Η συμφωνία Ντάβου - Χέιγκ για το ΝΑΤΟ
Οι διαπραγματεύσεις για την επανένταξη της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας και οι αντιδράσεις της Αγκυρας
ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΛΚΟΥ*
Αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο ενός καταστρεπτικού ελληνοτουρκικού πολέμου μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απέσυρε την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ ως διαμαρτυρία για την αδυναμία της Συμμαχίας να σταματήσει την αδικαιολόγητη τουρκική εισβολή. Η κίνηση αυτή, που φαινόταν να είναι η χαριστική βολή για τη συνοχή της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, στόχευε στο να ασκήσει πίεση στους συμμάχους και κυρίως στην Ουάσιγκτον, ώστε να πιέσουν την Τουρκία να αποσυρθεί από την Κύπρο. Επίσης, ανταποκρινόταν στο λαϊκό αίσθημα, το οποίο σε μεγάλο βαθμό έβλεπε τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ ως υπεύθυνους για την κυπριακή τραγωδία. Τέλος, η Αθήνα αποχωρώντας
από τα ΝΑΤΟϊκά στρατηγεία έθετε υπό εθνικό έλεγχο τις Ενοπλες Δυνάμεις της, γεγονός που της επέτρεπε να αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη ευελιξία μια ενδεχόμενη ελληνοτουρκική κρίση.
Ηδη από νωρίς φάνηκε ότι η αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ είχε αποτύχει να προκαλέσει την ανησυχία και την κινητοποίηση στην οποία ήλπιζε η ελληνική πλευρά,
ενώ ταυτόχρονα γινόταν αντιληπτό ότι η απουσία της Αθήνας από μια σειρά ΝΑΤΟϊκών επιτροπών που ήταν κρίσιμες για τα ελληνικά αμυντικά συμφέροντα μεσοπρόθεσμα ευνοούσε την Αγκυρα. Πράγματι, η Τουρκία προσπαθούσε συστηματικά να υποβαθμίσει τον ελληνικό παράγοντα και να καλύψει το κενό που είχε δημιουργήσει η ελληνική αποχώρηση στον αμυντικό σχεδιασμό
της Συμμαχίας βρίσκοντας πολλές φορές ανταπόκριση μεταξύ των συμμάχων, οι οποίοι έβλεπαν ως επιτακτική ανάγκη την πλήρωση του χάσματος που είχε ανοίξει στο μαλακό υπογάστριο της δυτικής άμυνας. Το σημαντικότερο διακύβευμα για την Αγκυρα ήταν η επέκταση της ευθύνης της επί των ορίων επιχειρησιακού ελέγχου στο Αιγαίο. Τα όρια επιχειρησιακής ευθύνης ήταν στην ουσία τεχνικοί
στρατιωτικοί διακανονισμοί που καθόριζαν τις αρμοδιότητες της κάθε χώρας για την άμυνα μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής. Ομως, λόγω των ελληνοτουρκικών διαφορών σχετικά με τα θαλάσσια όρια και τον εναέριο χώρο του Αιγαίου, και οι δύο πλευρές, Αθήνα και Αγκυρα, έβλεπαν αυτές τις διευθετήσεις ως κρίσιμα πολιτικά ζητήματα απτόμενα των κυριαρχικών δικαιωμάτων τους στην περιοχή.