H Kίνα, η Ρωσία και το Διεθνές Σύστημα
ΓΙΩΡΓΟΥ Ν. ΤΖΟΓΟΠΟΥΛΟΥ* Η πρόσφατη συνάντηση των προέδρων Σι Τζινπίνγκ και Βλαντιμίρ Πούτιν στο περιθώριο της συνόδου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, στο Ουζμπεκιστάν, έχει σχολιαστεί στη Δύση υπό το πρίσμα των κινεζικών ανησυχιών για τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία. Πράγματι, η επίσημη ανακοίνωση του Κρεμλίνου πως ο Ρώσος πρόεδρος θα προσπαθούσε να δώσει απαντήσεις στις σχετικές κινεζικές ερωτήσεις, παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Αποτελεί δημόσια παραδοχή, από την πλευρά τουλάχιστον της Ρωσίας, ότι η Κίνα προβληματίζεται για τη σημερινή κατάσταση.
Προφανώς, δεν γνωρίζουμε τι ειπώθηκε κεκλεισμένων των θυρών στη συζήτηση των δύο προέδρων. Γνωρίζουμε, όμως, πως για την κινεζική φιλοσοφία κάθε παγκόσμια αναταραχή –πόσο μάλλον ένας πόλεμος– συνιστά παραδοσιακά πηγή κινδύνου, που μπορεί να καθυστερήσει ή ακόμα και να
εκτροχιάσει το πρόγραμμα του Κομμουνιστικού Κόμματος για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Κινέζων πολιτών. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει καινούργια δεδομένα για την ενεργειακή και
επισιτιστική ασφάλεια σε όλο τον κόσμο. Η κάλυψη των αναγκών 1,4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων στην Κίνα κάθε άλλο παρά είναι εύκολη υπόθεση.
Παράλληλα, η υλοποίηση του νέου Δρόμου του Μεταξιού φυσιολογικά πλήττεται σε καιρό εχθροπραξιών. Η Κίνα διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά δεν έχει λόγο να διαταράξει αυτές που έχει σφυρηλατήσει όλα τα προηγούμενα χρόνια με την Ουκρανία. Γι' αυτό, το Πεκίνο έχει επιλέξει την ουδετερότητα, τακτική που έχει επιδοκιμαστεί από τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Αν μελετήσουμε προσεκτικά τις κινεζικές τοποθετήσεις από την 24η Φεβρουαρίου και μετά, θα δούμε πως αυτές πολύ περισσότερο εστιάζουν στην κριτική προς το ΝΑΤΟ και την πολιτική της διεύρυνσης, παρά υποστηρίζουν ενεργά τη Ρωσία. Η Κίνα ασχολείται επισταμένως με τη δική της ασφάλεια. Η επέκταση του ΝΑΤΟ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αποτελεί μοντέλο το οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούν να εφαρμόσουν στην Ασία είτε μέσω της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας είτε με άλλους τρόπους. Η προσπάθεια αναμένεται να εντατικοποιηθεί τα επόμενα χρόνια. Η Κίνα, λοιπόν, προσπαθεί να αντλήσει διδάγματα τόσο από την εφαρμογή της αμερικανικής στρατηγικής πριν από την 24η Φεβρουαρίου στη γειτονιά της Ρωσίας όσο και από την εξέλιξη του πολέμου αυτή καθεαυτή, και την ταυτόχρονη απομόνωση της Ρωσίας από τη Δύση.
Η ανάπτυξη των σινορωσικών σχέσεων, που περιλαμβάνει κατά καιρούς στρατιωτικές ασκήσεις σε διάφορες περιοχές του κόσμου, δεν σημαίνει ότι υφίσταται συμμαχία. Στο θέμα της Ταϊβάν, για
παράδειγμα, η Κίνα ναι μεν καλωσορίζει τις διπλωματικές τοποθετήσεις της Ρωσίας υπέρ των θέσεών της, αλλά είναι απίθανο να περιμένει ενεργό στρατιωτική εμπλοκή της δεύτερης σε ενδεχόμενο κρίσης. Η κοινή αντίληψη Κίνας και Ρωσίας για τις αμερικανικές επιδιώξεις στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα φέρνει τις δύο χώρες πιο κοντά, όπως μας θυμίζει η κοινή διακήρυξή τους λίγο πριν από την έναρξη των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου τον περασμένο Φεβρουάριο, αλλά από εκεί και πέρα υπάρχουν ορισμένα όρια.
Στρατηγικά, η Κίνα έχει τη δυνατότητα να βγει κερδισμένη, ισχυροποιώντας τη θέση της έναντι της Ρωσίας – με την τελευταία να αναζητεί εναγωνίως εταίρους εκτός Δύσης. Ο τρόπος, ωστόσο, με τον οποίο θα τελειώσει κάποια στιγμή ο πόλεμος στην Ουκρανία, θα καθορίσει τη χροιά της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, η μελλοντική κατεύθυνση της οποίας δεν μπορεί τώρα να προδιαγραφεί. Συνεπώς, η κινεζική κυβέρνηση καλείται να λάβει υπόψη της διάφορες παραμέτρους, όχι απαραίτητα βολικές. Σε κάθε περίπτωση, προτεραιότητά της είναι να αντέξει στην τεράστια αμερικανική πίεση, δείχνοντας πως έχει την ισχύ να ξεπεράσει τις αντιξοότητες, να συνεργαστεί με τη Δύση παρά τις διαφορές τους και να ανιχνεύσει δυνατότητες σταθερότητας στο τρίποδο Κίνας - Ηνωμένων Πολιτειών - Ρωσίας, ώστε να ισορροπήσει το διεθνές σύστημα.
Οι κινεζικές τοποθετήσεις από την 24η Φεβρουαρίου και μετά περισσότερο εστιάζουν στην κριτική προς το ΝΑΤΟ παρά υποστηρίζουν ενεργά τη Ρωσία.