Θέατρο για κάθε «δακτυλικό αποτύπωμα»
Η συμπερίληψη και η διαφορετικότητα σε Εθνικό Θέατρο και ΚΘΒΕ – το πρόβλημα με τη «Στρέλλα» και η απάντηση της ΕΛΣ
Η μαύρη
ΝΙΚΟΛΑ ΖΩΗ Μοιάζει με τάση, που παρατηρείται σε κρατικούς πολιτιστικούς φορείς: λέξεις όπως «διαφορετικότητα» περιλαμβάνονται στο πρόγραμμά τους· συζητήσεις για τις αντιδράσεις σε φαινόμενα κακοποίησης διοργανώνονται στις κεντρικές σκηνές τους· και ομάδες που διεκδικούν εκπροσώπηση στην τέχνη, αντιδρούν όταν αισθάνονται να περιορίζονται από αυτούς.
Ενα παράδειγμα είναι το Εθνικό Θέατρο, της μετά Λιγνάδη εποχής. «Είμαστε όλοι διαφορετικοί, είμαστε όλοι ίδιοι», ήταν το σύνθημα που πλαισίωνε πρόσφατα την εναρκτήρια εορταστική εκδήλωση του θεσμού, στο πρόγραμμα του οποίου θα βρούμε παραστάσεις για την έννοια του «άλλου» και συμμετοχές σε διεθνείς δράσεις για τη συμπερίληψη. Προχθές, το Εθνικό διοργάνωσε και μια δημόσια συζήτηση με ένα φλέγον θέμα: «Το ελληνικό θέατρο στην εποχή του #MeΤoo».
Ηταν μια συζήτηση που, όπως παραδέχθηκε ο καλλιτεχνικός διευθυντής Γιάννης Μόσχος, του προκάλεσε ακόμη και φόβο. Ζητούμενό της ήταν το τι έχει αλλάξει μετά το ελληνικό #MeΤoo. Και ενώ οι τοποθετήσεις δεν χαρακτηρίζονταν ακριβώς από αισιοδοξία, οι προτάσεις που ακούστηκαν είχαν τη σημασία τους.
Ενώ λόγου χάριν η σκηνοθέτις Ιώ Βουλγαράκη παρατηρούσε ότι είναι νωρίς για κάποια αλλαγή και ότι στην 70χρονη ιστορία των Επιδαυρίων μόνο 13 σκηνοθέτιδες «Το ελληνικό θέατρο στην εποχή του #MeΤoo» ήταν το θέμα που συζητήθηκε τη Δευτέρα, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.
έχουν ανεβάσει παράσταση, πρότεινε τη θεσμικά κατοχυρωμένη εκπροσώπησή τους, με ποσοστώσεις. Ο πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών Σπύρος Μπιμπίλας διαπίστωνε ότι στο θέατρο «άνοιξαν κάποια στόματα», το σημαντικό όμως είναι, τόνισε, οι καταγγελίες να γίνονται στα αρμόδια όργανα. Η Ιντρα Κέιν σημείωσε ότι ενώ στον χώρο της μουσικής αντιμετωπίζει
το στερεότυπο που θέλει τους μαύρους να είναι «υπερταλαντούχοι», στο θέατρο, της ζητούν να παίξει μόνο συγκεκριμένους ρόλους.
«Μια συμβουλή της Τζίνα Ντέιβις στους σεναριογράφους ήταν να γράφουν όποια ιστορία θέλουν, να της βάζουν 40 ρόλους κι έπειτα να κάνουν τους 20 γυναίκες», έλεγε ο Γιώργος Καπουτζίδης, ο οποίος λίγο αργότερα θα αναφερόταν σε σημαντικές θεατρικές παραστάσεις οι οποίες έκρυβαν κακοποιητικές συμπεριφορές. Ο Δημήτρης Καραντζάς μίλησε για ανθρώπους που «επιβεβαιώνονται ως καλλιτεχνάρες επιδεικνύοντας την αυστηρότητά τους», ενώ η Ρένια Λουιζίδου θύμισε ότι «είχε γίνει μέρος του προσωπικού μας μύθου, το να ταπεινωθούμε για μια παράσταση».
Η Φένια Αποστόλου αναρωτήθηκε τι θα συμβεί επαγγελματικά σε έναν ή μία ηθοποιό που επιθυμεί να αλλάξει ταυτότητα φύλου, ο Ακύλλας Καραζήσης μίλησε για τον «ιεροεξεταστικό» θεσμό των οντισιόν, ενώ ο Γιάννης Μόσχος, ερωτώμενος σχετικά, υπογράμμισε ότι «οι συμβάσεις του Εθνικού Θεάτρου έχουν πλέον τον όρο της αποδοχής του κώδικα δεοντολογίας του οργανισμού».
Ανοιγμα του ΚΘΒΕ
Παρόμοια ζητήματα απασχολούν και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το πρόγραμμα του οποίου παρουσιάστηκε πρόσφατα, με τον καλλιτεχνικό διευθυντή, Αστέριο Πελτέκη, να αναφέρεται σε μια νέα εποχή, «ανοιχτή στη διαφορετικότητα, στη συμπερίληψη». Η υποστήριξη
του ΚΘΒΕ σε τέτοια ζητήματα τεκμηριώνεται στη συνεργασία του με την ομάδα «Εν δυνάμει», στην προσπάθεια του διευθυντή του να προσεγγίσει κοινότητες όπως αυτή των Ρομά της Θεσσαλονίκης, στην πρότασή του προς το Δ.Σ. του θεάτρου για πρόσληψη αποφυλακισμένων ή ατόμων με αναπηρία σε συγκεκριμένες θέσεις εργασίας και, βέβαια, στη θεματική παραγωγών όπως τα «Τρελά βατράχια», η «Πράγα» και ο «Πουπουλένιος».
«Συμπεριλαμβάνουμε και έργα με αρκετούς γυναικείους ρόλους και άρα αρκετές ηθοποιούς, ενώ προσκαλούμε πολλές δημιουργούς σε πόστα σκηνοθεσίας, κοστουμιών, σκηνικών κ.λπ.», υπογραμμίζει ο κ. Πελτέκης και συνεχίζει: «Εχουμε καταφέρει, πάνω από το 40% των συντελεστών
μας να είναι γυναίκες και προσπαθούμε να φτάσουμε το 50%. Δεν θέλουμε υπερβολές – ακριβώς 50% γυναίκες. Στόχος μας είναι η συμπερίληψη κάθε δακτυλικού αποτυπώματος με το οποίο ζούμε αρμονικά και να εκπροσωπούνται όλες οι φωνές και από τα δύο φύλα και να εντάσσονται δημιουργοί που εμπεριέχονται στην έννοια της διαφορετικότητας».
Κατά τη γνώμη του Αστέριου Πελτέκη, εξάλλου, αποστολή της τέχνης είναι να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Θεωρώ ότι η τέχνη οφείλει να μιλάει ενάντια σε κάθε είδους εμφύλια διαμάχη», λέει, «είτε είναι πολεμική είτε έχει να κάνει με σχέσεις ανθρώπων, φύλων ή διαφορετικών ατόμων».
Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στις δύο κρατικές σκηνές, έγινε γνωστό ότι παραιτήθηκε μέλος της παραγωγής της όπερας δωματίου «Στρέλλα» της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ με την αιτιολογία ότι ο πρωταγωνιστικός ρόλος δεν επρόκειτο να δοθεί σε τρανς γυναίκα, κατ' αντιστοιχία με την πρωταγωνίστρια της ομώνυμης ταινίας. Τελικά, έπειτα από αντιδράσεις της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, η Εναλλακτική Σκηνή ανακοίνωσε ότι ενώ αρχικά στήριξε την ανάγκη να ερμηνευτεί ο κεντρικός ρόλος από επαγγελματία βαρύτονο, «θα διευρύνει τις ακροάσεις» για τον ρόλο «με στόχο να εξαντληθούν οι προσπάθειες σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο» για να βρεθεί μια διεμφυλική γυναίκα ερμηνεύτρια.
«Εχουμε καταφέρει πάνω από το 40% των συντελεστών μας να είναι γυναίκες», λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ, Αστέριος Πελτέκης.