Ανεξίτηλες τοιχογραφίες

Με όρους θεάματος επρόκειτο για ασύλληπτη υπερπαραγωγή, ενώ η σκηνοθεσία του πολύωρου τελετουργικού της κηδείας της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄ εγκωμιάστηκε ως μοναδική στον ρυθμό και στην πειθαρχία της. Οι χρόνοι τηρήθηκαν με ακρίβεια που υπερβαίνει το ανθρώπινο μέτρο, ειδικά όταν ο συντονισμός αφορούσε εκατοντάδες συμμετέχοντες. Βέβαια, είχαν προηγηθεί πολυετείς «πρόβες». Υπολογίστηκε ότι 4 δισ. παρακολούθησαν το γεγονός της περασμένης Δευτέρας – η υψηλότερη θεαματικότητα στον πλανήτη. Το κόστος του αποχαιρετισμού ανέρχεται σε 7,5 εκατ. δολάρια (κατ' ελάχιστο).

Πώς ορίζουμε άραγε την «υπερπαραγωγή» στην κινηματογραφική γλώσσα, τι διάρκεια ζωής έχει, πώς «διαβάζεται» από τις επερχόμενες γενιές; Αποτελεί σημείο αναφοράς, τομή στον χρόνο, που αναφέρεται, πλέον, ως πριν και μετά το γεγονός;

Ανατρέξαμε στην κινηματογραφική ιστορία (με οδηγό το κλασικό βιβλίο του Ζορζ Σαντούλ) και κάναμε μια στάση στον «Ναπολέοντα» του Αμπέλ Γκανς, ταινία του βωβού κινηματογράφου (1927). Οχι απλώς μια ταινία, γι' αυτό και σταθήκαμε. Πρόκειται για μεγαλειώδη παραγωγή, ένα έπος, κολοσσιαίο έργο, που αφηγείται την εφηβεία έως και τα πρώτα χρόνια της δόξας του Βοναπάρτη. Τολμηρές, πρωτότυπες λήψεις, ο σκηνοθέτης χρησιμοποίησε μικρές κάμερες για να δείξει μέσα στη μάχη τη δράση, αλληγορική χρήση του μοντάζ, φωτιστικά εφέ, πειραματισμοί, διαχωρισμός της εικόνας στα τρία. Διέρρηξε το μονότονο σχήμα του άσπρου ορθογώνιου με τριπλή οθόνη, που πλάτυνε ορισμένα μέρη του «Ναπολέοντος» στις διαστάσεις της τοιχογραφίας, πολύ πριν εμφανιστεί το «σινεραμά». Ενας χιονοπόλεμος αποκάλυπτε τη στρατιωτική μεγαλοφυΐα του Βοναπάρτη όταν ήταν 13 χρόνων, και ο Γκανς, που ήθελε την «έποψη της χιονομπάλας», διέταξε, λένε, να πετάξουν φορητές μηχανές από τη μια άκρη στην άλλη του στούντιο...

Ο προϋπολογισμός της παραγωγής ήταν γιγαντιαίος: 15 εκατομμύρια, που συγκεντρώθηκαν στη Γαλλία, στη Γερμανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το γύρισμα διήρκεσε τέσσερα χρόνια. Το έργο κρίνεται ως «παραφορτωμένο με προμηνύματα και με σύμβολα». Ο σκηνοθέτης απηύθυνε στα στρατεύματά του μεγαλόστομες διακηρύξεις, παροτρύνοντάς τους να ξαναβρούν μέσα τους «τη φλόγα, την τρέλα, τη δύναμη των στρατιωτών»... Οσο κι αν ειρωνευόμαστε σήμερα αυτές τις υπερβολές, «ξυπνήσανε ωστόσο, τότε την πίστη επειδή ήταν βαθιά ειλικρινείς».

Εναν, σχεδόν, αιώνα μετά τον Αμπέλ Γκανς, η έννοια της «υπερπαραγωγής», δεν μπορεί να στερείται ούτε του μεγαλείου ούτε της παραφοράς. Η ύπαρξή της, όταν υπάρχει λόγος για τη δημιουργία της (πέρα από το «ταμείο»), προάγει την κινηματογραφική τέχνη γιατί επινοεί τεχνικές που οδηγούν το σινεμά εκτός των δοκιμασμένων ορίων του· αναθερμαίνει στους θεατές συναισθήματα εν υπνώσει· ταξιδεύει, όσους την παρακολουθούν, στην ατέρμονη περιπέτεια του μύθου και της Ιστορίας.

Η τελετή της περασμένης Δευτέρας είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας υπερπαραγωγής και,

Χαρμολύπη, δέος, ενθουσιασμός, πίστη στο ακατόρθωτο. Σε αυτήν την «υπερπαραγωγή» του 21ου αιώνα, το κοινό έδωσε το νόημα στο δρώμενο.

μάλιστα, στην εποχή της ψηφιακής κυριαρχίας, θριάμβευσε ο ανθρώπινος μόχθος. Η επίσημη παράδοση στιλβώθηκε, «ρυθμίστηκε» με ανυπέρβλητη ακρίβεια, εκτελέστηκε προκαλώντας κύματα θαυμασμού. Μαζί με τον κιλλίβαντα πυροβόλου, όπου είχε τοποθετηθεί το φέρετρο υπό τη σημαία με τους βασιλικούς θυρεούς, το στέμμα με τους 3.000 πολύτιμους λίθους, ήταν και ένα μπουκέτο, που είχε δημιουργηθεί από λουλούδια, από κήπους των βασιλικών κατοικιών, τα οποία είχαν επιλεγεί για τον συμβολισμό τους: δενδρολίβανο για την ανάμνηση, μυρτιά από ένα φυτό που προέκυψε από το νυφικό μπουκέτο της βασίλισσας... Τίποτα αφημένο στην έμπνευση της στιγμής. Εκτός από τη «διάσημη» πλέον μικρή αράχνη την οποία ο φακός συνέλαβε να περιφέρεται πάνω στη χειρόγραφη κάρτα με το μήνυμα αποχαιρετισμού του Καρόλου.

«Είναι σαν να γιορτάζουμε τη ζωή της», είπε, με δάκρυα στα μάτια, ένας μεσήλικας Βρετανός στην τηλεοπτική κάμερα. Ενας από τους χιλιάδες που έσπευσαν να αποχαιρετίσουν τη βασίλισσά τους. Χαρμολύπη, δέος, ενθουσιασμός, πίστη στο ακατόρθωτο. Σε αυτήν την «υπερπαραγωγή» του 21ου αιώνα, το κοινό έδωσε το νόημα στο δρώμενο. Το θέαμα έγινε μέρος της Ιστορίας γιατί αποτυπώθηκε σε –και από– δισεκατομμύρια βλέμματα.