T. S. Eliot: «Θα υπάρξει άπειρος χρόνος για να προετοιμάσεις ένα πρόσωπο για να συναντήσει τα πρόσωπα που συναντάς. Κι ήδη έχω γνωρίσει τα βλέμματα. Τα βλέμματα που σε καρφώνουν σε μια φράση τυπική». Πώς θα επιβιώναμε χωρίς τόσο ωραία κείμενα, τέχνη, τεχνολογία, επιτεύγματα και εφευρέσεις; Εχει μια πρόκληση, μια γενναιοδωρία και μια απόλαυση η συμβίωση με την ευαίσθητη σιωπή.
«Θα υπάρξει άπειρος χρόνος για να προετοιμάσεις ένα πρόσωπο για να συναντήσει τα πρόσωπα που συναντάς».