Τα περί τας λέξεις αμαρτήματα

Κύριε διευθυντά

Ορμώμενος από την κακοσύνθετη λέξη «σπιτονοικοκυρά» (σπίτι + οίκος + κυρά) –και λέω «κακοσύνθετη» διότι οι λέξεις «σπίτι» (από το hospitium) και «οίκος» είναι ταυτόσημες–, παρακαλώ επιτρέψτε μου να εκφράσω την άποψή μου, σχετικά με τη λέξη «αυτονόητο» που κατά κόρον χρησιμοποιείται από πολιτικούς, επιφυλλιδογράφους, δημοσιογράφους κ.ά.

Υπάρχει το «ευ-νόητο», το «δυσ-νόητο» και το «α-νόητο». Δεν υπάρχει όμως το «αυτο-νόητο» (με εξαίρεση τον αριστοτελικό θεό, ο οποίος, ως καθαρός νους, νοεί μόνο τον εαυτό του: «Αυτόν άρα νοεί, είπερ εστί το κράτιστον, και έστιν η νόησις νοήσεως νόησις» [Μετά τα φυσικά, Λ 1074 b, 39-40]). Ωστόσο, αν και ο Αριστοτέλης ταυτίζει τον νου με το νοητό, δεν χαρακτηρίζει τον θεό «ον αυτονόητον».

Ετσι δεν μας εκπλήσσει η απουσία του λήμματος «αυτονόητος» από το Λεξικό της αρχαίας Ελληνικής των Liddell & Scott (New Edition, Jones-McKenzie, Οξφόρδη 1968). Υπάρχει όμως το λήμμα αυτό στα νεοελληνικά Λεξικά των Γ. Μπαμπινιώτη (επανεκτύπωση 1998), ΤεγόπουλουΦυτράκη (1993) κ.ά. Αλλά οι ως άνω λεξικογράφοι ακυρολεκτούν, όταν ερμηνεύουν το «αυτονόητο» ως «κατανοητό» ή ως «αντιληπτό χωρίς επεξηγήσεις». Διότι άλλη η σημασία του «κατα-νοώ» και άλλη του «αυτο-νοώ».

Κατάληξη: Αντί να μιλάμε για ανύπαρκτα «αυτονόητα», καλό θα ήταν να μιλάμε για υπαρκτά «αυτόδηλα» (self-evident), όπως αυτά που αναφέρει ο Αισχύλος ο τραγωδοποιός: «Τάδ' αυτόδηλα, προύπτος αγγέλου λόγος» (Επτά επί Θήβας, 848). Συνεπώς, ο Ελληνας πρωθυπουργός δεν είπε τα «αυτονόητα» από το βήμα τού ΟΗΕ: είπε τα «αυτόδηλα». Ας μη βιάζουμε λοιπόν τη γλώσσα μας με ακυρολογίες, κακοσυνθεσίες και με άλλα «περί τας λέξεις αμαρτήματα». ΔΡ ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΤΚΟΣ Μελβούρνη