Στον «αέρα» οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί
Κύμα επιβαρύνσεων θα αντιμετωπίσουν το επόμενο διάστημα τα νοικοκυριά
ΘΑΝΟΥ ΤΣΙΡΟΥ
O δανειολήπτης που εξυπηρετεί δάνειο το οποίο τοκίζεται με κυμαινόμενο επιτόκιο θα αντιμετωπίσει άλλη μία επιβάρυνση στον οικογενειακό του προϋπολογισμό μέσα στο β΄ εξάμηνο της χρονιάς. Μια επιβάρυνση που θα προέλθει από την επικείμενη αύξηση του ευρωπαϊκού επιτοκίου και θα έρθει να προστεθεί στο ήδη εκρηκτικό κοκτέιλ ακρίβειας που έχει δημιουργηθεί, μεταξύ άλλων, από τις διψήφιες αυξήσεις στα καύσιμα κίνησης, στο ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά και στα βασικά είδη διατροφής.
Οι οικονομικές συνθήκες που θα αντιμετωπίζουν, καθώς θα προχωρούμε προς το τέλος του 2022, φοβίζουν από τώρα τα νοικοκυριά. Η αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης του δανείου ήταν κάτι «άγνωστο» για τα νοικοκυριά που εξυπηρετούν στεγαστικό δάνειο εδώ και περισσότερο από μια 10ετία, αλλά πλέον είναι εξαιρετικά πιθανό να συμβεί και αυτό μετά το καλοκαίρι.
Οι δεξαμενές πετρελαίου θέρμανσης των νοικοκυριών δεν ανεφοδιάστηκαν καθώς ο Απρίλιος έκλεισε με την τιμή στο 1,65 ευρώ ανά λίτρο. Ετσι, τα εκατομμύρια νοικοκυριά που εξακολουθούν να θερμαίνονται με πετρέλαιο μένουν εκτεθειμένα και υποχρεωμένα να αγοράσουν καύσιμο στην τιμή που θα βρουν τον Οκτώβριο.
Η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος θα συγκρατηθεί –λόγω του μηχανισμού που έχει ανακοινώσει η κυβέρνηση– σε χαμηλότερα επίπεδα συγκριτικά με τον χειμώνα του 2021, αλλά και πάλι οι τιμές θα παραμείνουν σε αρκετά υψηλά επίπεδα.
Οι έως τώρα εκτιμήσεις μιλούν για «πλαφόν» στη λιανική στα επίπεδα των 15-20 λεπτών, κάτι που σημαίνει ότι μαζί με τις λεγόμενες μη ανταγωνιστικές χρεώσεις και τον ΦΠΑ, το κόστος για μια κιλοβατώρα θα
προσεγγίζει ακόμη και τα 27-28 λεπτά. Οι τιμές των τροφίμων δύσκολα θα υποχωρήσουν εάν δεν υπάρξει δραματική βελτίωση στο παγκόσμιο σκηνικό, ενώ το β΄ εξάμηνο έχει πάντοτε τον παράγοντα «φορολογικές υποχρεώσεις». Παρά τις αλλαγές στις οποίες προχώρησε φέτος το οικονομικό επιτελείο ώστε να «σπάσει» τους δύο βασικούς φόρους της χρονιάς (ΕΝΦΙΑ και φόρο εισοδήματος) σε περισσότερες δόσεις, στο β΄ εξάμηνο θα πληρωθούν και πάλι τα περισσότερα βάρη πέραν του ότι ειδικά φέτος θα προστεθεί και η υποχρέωση της επιστρεπτέας προκαταβολής.
Αν μία λέξη μπορεί να χαρακτηρίσει τη χρονική περίοδο που ακολουθεί, αυτή είναι πλήρης αβεβαιότητα. Οποιοσδήποτε οικονομικός προγραμματισμός των νοικοκυριών μπορεί να πέσει
έξω καθώς οι «σταθερές» είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Για παράδειγμα:
1. Εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες που εκταμίευσαν στεγαστικά δάνεια πριν από 15-20 χρόνια –δηλαδή την περίοδο της μεγάλης πιστωτικής επέκτασης από το 2001 έως το 2007-2008– έχουν βρεθεί σήμερα με ένα σημαντικό υπόλοιπο πως αποπληρωμή (ιδίως αν προχώρησαν σε επιμηκύνσεις για να συγκρατήσουν τη δόση μέσα στη μεγάλη ύφεση) αλλά πολύ χαμηλά επιτόκια. Το αρνητικό Euribor και το μηδενικό επιτόκιο της ΕΚΤ βοήθησαν ώστε το τελικό κόστος να διατηρηθεί στην περιοχή του 1%-2%. Αυτά τα νοικοκυριά καλούνται σήμερα να επιλέξουν ανάμεσα στο σταθερό επιτόκιο,
που όμως κοστίζει τουλάχιστον 3% για να «κλειδώσει» η δόση για μία δεκαετία (που σημαίνει ετήσια επιβάρυνση έως και 2.000 ευρώ για ένα νοικοκυριό που έχει υπόλοιπο 100.000 ευρώ) ή στο να παραμείνουν στο κυμαινόμενο επιτόκιο. Στη δεύτερη περίπτωση, κάθε φορά που θα ανεβάζει η ΕΚΤ το επιτόκιο κατά ένα τέταρτο της μονάδας, θα επιβαρύνεται και ο οικογενειακός προϋπολογισμός κατά μερικές δεκάδες ευρώ ανάλογα με το υπόλοιπο του χρέους και τη διάρκεια μέχρι την ολική εξόφληση.
2. Στο μέτωπο της θέρμανσης, υπάρχει η πλήρης αβεβαιότητα. Ουδείς γνωρίζει σε ποια τιμή θα γίνει το φθινόπωρο η προμήθεια του πετρελαίου θέρμανσης, ποια θα είναι η λιανική του φυσικού αερίου, αλλά και πώς θα εξελιχθεί η τιμή της κιλοβατώρας ηλεκτρικού ρεύματος. Ακόμη και ο νέος μηχανισμός που θα ενεργοποιήσει η κυβέρνηση από τον Ιούλιο δεν διασφαλίζει επίπεδα τιμών προ κρίσης, ενώ οι διακυμάνσεις στις διεθνείς τιμές θα εξακολουθήσουν σε μεγάλο βαθμό να επηρεάζουν τη λειτουργία του μηχανισμού (και κατά βάση το δημοσιονομικό κόστος για τη συνέχιση εφαρμογής του μηχανισμού). Για παράδειγμα, ο λογαριασμός που έχει γίνει μέχρι τώρα «βγαίνει» μόνο αν η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας συγκρατηθεί κάτω από τα 240 ευρώ ανά μεγαβατώρα.
3. Το κόστος μετακίνησης ανεβαίνει
πλέον εξαιτίας δύο παραγόντων. Πρώτον, της αύξησης της διεθνούς τιμής του πετρελαίου και, δεύτερον, της υποχώρησης της ισοτιμίας του ευρώ, με το δολάριο στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας 20ετίας. Η μέση τιμή των 2,2 ευρώ ανά λίτρο που διαμορφώθηκε την Παρασκευή για την αμόλυβδη, είναι η υψηλότερη όλων των εποχών ενώ τίποτα δεν αποκλείει την αύξηση σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα. Ηδη υπάρχουν προβλέψεις για περαιτέρω διολίσθηση της ισοτιμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου ακόμη και κάτω από το 1,04 που βρίσκεται σήμερα, ενώ η διεθνής τιμή του πετρελαίου επιμένει στα επίπεδα άνω των 110 δολαρίων.
4. Πλήρης αβεβαιότητα και όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών των τροφίμων, οι οποίες επηρεάζονται από όλους τους παράγοντες που προαναφέρθηκαν (μεταφορικό κόστος, ηλεκτρική ενέργεια κ.λπ.) συν βεβαίως τις γραμμές εφοδιασμού με πρώτες ύλες αλλά και τις τιμές αυτών. Τα τρόφιμα έχουν το εξής χαρακτηριστικό: καθυστερούν να αυξηθούν οι τιμές τους όταν ξεσπάει η πληθωριστική κρίση, αλλά αργεί και η αντίστροφη πορεία όταν ομαλοποιούνται οι συνθήκες. Ετσι, δύσκολα θα υπάρξει αντιστροφή των διψήφιων πλέον αυξήσεων στα τρόφιμα πριν από το τέλος του χρόνου, ακόμη και αν αρχίσει να αποκλιμακώνεται ο πληθωρισμός.
Πρόσθετα βάρη για εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες θα φέρει η άνοδος των επιτοκίων.