Αυξήσεις επιτοκίων ή έλεγχοι τιμών;
Η βασική κινητήρια δύναμη του πληθωρισμού στην Ευρώπη δεν είναι η υπερβάλλουσα ζήτηση, είναι κυρίως τα προβλήματα στην αγορά ενέργειας και, δευτερευόντως, οι ελλείψεις και οι συνακόλουθες ανατιμήσεις σε πρώτες ύλες, ενδιάμεσα ή και τελικά αγαθά, λόγω πολέμου στην Ουκρανία και COVID στην Κίνα. Λέτε, λοιπόν, να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα και να πέσει ο πληθωρισμός αν… αυξήσουμε τα ονομαστικά επιτόκια; Προφανώς όχι. Ομως, προσώρας τουλάχιστον, κάτι τέτοιο κάνει η Ευρώπη. Αντί, για παράδειγμα, να παρέμβει στις αγορές πετρελαίου, φυσικού αερίου και άλλων εμπορευμάτων, σχηματίζοντας ένα «καρτέλ αγοραστών», όπως επιμένει ο Μάριο Ντράγκι, αδρανεί και αφήνει - ωθεί την ΕΚΤ να αυξήσει τα επιτόκιά της για… να πέσει ο πληθωρισμός. Η ΕΚΤ αποφάσισε να ακολουθήσει τις άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες
και με μικρή καθυστέρηση αρχίζει να αυξάνει τα επιτόκιά της. Πρεμιέρα σε δύο μήνες, τέλη Ιουλίου, με αύξηση 0,25 του σημερινού (-0,5%) επιτοκίου. Θα είναι η πρώτη αύξηση που κάνει η ΕΚΤ από το 2011 – εδώ και έντεκα χρόνια, θα ακολουθήσουν άλλες. Διότι –λένε στη Φρανκφούρτη– ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη «τρέχει» τέσσερις φορές πάνω από το 2%, τον στόχο πληθωρισμού που καταστατικά έχει θέσει η ΕΚΤ.
Είναι ένας στρουθοκαμηλισμός που μπορεί να επιφέρει μεγαλύτερα δεινά: να αποδειχτεί, δηλαδή, η αύξηση των ονομαστικών επιτοκίων, η σταγόνα που θα πνίξει την ευρωπαϊκή οικονομία στην ύφεση. Και που, αντί να αποτρέψει, θα διευκολύνει το σχέδιο Πούτιν για μετατροπή του πολέμου σε γενικευμένο οικονομικό πόλεμο φθοράς, που θα δοκιμάσει τους πάντες – πρώτα πρώτα τις αντοχές των οικονομιών
και των κοινωνιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ηδη η Βρετανία μπαίνει σε ύφεση το τρίτο τρίμηνο και η Γερμανία θα έχει μείωση του ΑΕΠ στο τρέχον δεύτερο. Η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας ήταν αναιμική πριν από τον πόλεμο. Ο πόλεμος τη θέτει σε καθεστώς πολιορκίας και προκαλεί την επιβράδυνσή της. Που η αύξηση των ονομαστικών επιτοκίων, ίσως μετατρέψει σε ύφεση με πληθωρισμό. Συνοψίζω: Ο πληθωρισμός
είναι το υπ' αριθμόν 1 πρόβλημα που απασχολεί την κοινή γνώμη παγκοσμίως. Αν αιτία του ήταν κάποια υπερβάλλουσα ζήτηση, ίσως η αύξηση των ονομαστικών επιτοκίων ήταν μια αποτελεσματική, μονεταριστικού τύπου αντίδραση – αν και θα έπρεπε να είναι δραματικά υψηλή για να έχει αποτέλεσμα (ενώ τώρα, τα πραγματικά επιτόκια παραμένουν αρνητικά), θα έπρεπε να τσακίσει την οικονομία πριν τσακίσει έναν πληθωρισμό της τάξης του 8%. Ομως, οι αιτίες είναι άλλες. Παρότι αρχικά τροφοδοτήθηκε από την έκδοση άφθονου χρήματος και τις κρατικές ενισχύσεις, σήμερα τροφοδοτείται κυρίως από τα προβλήματα στην παραγωγή ενέργειας, στην παραγωγή - μεταφορά τροφίμων, πρώτων υλών, ενδιάμεσων ή και τελικών εμπορευμάτων λόγω γενικευμένων λοκντάουν στην Κίνα κ.λπ.
Εναλλακτικά, λοιπόν: αν αυτές
είναι οι αιτίες που προκαλούν το τσουνάμι της ακρίβειας, η αύξηση των επιτοκίων δεν τις αγγίζει. Είναι άδειο το οπλοστάσιό μας; Οχι, υπάρχουν οι προτάσεις Ντράγκι, υπάρχουν επίσης στις εργαλειοθήκες των κρατών και των Βρυξελλών αρκετά μέτρα παρέμβασης στις αγορές, ελέγχου των τιμών όπου και για όσο πρέπει και, τέλος, ενίσχυση των εισοδημάτων ευάλωτων τμημάτων των ευρωπαϊκών κοινωνιών και του κόσμου της μισθωτής εργασίας. Η τιμαριθμική αναπροσαρμογή μισθών, η επιβολή έκτακτων φόρων για ευρύτερη κοινωνική αναδιανομή του κόστους, η επιβολή ανώτατης τιμής σε κρίσιμα αγαθά για όσο κι όπου απαιτείται είναι κάποια από αυτά. Θα πείτε: αυτά δεν είναι απαλλαγμένα από κινδύνους. Σωστά. Αλλά υπάρχουν σήμερα λύσεις απαλλαγμένες από κινδύνους;
Τιμαριθμική αναπροσαρμογή μισθών, έκτακτοι φόροι για κοινωνική αναδιανομή κόστους, επιβολή ανώτατης τιμής σε κρίσιμα αγαθά.