Μνήμες Ολοκαυτώματος

ΣΣΑΚΗ ΜΟΥΜΤΖΗ

τη Θεσσαλονίκη σήμερα τιμάται η Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων του Ολοκαυτώματος. Σήμερα, αντί ενός επετειακού κειμένου, θα αναφερθώ σε δύο συγγραφείς, έναν Ολλανδοεβραίο και έναν Ουγγροεβραίο, οι οποίοι δημιούργησαν πάνω στις ανεπούλωτες πληγές που άφησε το Ολοκαύτωμα στην εφηβική ψυχή τους. Αναφέρομαι στον Χάρι Μούλις και στον Ιμρε Κέρτες (βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 2002).

Ο Χάρι Μούλις έζησε ένα οικογενειακό δράμα, με όλα τα στοιχεία της αρχαίας τραγωδίας. Η μητέρα του Εβραία και ο πατέρας του συνεργάτης των Γερμανών. Γι' αυτή τη συνεργασία καταδικάστηκε από το δικαστήριο δωσιλόγων της Ολλανδίας. Ομως, χάρη σε αυτή τη συνεργασία η μητέρα του, αν και συνελήφθη, γλίτωσε από το στρατόπεδο συγκέντρωσης και έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματα. Ηταν τόσο έντονο το αποτύπωμα που άφησε στον έφηβο Χάρι η τύχη των Εβραίων, ώστε το 1961 παρακολούθησε τη δίκη του Αϊχμαν ως απεσταλμένος ολλανδικού περιοδικού.

Ο Ιμρε Κέρτες σε ηλικία 15 ετών βρέθηκε στο Αουσβιτς. Επέζησε κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες, που τις εξιστορεί στο έργο του. Οταν επέστρεψε στη Βουδαπέστη, ελάχιστα είχαν μείνει από τη μεγάλη εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Ιμρε Κέρτες και Χάρι

Μούλις είναι συνομήλικοι, γεννημένοι το 1929 και το 1927. Συνεπώς, δεν έχουν απλώς μια αχνή μνήμη των γεγονότων, αλλά στην εφηβεία τους βίωσαν όλη την τραγωδία της κοινότητάς τους. Στο επικό έργο του «Η ανακάλυψη του ουρανού» (εκδ. Καστανιώτη, 2001) ο Χάρι Μούλις χαρακτηρίζει το Αουσβιτς-Μπίρκεναου ως anus mundi (πρωκτός του κόσμου). Ενώ ο ήρωάς του, περπατώντας έπειτα από χρόνια το στρατόπεδο, αναρωτιέται

«Αν η κόλαση είχε τούτο το υποκατάστημα στη γη, τότε πού ήταν το αντίστοιχο του ουρανού;».

γεμάτος οργή: «Αραγε υπήρχε πουθενά στη γη ένα μέρος όπου έχει γίνει το καλό στον ίδιο βαθμό που εδώ είχε διαπραχθεί το κακό; Αν η κόλαση είχε τούτο το υποκατάστημα στη γη, τότε πού ήταν το αντίστοιχο του ουρανού;».

Ο Ιμρε Κέρτες στο βιβλίο του «Εγώ, ένας άλλος» (εκδ. Καστανιώτη, 2002) γράφει: «Τι μπορούμε να κάνουμε με τη “μομφή” ότι οι Εβραίοι δεν αντιστάθηκαν στον εκτοπισμό τους στο Αουσβιτς; Ούτε ο Χριστός αντιστάθηκε στο μαστίγωμα και στη σταύρωση. Επρεπε να συμβεί και επειδή συνέβη, δεν παρέρχεται».