Ο Πύργος Χαροκόπου στη Λάρισα σε κρίσιμο σταυροδρόμι
ΝΙΚΟΥ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΥ Ενας ρομαντικός πύργος του 1902, στη Γιάννουλη, στα περίχωρα της Λάρισας στέκει ερειπωμένος. Περιμένει ένα καλύτερο μέλλον, όπως του αξίζει και όπως υπαγορεύουν η κοινή λογική και το δημόσιο συμφέρον. Κτίσμα που συνδέεται με την προσωπικότητα του πολυμήχανου επιχειρηματία και ευεργέτη Παναγή Χαροκόπου (1835-1911), από την εποχή που επένδυε σε αγορά θεσσαλικών εκτάσεων, ο Πύργος είναι έργο του αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά και διατηρητέο μνημείο από το 1988 (μαζί με τα βοηθητικά κτίσματα και τον περιβάλλοντα χώρο). Την τελευταία περίοδο, ο Πύργος κατασχέθηκε λόγω οφειλών των τελευταίων ιδιοκτητών και η Τράπεζα Πειραιώς το έβγαλε σε πλειστηριασμό, ο οποίος μόλις προ ολίγων ημερών αναβλήθηκε.
Η εξέλιξη αυτή έχει οδηγήσει σε κρίσιμο σημείο την τύχη του Πύργου Χαροκόπου. Σε μια ιδανική συνθήκη, ο Πύργος θα ήταν ένα από τα εμβλήματα της Λάρισας και πηγή περηφάνιας για την ιστορική φυσιογνωμία της. Παρότι η τιμή εκκίνησης του πλειστηριασμού
–που δεν έγινε– ήταν λογική, με αφετηρία τα 511.000 ευρώ, υπάρχει μια στάση αναμονής και μια σχετική αμηχανία, ίσως λόγω του υψηλού κόστους
Μετά την αναβολή του πλειστηριασμού, είναι ευκαιρία για τον Δήμο Λαρισαίων να αποκτήσει το ιστορικό κτήμα.
αποκατάστασης. Πάντως, η Λάρισα πολλά θα είχε να ωφεληθεί καθώς διαθέτει δύο περιαστικά νεώτερα μνημεία που προσδίδουν αίγλη και κύρος στην πόλη: την Αβερώφειο Γεωργική Σχολή και τον Πύργο Χαροκόπου. Και τα δύο συνδέονται με την πρόοδο της γεωργίας στον θεσσαλικό κάμπο στις αρχές του 20ού αιώνα.
Ο Πύργος Χαροκόπου συνδέεται και με τη Μελίνα Μερκούρη από τον πρώτο της γάμο, με τον Παναγή Χαροκόπο τον νεώτερο. Εχει μείνει στη μνήμη παλαιών Λαρισαίων η εικόνα της νεαρότατης Μελίνας να τρέχει ιππεύοντας ένα λευκό άλογο, όταν επισκεπτό
ταν το κτήμα. Ο κτήτορας του Πύργου, Παναγής Χαροκόπος, από την Κεφαλονιά, με μεγάλες επενδύσεις στη γεωργία, με τεράστια παρουσία στη Ρουμανία, καινοτόμος και ανήσυχος, ιδρυτής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου στην Καλλιθέα, στενός φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Αναστασίου Μεταξά, είχε στενή επαφή λόγω δραστηριότητας με τη Θεσσαλία (από το 1899 έως το 1900 αγοράζει πέντε τσιφλίκια και χτίζει και ένα ακόμη «κονάκι» στο Πολυνέρι Φαρσάλων, σημερινό αρχοντικό Κυζερίδη, άρτια αποκατεστημένο). Ο Χαροκόπος είχε χτίσει για λογαριασμό του το Μέγαρο Χαροκόπου στην Αθήνα, το οποίο πούλησε στον Εμμανουήλ Μπενάκη το 1910 (σημερινό Μουσείο Μπενάκη). Αρχιτέκτων ήταν, όπως είναι γνωστό, ο Αναστάσιος Μεταξάς, ο οποίος του χτίζει ένα ακόμη εντυπωσιακό μέγαρο σε ρυθμό αρ νουβό στην Ακαδημίας 4 (κατεδαφισμένο). Η βιογραφία του Παναγή Χαροκόπου από την Ευαγγελία Ν. Γεωργιτσογιάννη (εκδ. Λιβάνη, 2000) είναι σημαντικό έργο.
Για τον Πύργο Χαροκόπου έχει ασχοληθεί εκτενώς ο μελετητής της Λάρισας, και συλλέκτης, Νίκος Παπαθεοδώρου, ο οποίος μου είχε γνωρίσει τον Πύργο με ξενάγηση ολόγυρά του. Στο άρθρο του «Πύργος Χαροκόπου» (δημοσιεύτηκε στην «Ελευθερία» Λαρίσης στις 4.10.2017 και περιλαμβάνεται στον τέταρτο τόμο των άρθρων του «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα»), τεκμηριώνει την ιστορική αξία του Πύργου, ανακαλεί προσωπικές αναμνήσεις του (αναρωτιέται για την τύχη του ανεμοδείκτη στην αυλή του αρχοντικού, τον οποίον αντίκριζαν όσοι κατευθύνονταν προς τη Γιάννουλη) και καταλήγει με πικρία, το έτος 2017: «Και ενώ το κτίριο λόγω της ισχυρής κατασκευής του μπόρεσε να ξεπεράσει τις κακουχίες της Κατοχής (σ.σ. επιτάχθηκε), φαίνεται ότι δεν πρόκειται πλέον να επιβιώσει για πολύ από τις φθορές που συσσωρεύει η εγκατάλειψη, ο χρόνος και η αδιαφορία, κρατική ή ιδιωτική άσχετο, καθώς καθημερινά διαπιστώνουμε ότι οδηγείται στην αυτοκαταστροφή, λες και έχουμε πολλά τέτοια σπουδαία ιστορικά κτίσματα στην περιοχή μας...». Ανθρωποι που παρακολουθούν την υπόθεση πιστεύουν πως ο δήμος πρέπει να τολμήσει την αγορά του Πύργου και με λυμένο πλέον το ιδιοκτησιακό καθεστώς να γίνει συνεργασία με το ΥΠΠΟΑ για ένταξη σε χρηματοδοτικά προγράμματα.