Η άνοδος των επιτοκίων θα επηρεάσει την παγκόσμια οικονομία και τη χώρα μας

ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΛΛΙΑΡΟΠΟΥΛΟΥ* Τα επιτόκια στις διεθνείς αγορές βρίσκονται σε ανοδική πορεία από τις αρχές του έτους καθώς οι κεντρικές τράπεζες σταδιακά αποσύρουν τα μέτρα στήριξης και αυξάνουν τα επιτόκια παρέμβασης. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών (Fed) έχει ήδη αυξήσει το επιτόκιο δανεισμού κατά 75 μονάδες βάσης τους τελευταίους δύο μήνες. Οι αγορές χρήματος προεξοφλούν περαιτέρω αυξήσεις τουλάχιστον κατά 200 μονάδες βάσης έως το τέλος του 2022. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει ανακοινώσει το τέλος του προγράμματος αγορών τίτλων το γ΄ τρίμηνο του 2022 και σταδιακή αύξηση επιτοκίων στη συνέχεια.

Είναι γεγονός ότι η περίοδος χαμηλών επιτοκίων έχει τελειώσει, καθώς ο πληθωρισμός παγκοσμίως έχει εκτοξευθεί στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων

40 ετών. Το πρόβλημα δεν είναι προσωρινού χαρακτήρα όπως φαινόταν αρχικά. Οι αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, των αγροτικών προϊόντων και των μετάλλων περνάει στον πυρήνα του πληθωρισμού, καθώς οδηγεί σε γενικευμένες αυξήσεις των τιμών σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών. Ο πυρήνας του πληθωρισμού θα παραμείνει υψηλός και θα συνεχίσει να απασχολεί τις κεντρικές τράπεζες για αρκετά χρόνια.

Στην παρούσα συγκυρία, οι κεντρικές τράπεζες αντιμετωπίζουν ένα μεγάλο δίλημμα, μιας και οι αυξήσεις των επιτοκίων για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού μειώνουν ταυτόχρονα τον ρυθμό ανάπτυξης και αυξάνουν τον κίνδυνο να οδηγήσουν την παγκόσμια οικονομία σε μια ύφεση. Ηδη το α΄ τρίμηνο του έτους, η οικονομία των ΗΠΑ συρρικνώθηκε και ο ρυθμός ανάπτυξης στη Ζώνη του Ευρώ επιβραδύνθηκε απότομα, ενώ στην Κίνα η βιομηχανική παραγωγή καταγράφει μείωση λόγω των αυστηρών μέτρων περιορισμού της πανδημίας. Ο κίνδυνος μιας παγκόσμιας ύφεσης δεν είναι πλέον αμελητέος καθώς η απότομη επιβράδυνση των οικονομιών αγγίζει πλέον τρεις ηπείρους. Ας μην ξεχνάμε ότι επτά από τους οκτώ ανοδικούς κύκλους επιτοκίων της Fed από το 1955 και μετά κατέληξαν σε ύφεση στις ΗΠΑ.

Η αντιστροφή του κύκλου των παγκόσμιων επιτοκίων θα επηρεάσει και τη χώρα μας. Το 2022, ο ρυθμός ανόδου του πραγματικού ΑΕΠ περιορίζεται σε 3,8%

στο βασικό σενάριο και σε 2,8% στο δυσμενές σενάριο, ανάλογα με την έκταση των διαταράξεων στις διεθνείς τιμές ενέργειας και τροφίμων, καθώς και με την επιδείνωση του κλίματος εμπιστοσύνης και την αναταραχή των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Η επιδείνωση του διεθνούς περιβάλλοντος σε συνδυασμό με τις ανακοινώσεις των κεντρικών τραπεζών έχει επηρεάσει και τις συνθήκες δανεισμού στις αγορές ομολόγων. Το 10ετές ομόλογο του ελληνικού Δημοσίου διαπραγματεύεται σήμερα (Παρασκευή 13/05) με απόδοση 3,4%, 220 μονάδες βάσης πάνω από τα επίπεδα των αποδόσεων πριν από έξι μήνες. Αντίστοιχα, οι αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων αυξήθηκαν κατά 170 μονάδες βάσης το ίδιο διάστημα.

Οι αυξήσεις αυτές δεν έχουν μεταφραστεί ακόμη σε αυξήσεις των τραπεζικών επιτοκίων. Τα επιτόκια δανεισμού των επιχειρήσεων αυξήθηκαν ελαφρά τον Μάρτιο, ενώ τα επιτόκια δανεισμού των νοικοκυριών παρέμειναν σταθερά. Ο λόγος είναι ότι η ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος παραμένει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα, τόσο λόγω του δανεισμού από την ΕΚΤ όσο και λόγω της σημαντικής αύξησης των ιδιωτικών καταθέσεων τα τελευταία δύο χρόνια. Επιπλέον, το κόστος δανεισμού των τραπεζών από την ΕΚΤ παραμένει σε αρνητικά επίπεδα.

Η αύξηση του κόστους δανεισμού θα επιβαρύνει την αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους, όμως δεν θα αντιστρέψει τη δυναμική του. Η μεγάλη μέση διάρκεια και το χαμηλό επιτόκιο εξυπηρέτησης του υφιστάμενου χρέους θα λειτουργήσουν σταθεροποιητικά. Ακόμη, το μεγαλύτερο μέρος του χρέους προς τον επίσημο τομέα είναι σταθερού επιτοκίου και το κόστος εξυπηρέτησής του δεν θα επηρεαστεί σημαντικά από τις επικείμενες αυξήσεις των επιτοκίων.

Η άνοδος των επιτοκίων θα επηρεάσει κυρίως τον ιδιωτικό τομέα. Η δυναμική των επενδύσεων θα επιβραδυνθεί καθώς η αύξηση του κόστους χρηματοδότησης θα κάνει κάποια επενδυτικά σχέδια μη βιώσιμα. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης των δανείων τους με αποτέλεσμα μια πιθανή αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Τέλος, η επιβράδυνση της ζήτησης για δάνεια σε συνδυασμό με το αυξημένο κόστος χρηματοδότησης θα επηρεάσει αρνητικά την κερδοφορία των τραπεζών.

Ο πυρήνας του πληθωρισμού θα παραμείνει υψηλός και θα συνεχίσει να απασχολεί τις κεντρικές τράπεζες για αρκετά χρόνια.