To χιπ χοπ που πέρασε τα σύνορα της ποπ κουλτούρας
ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΧΑΡΜΠΗ «Θέλουμε να πεθάνουμε», γράφει η (δασκάλα) Μισέλ Φάιφερ στον μαυροπίνακα της τάξης, προσπαθώντας να τραβήξει την προσοχή των ατίθασων μαθητών της, στην «Επικίνδυνη γενιά» (Dangerous Minds) του Τζον Ν. Σμιθ. Γενικώς το θέμα του θανάτου επανέρχεται ξανά και ξανά στην αίθουσα με αφορμή π.χ. την ποίηση του Ντίλαν Τόμας, όχι με τη μακάβρια έννοια, αλλά διότι τα συγκεκριμένα παιδιά, προερχόμενα από τις μαύρες φτωχογειτονιές, είναι απλώς εξοικειωμένα με αυτό.
«Καθώς περπατώ μέσα από την κοιλάδα της σκιάς του θανάτου/ ρίχνω μια ματιά στη ζωή μου και καταλαβαίνω πως δεν έχουν μείνει πολλά», τραγουδά ο Coolio στους τίτλους αρχής της ταινίας. Και παρακάτω: «Καλύτερα να προσέχεις πώς μιλάς, και πού περπατάς/ αλλιώς εσύ και οι δικοί σου μπορεί να μπείτε γύρω σε κιμωλία» [...] «Κοίτα σε τι κατάσταση με έχουν φέρει/ δεν μπορώ να ζήσω μια κανονική ζωή, με μεγάλωσε ο δρόμος/ κι έτσι πρέπει να τα πάω καλά με τη συμμορία/ η υπερβολικά πολλή τηλεόραση με έκανε να κυνηγάω όνειρα».
Ο Αμερικανός ράπερ έφυγε από τη ζωή την Τετάρτη μόλις στα 59 του χρόνια υπό αδιευκρίνιστες ακόμη συνθήκες, αφήνοντας παρακαταθήκη έναν χιπ χοπ ύμνο που θα παίζει σε ραδιόφωνα, μπαρ, συναυλίες και εκατομμύρια ζεύγη ακουστικά στον αιώνα τον άπαντα. Ναι, είναι προφανώς άδικο να μνημονεύεις έναν καλλιτέχνη με πορεία 35 ετών –και μερικών σπουδαίων άλμπουμ– μόνο μέσα από ένα τραγούδι, όμως το «Gangsta's Paradise» δεν είναι απλώς ένα τραγούδι. Αυτή η υπέροχη συγχορδία, απλή αλλά υπέροχη, «σαμπλαρισμένη» ιδιοφυώς από το «Pastime Paradise» του Στίβι Γουόντερ, σου καρφώνεται στο μυαλό ακόμη κι αν την ακούσεις μία μοναδική φορά. Είναι ο λόγος που ένα χιπ χοπ κομμάτι πέρασε τόσο δραστικά στην ποπ κουλτούρα, όχι μόνο των μαύρων αλλά οποιουδήποτε μπορεί να κρατήσει τον ρυθμό, ακόμη και μέσα στο κεφάλι του.
«Ο θάνατος δεν είναι παρά ένα καρδιοχτύπι μακριά/ ζω τη ζωή, το κάνεις ή πεθαίνεις, τι μπορώ να πω/ είμαι μόνο 23 τώρα, όμως θα ζήσω για να δω τα 24;/ όπως πάνε τα πράγματα, δεν έχω ιδέα». Η ζωή που περιγράφει ο Coolio στις μαύρες αμερικανικές γειτονιές της δεκαετίας του 1990 ήταν –και σε αρκετές περιπτώσεις σίγουρα συνεχίζει να είναι– τόσο σκληρή. Ενας λευκός μεγαλωμένος, για παράδειγμα, στην Αθήνα, δεν υπάρχει περίπτωση να καταλάβει ποτέ αυτό το είδος της σκληρότητας.
Η μουσική, ωστόσο, μαζί με τους συγκινητικούς στίχους έφτασε έως εμάς τρυπώντας πολλών ειδών σύνορα και φέρνοντάς μας λίγο πιο κοντά σε μια κουλτούρα έως τότε πρακτικά άγνωστη. Ηδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η μουσική των δημοφιλέστατων N.W.A., τα βίντεο κλιπ καθώς και οι πρώτες ταινίες του Σπάικ Λι άρχισαν να βγάζουν το χιπ χοπ από τα όρια του γκέτο και να το συστήνουν στον υπόλοιπο πλανήτη. Το τι ακολούθησε είναι γνωστό, με τη ραπ μουσική και τα παρακλάδια της να αποτελούν πλέον κυρίαρχο είδος παγκοσμίως.
Το «Dangerous Minds» του 1995, πάντως, δημιουργήθηκε από τον λευκό Τζον Ν. Σμιθ, σε σενάριο του επίσης λευκού Ρον Μπας. Σήμερα πιθανότατα θα προκαλούσε κύμα αντιδράσεων ή δεν θα γυριζόταν καθόλου. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα πολύ ευαίσθητο φιλμ, το οποίο περιγράφει όντως τις εμπειρίες μιας λευκής –του χαρακτήρα της Φάιφερ–, η οποία μπαίνει στον κόσμο του inner city, του γκέτο. Πέρα ωστόσο από εκείνη, σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές είναι μη λευκοί. Το δε σάουντρακ είναι γεμάτο από το χιπ χοπ της εποχής, συμπεριλαμβανομένου φυσικά του εμβληματικού «Gangsta's Paradise». Το τελευταίο νωρίτερα μέσα στο 2022 έφτασε το 1 δισεκατομμύριο προβολές στο YouTube.
Ο Αμερικανός ράπερ Coolio έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας κληρονομιά το «Gangsta's Paradise».