Η Τουρκία του Ερντογάν στον Ρουβίκωνά της

ΕΝΙΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ άν ο Ερντογάν και ο στενός κύκλος του ήταν άλλοι, θα εκλάμβαναν την κλιμάκωση των αρνητικών άρθρων και σχολίων για τον Τούρκο πρόεδρο στα διεθνή κέντρα εξουσίας ως προειδοποίηση ότι τελειώνει η ανοχή που τους εξασφάλιζαν η γεωγραφική θέση και το μέγεθος της χώρας τους. Επειδή, όμως, η κυριαρχία του Ερντογάν βασίζεται στη διάθεση για συγκρούσεις και σε αδιαφορία για το κόστος των επιλογών του, ούτε αυτός μπορεί να αλλάξει πορεία, ούτε οι σύμβουλοί του κατανοούν πως το διεθνές κλίμα αλλάζει (ή, εάν το έχουν πάρει χαμπάρι, δεν τολμούν να του το πουν). Το βιβλίο του τ. υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, το οποίο προκαλεί την οργή της τουρκικής ηγεσίας, όφειλε να τους κάνει να συνειδητοποιήσουν ότι παρά τον φόβο μην απομακρυνθεί οριστικώς η Τουρκία, πολιτικοί όλων των τάσεων στις ΗΠΑ έχουν χάσει την υπομονή τους με τον Ερντογάν.

Ενώ ο Ερντογάν έχει δείξει επανειλημμένως ότι όταν προσκρούει σε αδιέξοδο δεν διστάζει να κάνει πίσω, η φύση της σχέσης Τουρκίας - ΗΠΑ και τα ζητήματα που προκαλούν ένταση μεταξύ τους δεν του επιτρέπουν τέτοια «ευελιξία». Πριν από λίγους μήνες, ενώ είχε αλλάξει τακτική, επιδιώκοντας βελτίωση των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο, ο Ερντογάν προανήγγειλε προσέγγιση και με τη Συρία. «Στην πολιτική δεν υπάρχουν περιθώρια για πικρίες», είπε. Ετσι ανέτρεψε την πολιτική που εφάρμοζε από την αρχή της Αραβικής Ανοιξης πριν από μία δεκαετία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όμως, ο Ερντογάν αισθάνεται ότι έχει τα περιθώρια για τακτικισμούς – δικές του επιλογές ήταν, εξάλλου, οι ρήξεις με τις προαναφερόμενες χώρες. Εχει, δηλαδή, το περιθώριο να παρουσιάζει την ανατροπή ως δική του επιλογή. Ομως, οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, η στενή σχέση του ιδίου με τον Πούτιν, η επιζήμια οικονομική πολιτική είναι κεντρικές πολιτικές επιλογές του Ερντογάν. Και σε αυτούς τους τομείς τα λάθη του είναι τόσο μεγάλα που η παραδοχή ευθύνης θα υποσκάψει ανεπανόρθωτα

την αύρα αυθεντίας και παντοδυναμίας που είναι απαραίτητη για την εικόνα του. Γι' αυτό, παρά το γεγονός ότι δεν είναι μόνο οι Δημοκρατικοί στο Κογκρέσο που πιέζουν τον Ερντογάν αλλά και οι Ρεπουμπλικανοί, ο Τούρκος πρόεδρος παρουσιάζει τις επικρίσεις ως απόδειξη για την ορθότητα της πολιτικής του και τη φαυλότητα των εχθρών της Τουρκίας.

Αλλος λόγος για να συντηρήσει την κόντρα με την Αμερική είναι ότι ο Ερντογάν δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Εχει φθάσει να εξαρτάται από τον Πούτιν, τον οποίο αρχικώς δεν εμπιστευόταν. Η προσέγγιση με το καθεστώς της Συρίας είναι

προϊόν ρωσικής πολιτικής. Πολλά δισεκατομμύρια σε συνάλλαγμα που εισέρχονται στην Τουρκία από «άγνωστη» πηγή είναι κι αυτά πολύτιμα για τον Ερντογάν. Επίσης, τα εμπόδια στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, οι συνεχόμενες απειλές εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου, η αδιαφορία για τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας (με την Τουρκία να αυξάνει τις εισαγωγές ενέργειας από εκεί) υπονομεύουν το ΝΑΤΟ και ενισχύουν τον Πούτιν. Οι επιλογές αυτές έχουν πάψει να αντιμετωπίζονται από τους συμμάχους της Τουρκίας ως εκκεντρικότητες του Ερντογάν, ως μια ιδιαιτερότητα που είναι ανεκτή ώστε να κρατηθεί η χώρα στο άρμα της Δύσης. Μέχρι και οι Γερμανοί άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι η Τουρκία δεν είναι πολύτιμο κομμάτι της λύσης για το πρόβλημα της αστάθειας στην περιοχή, αλλά ουσιαστικό μέρος του προβλήματος. Αυτός δεν είναι λόγος εφησυχασμού στην Αθήνα, αλλά συνεχούς επαγρύπνησης.