«Αμυντικός», χωρίς πρόσθετες παροχές ο νέος προϋπολογισμός

Επιστροφή στα πλεονάσματα σε μια δύσκολη και προεκλογική χρονιά

ΕΙΡΗΝΗΣ ΧΡΥΣΟΛΩΡΑ

Kανονικά θα έβαζε στοίχημα κανείς ότι το 2023, ως έτος εκλογών, θα είχε έναν προϋπολογισμό «χαλαρό», με πλήθος παροχών. Ομως, ο φετινός χειμώνας είναι ταυτόχρονα μια περίοδος μεγάλων προκλήσεων, λόγω της συνεχιζόμενης ενεργειακής κρίσης, που απειλεί να βυθίσει στο σκοτάδι και να αφήσει στο κρύο την Ευρώπη, περιλαμβανομένης της Ελλάδας. Μιας Ελλάδας, επιπλέον, της οποίας τα ομόλογα εξακολουθούν να κατατάσσονται στην κατηγορία των «σκουπιδιών», με άλλα λόγια ευάλωτης στις διαθέσεις των αγορών.

Οι ισορροπίες

Ετσι, το προσχέδιο του προϋπολογισμού που καταθέτει η κυβέρνηση τη Δευτέρα στη Βουλή επιχειρεί να κρατήσει ισορροπίες. Δίνει αυτά που υποσχέθηκε ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ και όχι κάτι παραπάνω, διαβεβαιώνουν οι πηγές του οικονομικού επιτελείου. Ταυτόχρονα, τηρεί την υπόσχεση της χώρας στους θεσμούς να περάσει σε πρωτογενές πλεόνασμα. Δεν θα είναι μεν 1,1% του ΑΕΠ, όπως προέβλεπε το πρόγραμμα Σταθερότητας, αλλά θα είναι πλεόνασμα, κάπου μεταξύ 0,5% και 1% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές. Για να αντισταθμίσει, μάλιστα, αυτή την υπαναχώρηση, μειώνει το φετινό έλλειμμα κάτω από 2% του ΑΕΠ, που προέβλεπε το πρόγραμμα Σταθερότητας. Ετσι, το μέγεθος της προσαρμογής είναι περίπου το ίδιο.

Μειώνοντας το φετινό έλλειμμα, η κυβέρνηση επιχείρησε να ανταποκριθεί κατά κάποιον τρόπο και στις συστάσεις των ευρωπαϊκών θεσμών, που προειδοποίησαν για τις αβεβαιότητες του 2023 και επέστησαν την προσοχή της. Δεν είναι τυχαίο ότι ο επικεφαλής της αποστολής του ESM στην Ελλάδα Πάολο Φιορέτι, μιλώντας στο συνέδριο του Economist την περασμένη εβδομάδα, πρότεινε να εξοικονομήσει η κυβέρνηση δημοσιονομικό χώρο από φέτος, ώστε να μπορέσει να πάρει πρόσθετα μέτρα το 2023, αν χρειαστεί, καθώς τότε δεν θα έχει ίσως τα περιθώρια λόγω επιστροφής σε πρωτογενή πλεονάσματα, αλλά και μείωσης του ρυθμού ανάπτυξης ή και ύφεσης.

Η κυβέρνηση ελπίζει να αποφύγει την ύφεση το 2023, μετά την πολύ καλή φετινή επίδοση. Κατ' ιδίαν τα στελέχη της υποστηρίζουν ότι ο προβλεπόμενος ρυθμός ανάπτυξης για φέτος 5,3% είναι συντηρητικός και πιθανώς θα ξεπεράσει το 6%. Η πρόβλεψη για το 2023 είναι 2,1%. Ομως, τα σύννεφα στον ευρωπαϊκό ορίζοντα είναι πυκνά.

Η Ευρώπη είναι πολύ πιθανό να περάσει σε ύφεση, τουλάχιστον ορισμένες μεγάλες οικονομίες της. Το δυσμενές σενάριο της ΕΚΤ προβλέπει μεταβολή του ΑΕΠ κατά -1%, όπως είπε ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας. Αυτό είναι βέβαιο ότι θα κόψει την όρεξη των Ευρωπαίων για νέα τουριστική έφοδο στην Ελλάδα το προσεχές καλοκαίρι. Ο τουρισμός, όμως, ήταν αυτός που έσωσε την παρτίδα στο ΑΕΠ φέτος. Μία στις τρεις θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν προήλθε από τα τουριστικά καταλύματα και την εστίαση. Τώρα, ακόμη και στη Βρετανία, μια βασική χώρα προέλευσης τουριστών για την Ελλάδα, οι κλυδωνισμοί είναι μεγάλοι και ως εκ τούτου η επανάληψη του φετινού τουριστικού θαύματος, που ξεπερνάει το ρεκόρ του 2019, αμφίβολη.

Ανοδικά τα επιτόκια

Παράλληλα, ενώ η ενεργειακή κρίση φουντώνει τις τιμές σε όλη την Ευρώπη, διαβρώνοντας το εισόδημα των Ευρωπαίων και μειώνοντας ως εκ τούτου την κατανάλωση, η ΕΚΤ βάζει κι αυτή ένα ακόμη λιθαράκι προς την κατεύθυνση της ύφεσης, υιοθετώντας, όπως όλα δείχνουν, την πολιτική των «γερακιών» υπέρ των μεγάλων αυξήσεων των επιτοκίων. «Θα κάνουμε αυτό που οφείλουμε να κάνουμε», είπε με νόημα την περασμένη εβδομάδα η Κριστίν Λαγκάρντ, προσθέτοντας ότι στόχος της Τράπεζας δεν είναι να προκαλέσει ύφεση, αλλά να διασφαλίσει σταθερές τιμές. «Αν δεν το κάνουμε, τότε η οικονομία θα πληγεί περισσότερο», είπε. Η νέα άνοδος του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη τον Σεπτέμβριο στο 10% (12,1% στην Ελλάδα), που ανακοινώθηκε την Παρασκευή, αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω τη στάση αυτή της ΕΚΤ.

Ετσι, το επιτόκιο στο ελληνικό δεκαετές ομόλογο έφθασε το 5% την περασμένη εβδομάδα, καθώς οι αγορές επιβεβαιώνουν ότι η χώρα με το υψηλότερο χρέος στην Ευρώπη και με ομόλογα εκτός επενδυτικής βαθμίδας θα είναι η πρώτη που θα πληγεί.

Το μικρό, έστω, πρωτογενές πλεόνασμα στον προϋπολογισμό του 2023 είναι η ελάχιστη άμυνα που χτίζει η κυβέρνηση απέναντι στο δυσμενές αυτό ευρωπαϊκό σκηνικό.

Οι δημοσιονομικοί κανόνες για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης αναμένεται να προσδιοριστούν σύντομα, αλλά όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα, ως υπερχρεωμένη χώρα, θα κληθεί να επιδείξει μεγαλύτερη αυστηρότητα. Αλλωστε, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, η

Eurostat αναμένεται σύντομα να θέσει ένα ακόμη πρόβλημα, ζητώντας να προστεθεί στο χρέος ίσως και το σύνολο των περίπου 18 δισ. των εγγυήσεων του «Ηρακλή», που έδωσε το κράτος. Στο υπουργείο Οικονομικών αναφέρουν ότι ενώ κανονικά το χρέος θα μπορούσε να υποχωρήσει φέτος, με τη βοήθεια και του πληθωρισμού, στο 170% του ΑΕΠ, θα ενισχυθεί πιθανώς, ελέω Eurostat στο 178% του ΑΕΠ. Ούτως ή άλλως, είναι το υψηλότερο μακράν στην Ευρωζώνη.

Η κυβέρνηση ελπίζει να αποφύγει την ύφεση το 2023, μετά την πολύ καλή φετινή επίδοση.

Γραμμές άμυνας

Αλλες γραμμές άμυνας, σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο, είναι οι καλές επιδόσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας φέτος, από τις εξαγωγές και τις επενδύσεις –με τη βοήθεια και του Ταμείου Ανάκαμψης– μέχρι τις καταθέσεις στις τράπεζες, με εξαίρεση φυσικά τον πληθωρισμό. Επικαλούνται ακόμη και την αύξηση του δείκτη οικονομικού κλίματος τον Σεπτέμβριο, σε αντίθετη τροχιά με την Ευρώπη.

Ομως, παράλληλα, ανησυχούν. Ο κ. Σταϊκούρας προειδοποίησε την Παρασκευή ότι αν δεν προσέξουμε τα δημοσιονομικά μας, η χώρα μπορεί να βιώσει δυσάρεστες καταστάσεις, όπως αποκλεισμός από τις αγορές.

Μια απειλή που επί του παρόντος δείχνει να συγκρατεί την προεκλογική ανάγκη παροχολογίας. Αλλά ακόμη είμαστε στο προσχέδιο του προϋπολογισμού.