Ο ρόλος της «μαύρης παιδαγωγικής», της αποξένωσης μητέρας - βρέφους
– Γιατί η ενοποίηση αλλάζει τόσο ριζικά το τοπίο;
Κ.Κ.: Ερχονται στο προσκήνιο νέες πολιτικές γενιές. Η γενιά του ’68 νιώθει απενοχοποιημένη για το παρελθόν. Σε επίπεδο πολιτικού ακτιβισμού έχει υπερασπιστεί τα θύματα, άρα απελευθερώνεται και ως προς το ίδιο το παρελθόν, τουλάχιστον όσον αφορά την τομή Αριστερά - Δεξιά. Υπάρχει μια αριστερή ρητορική που μιλάει ξεκάθαρα για το παρελθόν και τα εγκλήματά του, αλλά δεν βάζει «εθνικό πρόσημο». Κατ’ αυτούς δεν είναι μια «γερμανική υπόθεση»· συναρτάται περισσότερο με ένα πολιτικό πρόσημο. Από την άλλη, υπάρχει μια πιο δεξιά, συντηρητική προσέγγιση, η οποία, αντιθέτως, κάνει λόγο για ένα εθνικό παρελθόν, αλλά χωρίς το βάρος των εγκλημάτων. Είναι σημαντικό να μιλήσουμε για την τομή ανάμεσα στα δύο. Η γενιά του ’68 οικειοποιήθηκε τη θέση του θύματος. Είμαστε θύματα των γονιών μας, έλεγαν, άρα έχουμε το
δικαίωμα να μιλάμε για το Αουσβιτς σε σχέση με τη σύγχρονη πολιτική, σε σχέση μ’ εμάς, π.χ. με το σύνθημα «Το Βιετνάμ είναι το Αουσβιτς της Αμερικής». Υπάρχει εδώ ένα πολύ προβληματικό μπέρδεμα στο συμβολικό επίπεδο. Και υπάρχει πλέον και μια άλλη, νέα γενιά, που νιώθει απελευθερωμένη σε σχέση με το παρελθόν συνολικά. Είναι κάτι διττό: ταυτίζομαι με τα θύματα, άρα μπορώ να μιλήσω με πολύ μεγαλύτερη άνεση και για το παρελθόν, τη γερμανική θυματοποίηση. Ακούγεται λίγο αντιφατικό, αλλά πιστεύω ότι σήμερα υπάρχει. Οταν, για παράδειγμα, βγαίνει το βιβλίο του Goldhagen «Πρόθυμοι δήμιοι», στα μέσα της δεκαετίας του ’90, έχει μεγάλη δημοφιλία αυτή η θέαση της Ιστορίας κυρίως σε νεαρούς Γερμανούς: πρόκειται ακριβώς για τη νέα γενιά, που αποδέχεται τα εγκλήματα του παρελθόντος, όχι όμως με πολιτικούς όρους όπως η γενιά του ’68, αλλά με πολιτισμικούς. Στέκει
λοιπόν με κριτική απόσταση προς αυτά, χωρίς τη συναισθηματική ένταση του ’68.
– Ερχόμαστε στη «μαύρη παιδαγωγική».
Η πνευμονολόγος ναζίστρια Γιοχάνα Χάαρερ (19001988) κωδικοποίησε σε ένα βιβλίο τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ανατροφή των βρεφών στη Γερμανία του Χίτλερ, υποδεικνύοντας πρωτίστως την ψυχοσωματική αποξένωση μητέρας - βρέφους. Σήμερα διεξάγονται επιστημονικές έρευνες και συζητιέται κατά πόσον το τραύμα αυτής της διαπαιδαγώγησης, η διάρρηξη δεσμού που αυτή προκάλεσε, εξακολουθεί να επηρεάζει σαν ωστικό κύμα και τις σημερινές γενιές. Εντυπωσιάζει ιδιαίτερα ότι το βιβλίο, με αλλαγμένο τίτλο, παρέμεινε σε κυκλοφορία και ήταν δημοφιλές έως το 1987!
Κ.Κ.: Υπάρχουν ενδείξεις –δύο Γερμανοί συνάδελφοί μου, που ηλικιακά τους χωρίζει μια εικοσαετία, με διαβεβαίωσαν σχετικά– ότι η Χάαρερ χαίρει εκτίμησης από Γερμανούς ψυχαναλυτές μέχρι και σήμερα! Αυτός ο κώδικας συμπεριφοράς, από τον οποίον απουσιάζει εντελώς το συναίσθημα, υποστηρίζεται ότι είναι μια ιδιαιτερότητα του γερμανικού τρόπου διαπαιδαγώγησης, ο οποίος γίνεται πολύ
δύσκολα αντιληπτός από μη Γερμανούς.
– Μπορούμε να μιλήσουμε για την ύπαρξη εκκρεμότητας στη σημερινή Γερμανία, είτε ως προς την ενοχή είτε ως προς το γερμανικό τραύμα και το πένθος;
Α.Μ.Δ.: Η Γερμανία κάνει τα τελευταία δύο χρόνια πολλή δουλειά με το αποικιοκρατικό παρελθόν της. Γίνονται επιστροφές αρχαιοτήτων κ.λπ. Στο Humboldt Forum έγινε πρόσφατα μια αξιόλογη σχετική έκθεση. Συζητούνται ενδεχόμενες αποζημιώσεις στα θύματα της αποικιοκρατίας των αρχών του αιώνα. Ως άνθρωπος που ζω εδώ και τα βλέπω, νομίζω ότι έχει κλείσει το κεφάλαιο «ναζισμός». Ισως προτρέχω, αλλά έχω αυτή την εντύπωση.