Η μεγάλη έκθεση στο Βερολίνο για την τέχνη του Ντονατέλο

«Η Παναγία με το Θείο Βρέφος», κεραμικό γλυπτό (1415). Η διαρκής ενασχόληση με την Αναγέννηση και τους βασικούς εκφραστές της δίνει πεδίο σε ερευνητές και ιστορικούς της τέχνης να σχεδιάζουν τους νέους συσχετισμούς στην ιστορία των ιδεών. Μετά τη μεγάλη έκθεση στη Φλωρεντία, που έφερε ξανά τον Ντονατέλο (π. 1386-1466) στο προσκήνιο, σειρά έχει τώρα το Βερολίνο (Gemäldegalerie) να διοργανώσει μια από τις πιο σημαντικές εκθέσεις γι’ αυτόν τον στυλοβάτη της Ιταλικής Αναγέννησης. Η έκθεση στα κρατικά μουσεία του Βερολίνου είναι μια διεθνής συμπαραγωγή, αλλά μας θυμίζει επίσης πως οι συλλογές Γλυπτικής και το Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης στο Μουσείο Bode διαθέτουν μία από τις πιο πλήρεις και εντυπωσιακές συλλογές με έργα Ντονατέλο. Πέραν αυτών, η νέα έκθεση-αφήγημα της Ιταλικής (Φλωρεντινής) Αναγέννησης ενισχύεται από δάνεια προερχόμενα από τα κορυφαία μουσεία της Ιταλίας (Ιδρυμα Παλάτσο Στρότσι και Μουσεία ντελ Μπαρτζέλο στη Φλωρεντία) αλλά και από το Μουσείο Βικτόρια και Αλμπερτ του Λονδίνου. Αντιλαμβάνεται κανείς πως στην περίπτωση αυτή μιλάμε για μια ιδιαιτέρως θελκτική πυκνότητα έργων και προελεύσεων, που σκοπό έχουν να συνεχίσουν αλλά και να ενισχύσουν τον (όχι

ενιαίο) τρόπο που ο 21ος αιώνα επαναπροσεγγίζει πτυχές αλλά και τον ίδιο τον κορμό της Αναγέννησης. Η εκ νέου ανάγνωση της Αναγέννησης στην Ιταλική Χερσόνησο, που προχωράει παράλληλα με την ανάγνωση των Αναγεννήσεων των Βορείων Χωρών, προχωράει τη σκέψη μας πάνω στη διαμόρφωση των κοινωνιών μετά τον Μεσαίωνα. Οπως λέει ο ιστορικός τέχνης και επιμελητής της έκθεσης στο Βερολίνο, Νέβιλ Ρόουλι, ο Ντονατέλο «προήγαγε την ιδέα της ατομικότητας. Με τον Ντονατέλο ενισχύθηκε η ιδέα δημιουργίας ρεαλιστικών γλυπτών, σωματικών στάσεων και εκφράσεων». Αλλωστε η ανάδειξη της ατομικότητας ως μιας νεοπαγούς ιδέας στην Ιταλική Αναγέννηση συνδέεται με τις απαρχές της νεωτερικότητας, τη στερέωση της αστικής ζωής αλλά και την εν σπέρματι γέννηση των πολιτικών μεταβολών. Η έκθεση-αφιέρωμα στον Ντονατέλο με τα «μοντέρνα» γλυπτά του είναι παράλληλα και μια επαναδιατύπωση μιας επιθυμίας απόσχισης όσο και μιας επιθυμίας συνεκτικότητας. Αλλωστε η έκθεση θέτει τα έργα του Ντονατέλο σε διάλογο με έργα άλλων σπουδαίων δημιουργών της Αναγέννησης αποσκοπώντας σε μια εντατική θέαση όλων των πτυχών της ως σύνθετου φαινομένου.