Εικαστική αστυνομία
Ηπαρέμβαση του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος για τον δικέφαλο αετό που κοσμεί το νεόδμητο γήπεδο της ΑΕΚ θα ήταν ανώδυνη και γραφική, αν δεν ζητούσε «να αποσυρθεί από τη δημόσια θέα». Εδώ δεν πρόκειται απλώς για μια αισθητική διαφωνία, αλλά για μια προτροπή προς την πολιτεία να παρέμβει για να περιορίσει την ελεύθερη έκφραση ενός γλύπτη. Κάτι που παραπέμπει σε άλλα καθεστώτα. Προφανώς, οι συντάκτες του κειμένου επιδιώκουν να θέσουν νόρμες στην καλλιτεχνική έκφραση των δημιουργών, σύμφωνα με τα πρότυπα που έχουν στο μυαλό τους. Γιατί, τι άλλο σημαίνει πως διαφωνούν «με την αισθητική αξία του γλυπτού, το οποίο έχει χαρακτήρα και μόνο του μεταμοντέρνου εντυπωσιασμού, της πρόκλησης, χωρίς υπόβαθρο τέχνης», ή πως «ο σχεδιασμός και η υλοποίηση... παραπέμπουν στο πλαίσιο της επιθετικής τρομολαγνείας...».
Ανατριχιαστικές αυτές οι γραμμές, μου θύμισαν τον Ζντάνοφ και τις κατευθύνσεις που έδινε στους Σοβιετικούς καλλιτέχνες, οι οποίοι φυσικά ήταν υποχρεωμένοι να τις ακολουθούν αν δεν ήθελαν –στην καλύτερη περίπτωση– να σβήσουν επαγγελματικά και στη χειρότερη περίπτωση να βρεθούν σε κανένα γκουλάγκ. Τότε οι συνήθεις κατηγορίες κατά των απείθαρχων καλλιτεχνών ήταν για κοσμοπολιτισμό και φορμαλισμό, χαρακτηριστικά της «δυτικής υποκουλτούρας», όπως έλεγαν οι θεματοφύλακες της ορθοδοξίας του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
Σήμερα τον φορμαλισμό και τον κοσμοπολιτισμό τούς έχουν αντικαταστήσει ο εθνικισμός και ο μοντερνισμός. Η ανακοίνωση του Επιμελητηρίου είναι αποκαλυπτική, καθώς ο δικέφαλος αετός του γηπέδου της ΑΕΚ «ενέχει τον κίνδυνο να κινητοποιήσει εθνικιστικά αντανακλαστικά, αισθήματα αλυτρωτισμού...», που πιθανόν να διαταράξουν τις σχέσεις μας με την Τουρκία. Με δεδομένο πως ο χαρακτηρισμός «εθνικιστικός» όσο και «ακροδεξιός» χρησιμοποιούνται από συγκεκριμένο πολιτικό χώρο, με μεγάλη ευκολία και προς πάσα κατεύθυνση, υποψιάζομαι τις ιδεολογικές καταβολές αυτών που υπογράφουν την ανακοίνωση του Επιμελητηρίου.
Ενας φίλος μού ψιθύρισε στο αυτί να μην ψάχνω για ιδεολογικές ή αισθητικές ανησυχίες των διοικούντων το Επιμελητήριο. Οπως μου αποκάλυψε, το πρόβλημα προέκυψε διότι τη δουλειά δεν την πήρε κάποιος δικός τους, αλλά ένας γνωστός Ούγγρος γλύπτης. Δεν θέλω να πιστέψω πως ένα Επιμελητήριο μπορεί να πέσει τόσο χαμηλά, όμως, άνθρωποι είναι και αυτοί, με τις αδυναμίες τους και τις συντεχνιακές υποχρεώσεις τους.