«Εχουν οι ΗΠΑ αποφασίσει να θυσιάσουν την Τουρκία;»

O καθηγητής του Πανεπιστημίου Γαλατάσαραϊ, Ενίς Τούλτσα, εξηγεί στην «Κ» τη στάση της Αγκυρας στα ελληνοτουρκικά

ΜΑΝΩΛΗ ΚΩΣΤΙΔΗ

Η ουσία των αντιφατικών μηνυμάτων που στέλνει η Αγκυρα στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον για τις σχέσεις της με το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ, την Ελλάδα ίσως να κρύβονται στις πρόσφατες δηλώσεις του Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας αποκάλυψε τον τρόπο δράσης της Αγκυρας και δήλωσε ότι χρησιμοποιούμε όλες τις δυνατότητες της διπλωματίας για να προστατεύσουμε τα δικαιώματα και τα συμφέροντά μας. «Είμαστε δυνατοί στο πεδίο και στο τραπέζι (των διαπραγματεύσεων). Μερικές φορές το τραπέζι καταρρέει, τότε κατεβαίνουμε στο πεδίο. Κάνουμε ό,τι χρειάζεται στο πεδίο. Και μετά λέμε σε όλους: “Ορίστε. Ελάτε ξανά στο τραπέζι. Ετσι εμείς καθορίζουμε το παιχνίδι”».

Η τουρκική κυβέρνηση θεωρεί πως έχει τη δυνατότητα να ανήκει «και στη Δύση και στην Ανατολή», όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Τουρκίας, και να έχει λόγο στα ζητήματα που αφορούν την κυριαρχία των ελληνικών νησιών, της στρατιωτικοποίησής τους, της παρουσίας των ΗΠΑ σε Ελλάδα και Κύπρο και αντιδρά έντονα, φτάνοντας στο σημείο να απειλεί με στρατιωτική εισβολή με τελικό στόχο, όπως υποστηρίζει ο υπουργός Εξωτερικών, τη διαπραγμάτευση με δικούς της όρους. Εντύπωση προκάλεσε πως ενώ ο υπουργός Αμυνας της Τουρκίας την περασμένη εβδομάδα κατηγόρησε την Ελλάδα για «επιθετική, επεκτατική, προκλητική, και εχθρική πολιτική» μια ημέρα μετά την κάλεσε σε διάλογο και τόνισε πως η Τουρκία θέλει να μετατρέψει το Αιγαίο

σε θάλασσα ειρήνης. Πάντως, πληροφορίες αναφέρουν πως η Aγκυρα δέχεται αφόρητες πιέσεις από την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες να σταματήσει τις απειλές για στρατιωτική εισβολή και αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε νησιά και καλούν την Τουρκία να ρίξει τους τόνους. Στο πλαίσιο αυτό η τουρκική κυβέρνηση έχει δεχθεί πρόσκληση για την πρώτη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας. Oμως μέχρι στιγμής δεν έχει ξεκαθαρίσει αν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα ταξιδέψει στην Πράγα. Από υψηλόβαθμους αξιωματούχους έχουν σταλεί μηνύματα στην Αγκυρα πως σε περίπτωση που η τουρκική κυβέρνηση συνεχίζει να απειλεί την Ελλάδα και την Ευρώπη και με στρατιωτική δράση, τα μηνύματα που θα σταλούν στην Τουρκία στη συγκεκριμένη σύνοδο θα είναι αρκετά σκληρά. Γι’ αυτό υπάρχουν πληροφορίες πως τις τελευταίες ώρες γίνονται προετοιμασίες και παρασκηνιακές προσπάθειες επικοινωνίας μεταξύ όλων των πλευρών.

«Σε καμία στιγμή στην ιστορία της Δημοκρατίας, η Τουρκία δεν διεκδίκησε και δεν διεκδικεί δικαιώματα στα νησιά των οποίων η κυριαρχία ανήκει στην Ελλάδα», επισημαίνει ο πρόεδρος του τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Γαλατάσαραϊ, καθηγητή Ενίς Τούλτσα, στον οποίο η «Κ» απευθύνθηκε ζητώντας τη δική του ερμηνεία για τη στάση της τουρκικής ηγεσίας. Ο Τούλτσα έχει συμμετάσχει σε πολλές φάσεις του ελληνοτουρκικού διαλόγου από την εποχή του προέδρου της Τουρκίας Τουργούτ Οζάλ. «Ολοι γνωρίζουμε ότι αυτά τα νησιά είναι στρατιωτικοποιημένα εδώ και πολύ καιρό (Το Egeaydak/γκρίζες περιοχές είναι ξεχωριστό θέμα). Ωστόσο, κατά την άποψή μου, ο συνεχόμενος εξοπλισμός της Ελλάδας και η τρέχουσα διεθνής συγκυρία αποτελούν πλέον απειλή για την Τουρκία προερχόμενη από τη Δύση. Αυτή είναι η ενόχληση της Τουρκίας και πρέπει να λάβει μέτρα για αυτό το ενδεχόμενο και αντιδρά».

Για τη συνεχιζόμενη αντίδραση της Αγκυρας προς την Ουάσιγκτον ο κ. Τούλτσα αναφέρει

ότι «αν και η παρουσία των ΗΠΑ στην Αλεξανδρούπολη θεωρείται ως η συμβατική περικύκλωση της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ, υπάρχει πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί κατά της Τουρκίας κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης με τον ελληνικό εξοπλισμό και των περιφερειακών εξελίξεων. Αναρωτιέμαι αν οι ΗΠΑ συμφώνησαν ή αποφάσισαν να θυσιάσουν τον 70χρονο σύμμαχό τους, την Τουρκία, σε μια σημαντική γεωγραφία, για έναν τέτοιο σκοπό; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα δοθεί από την κατεύθυνση που θα πάρει αυτή η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ».

Το ενδεχόμενο σύγκρουσης

Ο κ. Τούλτσα δεν αποκλείει το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου. «Δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχει πιθανότητα ένα ατύχημα να μετατραπεί σε στρατιωτική γενική σύγκρουση. Η Τουρκία προσπαθεί να παραμείνει ήρεμη και ψύχραιμη. Από τη σκοπιά της Τουρκίας, η πιθανότητα να δραστηριοποιούνται κατά καιρούς διάφορα κέντρα εξουσίας στην Ελλάδα φαίνεται

να είναι ίδια όπως στο παρελθόν. Ωστόσο, προσωπικά θέλω να πιστεύω ότι ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης έχει μια μετριοπαθή και ειρηνική βούληση στις τουρκικές υποθέσεις. Η τουρκική πλευρά θα πρέπει να ενισχύσει την ειρηνική και ειλικρινή προσέγγισή της τις τελευταίες ημέρες προσέχοντας τη ρητορική της. Η τελευταία ομιλία του πρωθυπουργού στον ΟΗΕ και οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Ερντογάν στην Τουρκία είναι προς αυτή την κατεύθυνση και είναι κάπως ελπιδοφόρες».

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Γαλατάσαραϊ για τον τρόπο προσέγγισης των δύο χωρών αναφέρει πως «θα πρέπει να δημιουργηθούν κανάλια “back track diplomacy” μεταξύ των δύο χωρών. Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι. Η γεωγραφική και πολιτική κυριαρχία στο Αιγαίο είναι ήδη στην Ελλάδα, εδώ και χρόνια. Αλλά πέρα από αυτό, μια προσέγγιση που θα στραγγαλίσει την Ανατολία, μετατρέπεται σε ζωτική διάσταση για την Τουρκία και δημιουργεί τα σημερινά προβλήματα και αντιδράσεις».