Τι είναι επιτέλους η μαντίλα;

Με τον στρατό στους δρόμους, δεν ξέρω πού βρίσκεται σήμερα η κατάσταση στο Ιράν. Γράφω Παρασκευή βράδυ και απ' ό,τι μαθαίνω από τα διεθνή πρακτορεία οι διαμαρτυρίες συνεχίζονται. Υπάρχουν οι αισιόδοξοι, που διαβλέπουν τριγμούς στη συνοχή του καθεστώτος. Δεν ξέρω. Eνα καθεστώς με τόσο βαθιές ρίζες στην ιρανική κοινωνία έχει αντοχές και διακλαδώσεις. Η ευημερία, ακόμη και η επιβίωση ενός μεγάλου μέρους της ιρανικής κοινωνίας, εξαρτάται από τους αγιατολάδες. Από την άλλη, ισχύει ο φυσικός νόμος του φράγματος. Μια ρωγμή στη συνοχή ενός φράγματος μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή του, επειδή δεν έχει την ελαστικότητα να προσαρμοσθεί. Και το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν είναι ένα φράγμα που χτίστηκε για να συγκρατήσει την ορμή μιας κοινωνίας η οποία ήταν στραμμένη στον δυτικό τρόπο ζωής, κάτι που στο σημερινό Ιράν θεωρείται συνεργασία με τον εχθρό. Και όμως, οι γυναίκες που καίνε τις μαντίλες τους στους δρόμους φωνάζουν πως η ορμή αυτή, παρά τα σαράντα χρόνια σιιτικής θεοκρατίας, δεν έχει σβήσει. ΤΑΚΗ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

Η αφορμή είναι η μαντίλα. Ή μάλλον, ακόμη χειρότερα, ο θάνατος μιας κοπέλας κουρδικής καταγωγής, ετών είκοσι δύο, η οποία δεν φορούσε τη μαντίλα της βάσει προδιαγραφών. Εξείχαν κάτι μπούκλες. Η αστυνομία ηθών εντόπισε το παράπτωμα και την τσάκισε στο ξύλο. Η κοπέλα, Μαχσά Αμίνι, πέθανε στο νοσοκομείο. Ως τη στιγμή που γράφω, Παρασκευή βράδυ, οι νεκροί από τις διαδηλώσεις έχουν ξεπεράσει τους 30.

Aκουσα διάφορα αυτές τις μέρες. Ως και την αναπαραγωγή της καραμέλας περί γυναικοκτονίας άκουσα στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ. Γυναικοκτονία η δολοφονία από σύζυγο λόγω ζήλιας στα Σεπόλια, γυναικοκτονία και η δολοφονία της Αμίνι επειδή δεν φορούσε σωστά τη χιτζάμπ της. Αν θέλουμε να σοβαρευθούμε οφείλουμε να σοβαρευθούμε. Μπας και καταλάβουμε τι μας συμβαίνει – χωρίς να είναι απαραίτητο. Διότι πέρα από τις οιμωγές συμπαράστασης στις γυναίκες του Ιράν που καταπιέζονται από τη μαντίλα ίσως θα μας ήταν χρήσιμο αν αναρωτιόμασταν πώς αυτή η υπόθεση επηρεάζει τον δικό μας

τρόπο σκέψης. Είναι εύκολο να συμπαρίστασαι στους καταπιεσμένους. Το δύσκολο είναι να αναρωτηθείς αν η συμπαράσταση σε υποχρεώνει να σκεφτείς.

Την υπόθεση της «μαντίλας» οι δυτικές κοινωνίες την εισέπραξαν ως μία γραφική έκφραση της πολυπολιτισμικότητας. Την ενέταξαν στη σημειολογία της σχετικότητας: τι μαντίλα, τι μίνι. Ο καθένας με τα ήθη του, τα έθιμά του και τα γούστα του. Μια χαρά ώς εδώ. Οίκοι μόδας ενέταξαν τη μαντίλα στις συλλογές τους, και το παράγωγό της, το μπουργκίνι, έγινε σημαία για τις σουφραζέτες του νεοφεμινισμού. Η εξέγερση των γυναικών του Ιράν έρχεται να τους φέρει αντιμέτωπους με τη βλακεία τους. Είναι το βασικό συμπέρασμα από όσα συμβαίνουν αυτές τις ημέρες στη χώρα της θεοκρατίας και του μεγάλου πολιτισμού. Η μαντίλα δεν είναι αισθητικό αντικείμενο. Είναι ομολογία πίστης και υποταγής σε ένα καθεστώς. Οι γυναίκες έχουν τη μαντίλα. Οι άνδρες έχουν το μούσι, αν δεν κάνω λάθος.

Αυτό που συμβαίνει σήμερα στο Ιράν είναι, εκτός των άλλων, και μια απάντηση στις ευγενείς συνειδήσεις της Δύσης. Σε όσες και όσους επιμένουν στον πολιτισμικό σχετικισμό άνευ όρων και ορίων. Οι γυναίκες του Ιράν, αλλά και οι άνδρες που τους συμπαρίστανται, σε εμάς απευθύνονται. Θέλουν να μας πουν ότι αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως πολιτισμική «διαφορά» και το εντάσσουμε στα όρια της ανοχής μας γι' αυτές είναι ένα απάνθρωπο καταπιεστικό σύστημα.

Και οφείλουμε να τις ακούσουμε. Oχι μόνο για να τους συμπαρασταθούμε. Αυτό είναι το εύκολο. Το δύσκολο και το ουσιώδες είναι τι σημαίνει αυτό για εμάς. Για την αυτοσυνειδησία μιας κοινωνίας που βρίσκεται αντιμέτωπη με την ισλαμική απειλή και οφείλει να ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά της.

Ας το εισπράξουμε έτσι αυτό που συμβαίνει στο Ιράν, ασχέτως του πώς θα καταλήξει. Ας το εισπράξουμε ως άσκηση αυτοσυνειδησίας για τον δυτικό πολιτισμό. Είναι, κατά τη γνώμη μου, ο μόνος τρόπος για να γλιτώσουμε από το σαράκι της ανθρωπιστικής μεμψιμοιρίας.