Σπαράγματα και ξέφτια στην παλιά Καλλιθέα
Απλοί, μικροί δρόμοι. Μπορεί να προσπεράσεις χωρίς να σταθείς. Η Κανάρη και η Λεωνίδα Σπαρτιάτου βρίσκονται χιαστί απέναντι. Τις χωρίζει η Δημοσθένους, ο μεγάλος δρόμος της Καλλιθέας. Εκεί γύρω περπατούσα. Γιατί; Περιέργεια, ίσως, που πυροδότησε μια βιαστική θέα ενός σπιτιού μια φορά που περνούσα με αυτοκίνητο. Επέστρεψα. Με τα πόδια αναπνέεις μαζί με τη γειτονιά, τα σπίτια μπορείς να τα αγγίξεις. Και η Καλλιθέα, παρά την πρώτη εντύπωση μιας ομοιόμορφης εικόνας που δίνει η εντατική ανοικοδόμηση στην εικοσαετία 1970-1990, διασώζει απρόσμενα κατάλοιπα του παρελθόντος της, του προ του 1940, όταν αστικά και λαϊκά σπίτια έφτιαχναν πλάι πλάι εκείνο το γοητευτικό αμάλγαμα.
Αλλά εκεί που είχα σταθεί, ο περίπατός μου με φιλοδώρησε με σκηνικά που με έκαναν να σταθώ ώρα πολλή και να περιεργαστώ σπίτια ακατοίκητα και αφημένα στο έργο του χρόνου. Σε λίγο καιρό θα είχε φαγωθεί και άλλο η σάρκα τους, αυτή η θαυμαστή ύλη των σπιτιών που στέγασαν ζωές και που τώρα μας συντροφεύουν ως σκηνώματα, ικριώματα μιας αλλοτινής ρώμης. Στην οδό Κανάρη, οι γωνίες με τη φαρδιά οδό Δημοσθένους απολήγουν σε παλιά σπίτια. Η δεξιά γωνία είναι ένα μεσοπολεμικό διώροφο με μια αρχοντική εξώθυρα στον αριθμό 56 της Δημοσθένους. Στάθηκα να δω την πόρτα αλλά το βλέμμα μου το κρατούσαν τα δύο θαλερά και ψηλόκορμα πεύκα που στόλιζαν το πεζοδρόμιο και γεννούσαν εικόνες μιας Ρώμης στην Καλλιθέα. Ηταν μια ατμοσφαιρική κόγχη αυτή στη μία γωνία της Δημοσθένους με την Κανάρη. Αλλά και η άλλη γωνία είχε ένα ακόμη παλιό σπίτι με εξίσου θαυμαστή εξώθυρα, όλο φασκιωμένο, τόσο ετοιμόρροπο είχε χαρακτηριστεί. Αλλά παρά την πανοπλία του, την αέρινη και τη διάτρητη, πρόβαλλε θερμός ο σοβάς, βουτηγμένος θαρρείς σε ρευστή τερακότα που στέγνωσε στον αέρα και που άφησε εκείνη τη ζεστασιά της ύλης. Πάνω εκεί στον σοβά έβλεπα τραβηγμένες ώς ψηλά τις δωρικές παραστάδες.
Πιο κάτω, και απέναντι. Δημοσθένους και Μενελάου. Εκεί στέκει ένα νεοκλασικό δίπατο, από εκείνα τα παλιά, τα αυθεντικά, τα αρμονικά και ανάλαφρα, από εκείνα που θα συγκινούσαν
τον φακό του Στέλιου Σκοπελίτη το 1975. Είναι ένα σπίτι ακατοίκητο, κάποιοι Ρομά μπαινόβγαιναν, προσπέρασα γρήγορα αλλά στάθηκα απέναντι να το ρουφήξω όλο με το βλέμμα, να το χορτάσω, έτσι ξεχωριστό που ήταν, με γιρλάντα τα ακροκέραμα και ανάμεσα τα περιστέρια, πολλά περιστέρια. Πόσο Αθήνα και αυτή η εικόνα, πόσα πολλά ανακαλεί από ένα βάθος απροσδιόριστο.
Τριγυρνούσα ανάμεσα στις πολυκατοικίες, χώθηκα στα στενά γιατί ο ήλιος του απομεσήμερου σε τύφλωνε στη Δημοσθένους. Ετσι, ανακάλυψα την ένδοξη μικρή οδό Λεωνίδα Σπαρτιάτου. Αυτός ο στόμφος γινόταν συμπαθής αν έβλεπε κανείς πόσο μικρός ήταν ο δρόμος. Υπάρχουν μεγάλες πολυκατοικίες, εκτός από μια σειρά
από τρεις μονοκατοικίες, απλές και γνήσιες. Οι δύο έχουν ερειπωθεί. Πλησίασα με δέος. Στον αριθμό 6 έχει μείνει μόνο ο μπροστινός τοίχος. Ανάμεσα στα δύο ερείπια βλέπεις τις κάμαρες, με ροζ τοίχους και ταμπλαδωτές μισάνοιχτες πόρτες, με τις συκιές της αυλής να έχουν χυμήξει μέσα εκεί που ήταν η τραπεζαρία, ο μπουφές ή το κρεβάτι. Αλλά πιο πολύ παρατήρησα τη φρίζα στο μικρό σπιτάκι. Ηταν ένα θραύσμα του γύψινου διάκοσμου, μια ρομαντική ζωφόρος του 1910 άραγε; Τώρα έμοιαζε με αρχαιολογικό εύρημα, υπήρχε μια αίσθηση ανασκαφής, χώματος, πρασινάδας και υγρασίας, σαν σε συλημένο τάφο. Η γιρλάντα στο παλιό σπιτάκι θύμιζε ρωμαϊκή σαρκοφάγο, ελληνιστικό επιτύμβιο, ένα καβαφικό ποίημα.