Ανάχωμα στην επιβράδυνση της κατανάλωσης οι καταθέσεις

ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΤΖΩΡΤΖΗ Μικρά θα είναι τα οφέλη για τους καταθέτες από την αναμενόμενη αύξηση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα των επιτοκίων της ΕΚΤ, η οποία, όπως εξηγούν τραπεζικά στελέχη, δεν θα μετακυλιστεί στο σύνολό της στα καταθετικά επιτόκια και δη σε αυτά των προθεσμιακών καταθέσεων. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το υψηλό επίπεδο της ρευστότητας που «χτίστηκε» κατά τη διάρκεια της πανδημίας θα λειτουργήσει ως πρώτο ανάχωμα στις πιέσεις που θα δεχθούν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις στην αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης των υποχρεώσεών τους. Ζητούμενο είναι το κατά πόσον το όφελος αυτό θα εξανεμιστεί από την επιμονή του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα μεσοπρόθεσμα. Οι καταθέσεις στις τράπεζες αυξήθηκαν σημαντικά τα δύο τελευταία χρόνια της πανδημίας, παρά τα διαδοχικά lockdowns στην οικονομία και σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ ανήλθαν στα τέλη του 2021 στα 180 δισ. ευρώ, αγγίζοντας ρεκόρ 10ετίας. Από αυτά, τα 135 δισ. ευρώ είναι οι καταθέσεις των φυσικών προσώπων, ενώ στα 44,8 δισ. ευρώ ανήλθαν οι καταθέσεις των επιχειρήσεων. Με βάση την ανάλυση της ΤτΕ, η αύξηση στα υπόλοιπα των καταθέσεων από φυσικά και νομικά πρόσωπα την περίοδο Δεκεμβρίου 2019 - Δεκεμβρίου 2021 άγγιξε τα 39 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 19,7 δισ. ευρώ είναι η αύξηση των καταθέσεων που διατηρούν στις τράπεζες τα φυσικά πρόσωπα και 19,5 δισ. ευρώ η αύξηση της ρευστότητας των νομικών προσώπων. Ενα σημαντικό μέρος αυτής της ανόδου, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις, αποδίδεται στην αύξηση των χορηγήσεων από τις τράπεζες που ενίσχυσε τη ρευστότητά τους. Ενα σημαντικό τμήμα οφείλεται στις απευθείας μεταβιβάσεις από το κράτος, αλλά και στην ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, που «αποκάλυψε» έσοδα. Αντίθετα η αύξηση που παρατηρήθηκε στα φυσικά πρόσωπα αποδίδεται κυρίως στον περιορισμό της κατανάλωσης την περίοδο της πανδημίας, αλλά και στα μορατόρια που εφαρμόστηκαν για τα δάνεια ή τις αναστολές πληρωμών μιας σειράς υποχρεώσεων προς το κράτος.

Από την ανάλυση των στοιχείων της ΤτΕ φαίνεται πάντως ότι το επίπεδο αποταμίευσης των ελληνικών νοικοκυριών είναι εξαιρετικά χαμηλό, καθώς με βάση

τους υπολογισμούς, 4,5 εκατ. λογαριασμοί έχουν μέσο υπόλοιπο έως 5.000 ευρώ, ενώ άλλοι 2 εκατ. τραπεζικοί λογαριασμοί έχουν υπόλοιπα μεταξύ 5.000 - 50.000 ευρώ. Πρόκειται για το 50% των τραπεζικών λογαριασμών, αν και όπως υπογραμμίζει η ΤτΕ ο αριθμός των λογαριασμών δεν ταυτίζεται με τον αριθμό των καταθετών (ένα τμήμα άλλωστε αυτών είναι ανενεργοί), υποδηλώνοντας το χαμηλό επίπεδο αποταμίευσης στη χώρα μας. Με βάση τα ίδια στοιχεία, στην κατηγορία με υπόλοιπα από 50.000-100.000 ευρώ υπολογίζεται ότι υπάρχουν 360.000 λογαριασμοί, ενώ ποσά από 100.000-500.000 ευρώ υπολογίζεται ότι υπάρχουν σε 110.000 καταθετικούς λογαριασμούς. Τέλος, άνω των 500.000 ευρώ έχουν μόλις 6.660 τραπεζικοί λογαριασμοί, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 6% του συνόλου. Οπως παρατηρεί η ΤτΕ, το μεγαλύτερο μέρος της ανόδου των καταθέσεων που καταγράφηκε μεταξύ Δεκεμβρίου 2019 - Δεκεμβρίου 2021 αφορά τη δεύτερη χαμηλότερη κατηγορία, δηλαδή αυτή των 5.000-50.000 ευρώ. «Πιθανότατα κατά μεγάλο μέρος αυτό οφείλεται στα δημοσιονομικά μέτρα που υιοθετήθηκαν το 2020 και το 2021, ώστε να καλυφθεί η απώλεια εισοδήματος, την οποία διαφορετικά θα επέφεραν τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης για την αντιμετώπιση της πανδημίας, σε συνδυασμό με τη μειωμένη κατανάλωση», παρατηρεί η ΤτΕ, ενώ «σημαντικό μέρος της ανόδου αφορά τις αμέσως επόμενες δύο υψηλότερες κατηγορίες των 50.000-100.000 ευρώ και 100.000-500.000 ευρώ».

Τα τελευταία στοιχεία της ΤτΕ δείχνουν πάντως ότι οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα έχουν ήδη αρχίσει να απομειώνονται σε σχέση με το ρεκόρ του περασμένου Δεκεμβρίου και από τα 180 δισ. ευρώ έχουν υποχωρήσει στα 176,6 δισ. ευρώ, αλλά η μείωση αφορά κυρίως τις επιχειρήσεις και όχι τις καταθέσεις των νοικοκυριών που δείχνουν αντοχές στα 134,8 δισ. ευρώ. Σημάδι των καιρών και των χαμηλών αποδόσεων που ίσχυαν μέχρι σήμερα για τις προθεσμιακές

καταθέσεις είναι πάντως το γεγονός ότι τα υπόλοιπα που διατηρούν τα ελληνικά νοικοκυριά σε προθεσμιακούς λογαριασμούς είναι μόλις 25,4 δισ. ευρώ και πλέον ο κύριος όγκος των καταθέσεων τηρείται σε λογαριασμούς ταμιευτηρίου, τα επιτόκια των οποίων είναι μηδενικά.

Οπως εξηγούν αρμόδια τραπεζικά στελέχη, η «πριμοδότηση» των καταθέσεων από τις εμπορικές τράπεζες ενόψει της ανόδου των επιτοκίων από την ΕΚΤ εκτιμάται ότι θα είναι μικρότερη της ονομαστικής αύξησης του euribor, αφού όπως είναι γνωστό στα καταθετικά επιτόκια δεν υπάρχει αυτόματος μηχανισμός ανατιμολόγησης, όπως συμβαίνει με τα επιτόκια χορηγήσεων. Γι' αυτό άλλωστε τα επιτόκια καταθέσεων μέχρι σήμερα –παρότι χαμηλά– δεν έχουν γίνει αρνητικά, όπως υπαγορεύει η πορεία του euribor τα τελευταία χρόνια που βρίσκεται στο -0,4%, χωρίς το κόστος αυτό να έχει μετακυλιστεί στους καταθέτες. Το γεγονός άλλωστε ότι η ΕΚΤ έχει ανοίξει την κάνουλα της ρευστότητας τα δύο τελευταία χρόνια και οι εμπορικές τράπεζες αντλούν φθηνό χρήμα μέσω του μηχανισμού TLTRO, έχει εξανεμίσει τη διαπραγματευτική ισχύ των καταθετών, που αν και έχουν προστατευθεί από τα αρνητικά επιτόκια τα προηγούμενα χρόνια, βλέπουν τώρα την αξία του χρήματος να ροκανίζει ο πληθωρισμός.

Αυξήθηκαν σημαντικά τα δύο τελευταία χρόνια της πανδημίας στα 180 δισ. ευρώ, αγγίζοντας ρεκόρ 10ετίας.