Το καλοκαίρι της εφηβικής εργασίας

Υπερδιπλάσια βιβλιάρια για ανηλίκους φέτος λόγω της ζήτησης στον τουρισμό

ΙΩΑΝΝΑΣ ΦΩΤΙΑΔΗ «Φέρτε τα κοπέλια σας να δουλέψουν εδώ». Αυτή ήταν η παρότρυνση πολλών ξενοδόχων στην Κρήτη στην αρχή της καλοκαιρινής σεζόν, όταν πλέον ήταν σε όλους σαφές ότι τα ξενοδοχεία δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν με τόσες θέσεις εργασίας κενές. Οι επιχειρηματίες απευθύνθηκαν στους ενηλίκους εργαζομένους τους, προκειμένου αυτοί να φέρουν τα παιδιά τους, ή στους εφήβους που ήδη απασχολούσαν, για να το μεταφέρουν στους συμμαθητές τους. Στο άτυπο κάλεσμα ανταποκρίθηκαν σε όλη την Ελλάδα χιλιάδες ανήλικοι, 15 έως 18 ετών, που σήκωσαν τα μανίκια και κράτησαν δίσκους, άνοιξαν πόρτες, σήκωσαν βαλίτσες. Κάποιοι μοίραζαν τον χρόνο τους ανάμεσα στη δουλειά και το φροντιστήριο, άλλοι διέσχιζαν καθημερινά πολλά χιλιόμετρα με λεωφορείο, πολλοί διέμεναν σε βοηθητικούς χώρους ξενοδοχείων για τρεις μήνες. Αυτοί αποτελούν αναμφισβήτητα τους αφανείς ήρωες του φετινού ρεκόρ του τουρισμού.

Η αύξηση

«Σύμφωνα με τα στοιχεία από τα περιφερειακά τμήματα Επιθεώρησης Εργασίας, έως και τα τέλη Αυγούστου εκδόθηκαν διπλάσια, ακόμα και τριπλάσια βιβλιάρια εργασίας ανηλίκων συγκριτικά με τα περασμένα χρόνια», λέει στην «Κ» η κ. Σταυρούλα Παπαδημητρίου, επιθεωρήτρια εργασίας, μέλος του Γ.Σ. της ΑΔΕΔΥ και της Γραμματείας Ισότητας της ΑΔΕΔΥ. «Στην Ελλάδα, παραδοσιακά, τα παιδιά συνεισέφεραν στην οικογενειακή επιχείρηση στη διάρκεια των διακοπών του σχολείου», παρατηρεί, «όμως τώρα πρόκειται για κάτι διαφορετικό, για μισθωτή εργασία σε κάποιον ξένο εργοδότη». Οι κλάδοι που κυρίως τους απορροφούν είναι ο τουρισμός, η εστίαση, το εμπόριο. Στις ειδικότητες «βοηθός σερβιτόρου» και «βοηθός μπουφέ» οι ανήλικοι εργαζόμενοι κάλυψαν, σύμφωνα με μαρτυρίες, το 90%. «Υπάρχουν επιχειρήσεις που λειτουργούν με εργαζομένους στην πλειονότητά τους ανηλίκους, καθώς είναι αντικειμενικά πιο “βολικοί” εργαζόμενοι».

Βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, οι ανήλικοι επιτρέπεται να εργαστούν μετά τα 15 έτη, με μοναδική εξαίρεση καλλιτεχνικές εργασίες (π.χ. συμμετοχή σε θεατρικές παραστάσεις ή διαφημιστικές φωτογραφήσεις) που επιτρέπονται και σε μικρότερη ηλικία. Για την εν λόγω τριετία, από τα 15 μέχρι να κλείσουν τα 18, ο νομοθέτης έχει θέσει μια σειρά προϋποθέσεων. Ετσι, οι ανήλικοι δεν επιτρέπεται να εκτίθενται σε παράγοντες που εγκυμονούν κινδύνους για τη σωματική ή ψυχική τους υγεία, όπως τα χημικά, απαγορεύεται να εργάζονται μετά τις 10 το βράδυ, να διαχειρίζονται μηχανές (όπως κοπής κιμά), να οδηγούν οχήματα ή δίκυκλο, να πωλούν αλκοόλ ή να έχουν στην ευθύνη τους το ταμείο μιας επιχείρησης. Ως εκ τούτου, delivery, βενζινάδικα και αγροτικές εργασίες απαγορεύονται εξ ορισμού. Κατά μέσον όρο το 20%-25% των αιτήσεων δεν εγκρίνεται, συχνά, όμως, οι ενδιαφερόμενοι δεν λαμβάνουν υπόψη αυτό το δεδομένο και εργάζονται, όπως το είχαν δρομολογήσει. Συνεπώς εκτιμάται ότι και ο αριθμός των παιδιών που εργάστηκαν φέτος παράτυπα πρέπει να είναι αντίστοιχα μεγάλος.

Στην αρχή της σεζόν, στα κατά τόπους τμήματα σχηματίζονταν

ουρές από τους ανηλίκους και τους γονείς τους. «Δυστυχώς δεν έλειψαν οι εντάσεις», σημειώνει επιθεωρητής εργασίας σε κωμόπολη. «Οταν απορρίπταμε κάποιο αίτημα, οι γονείς εξεγείρονταν, άλλοι μας προπηλάκιζαν και άλλοι αναζητούσαν τον κοινό γνωστό που θα μπορούσε να μας μεταπείσει», προσθέτει. «Δέχθηκα επίθεση από γονείς επειδή δεν επέτρεψα να εργαστεί το παιδί τους, που ήταν 14 ετών», αναφέρει στην «Κ» η επιθεωρήτρια εργασίας στην Κεφαλονιά, κ. Σωφρονία Κατερέλου. Η ερμηνεία του νόμου είναι εν μέρει και υποκειμενική, «σε αυτό πόνταραν πολλοί γονείς και εργοδότες». Κοινή αίσθηση υπήρξε για το ότι η καλοκαιρινή εργασία δεν ήταν πάντα βούληση των παιδιών, αλλά των κηδεμόνων τους. «Γνωρίζω γονείς που δεν εργάζονται, αλλά επέμεναν να εκδώσω βιβλιάριο για το παιδί τους», περιγράφει επιθεωρητής στην Κρήτη. Στην Επιθεώρηση Εργασίας στην Τρίπολη προσήλθε ανήλικη που επιθυμούσε να εργαστεί στο Αστρος. «Δεδομένου ότι θα πηγαινοερχόταν με το ΚΤΕΛ και θα ήταν 13 ώρες στον δρόμο, της αντιπρότειναν διαθέσιμη θέση εργασίας στην Τρίπολη για την άνεργη μητέρα της, ώστε να μη δουλέψει η μικρή», μεταφέρουν στην «Κ» μέλη της τοπικής κοινωνίας. «Η μητέρα της δεν εμφανίστηκε ποτέ στην αγγελία».

«Πέρα από την αύξηση των αιτημάτων, στην Κεφαλονιά σημειώθηκε “εσωτερική μετανάστευση”», επισημαίνει η κ. Κατερέλου. «Είχαμε μεγάλο αριθμό παιδιών που είχαν έρθει να δουλέψουν από την Πελοπόννησο, ακόμα και από την Κοζάνη, τα οποία βέβαια προσέρχονταν με το γνήσιο υπογραφής του γονέα ότι συναινούσε – συχνά συνοδεία του εργοδότη».

«Γνωρίζω γονείς που δεν εργάζονται, αλλά επέμεναν να εκδώσω βιβλιάριο για το παιδί τους», περιγράφει επιθεωρητής στην Κρήτη.

Το μεγάλο ζητούμενο για την ίδια είναι η διανυκτέρευση, η οποία προφανώς γίνεται εντός της επιχείρησης. «Ο νομοθέτης δεν το απαγορεύει ρητά, όμως κάνει λόγο για προστασία της ψυχικής υγείας του ανηλίκου, κάτι που μπορεί να διασαλευτεί όταν ζει μακριά από την οικογένεια, σε χώρους κατά κανόνα ακατάλληλους». Η ίδια κρίνει απαραίτητη κάποια νομοθετική πρωτοβουλία επί του θέματος.

Η αύξηση του ενδιαφέροντος μπορεί να ερμηνευθεί και λόγω της κατάργησης του υποκατώτατου μισθού, που είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του μισθού των ανηλίκων και πιθανόν την εξίσωσή του με εκείνον των γονιών τους. Μέχρι και το 2018 έπαιρναν καθαρά 430 ευρώ, ενώ τώρα ανέβηκε ο μισθός τους στα 611, καθιστώντας την εργασία πιο ελκυστική. Το φαινόμενο, ωστόσο, είναι πολυπαραγοντικό: υπερπροσφορά θέσεων εργασίας, οικονομική ανασφάλεια και ακρίβεια έχουν παίξει εξίσου καθοριστικό ρόλο. «Αυτή, πάντως, η “έκρηξη” στα