Post tenebras lux, η ιστορία των Ελβετών φιλελλήνων Σπίρερ ξανά στο φως
Ηταν ένας οφειλόμενος φόρος τιμής που άργησε αρκετές δεκαετίες. Μια ιστορία που δεν είχε φωτιστεί όσο έπρεπε, με πρωταγωνιστές τα μέλη μιας σπουδαίας εβραϊκής οικογένειας φιλελλήνων, που υπηρέτησαν τα ιδανικά του ανθρωπισμού με αυταπάρνηση και ήθος. Και αν στην Ελλάδα πρόσφατα αναδείχθηκε η τεράστια προσφορά των Ελβετών επιχειρηματιών Σπίρερ, πραγματικών σωτήρων χιλιάδων συμπατριωτών μας κατά τη δεύτερη βουλγαρική κατοχή της Μακεδονίας (1916 -1918) αλλά και κατά την Καταστροφή της Σμύρνης, στην πατρίδα τους, Γενεύη, κανένας δεν γνώριζε τη δράση τους. Επόμενο ήταν, λοιπόν, στην εκδήλωση που διοργανώθηκε στις αρχές Μαΐου από το ελληνικό προξενείο και τον δραστήριο πρόξενό μας Αλέξανδρο Γεννηματά, να υπάρξει αθρόα προσέλευση, καθώς και μεγάλη συγκίνηση. Η δε εφημερίδα Tribune de Geneve αφιέρωσε μεγάλο άρθρο στη μοναδική βραδιά.
Οι Σπίρερ, οι οποίοι ασχολήθηκαν με το καπνεμπόριο από την Ιωνία έως τη Μακεδονία, βοήθησαν τους κατοίκους της Καβάλας και της Δράμας παρέχοντας οικονομική στήριξη, εργασία και συσσίτια όταν οι Βούλγαροι επεδείκνυαν την απύθμενη σκληρότητά τους στους κατακτημένους. Αργότερα διέσωσαν άνδρες, γυναίκες και παιδιά από βέβαιο αφανισμό, παρέχοντας καταφύγιο στις καπναποθήκες τους, και ναύλωσαν καράβια για να τους στείλουν μακριά από τη φλεγόμενη Σμύρνη. Στην Ελλάδα πια, έδωσαν πάλι βοήθεια και
εργασία στους πρόσφυγες. Η ελληνική πολιτεία τούς τίμησε δις μέσα στον 20ό αιώνα ως εθνικούς ευεργέτες και πολλοί Σμυρνιοί στα εικονοστάσιά τους είχαν και τις φωτογραφίες τους. Το εντυπωσιακό είναι ότι οι ίδιοι ποτέ δεν κόμπασαν για τις πράξεις τους, ούτε καν στα ίδια τους τα παιδιά. Το νήμα με το παρελθόν χάθηκε λόγω σεμνότητας.
Ολα αυτά αναφέρθηκαν στην τιμητική εκδήλωση στο Παλάτι του φιλέλληνα Εϋνάρδου, που γέμισε από νωρίς. Το «παρών» έδωσαν εκπρόσωποι των τοπικών αρχών με προεξάρχουσα την ελληνικής καταγωγής αντιδήμαρχο Χριστίνα Κίτσος, ενώ βέβαια ήρθαν όλοι οι απόγονοι των Σπίρερ, σημαίνοντα μέλη της ελληνικής ομογένειας, η ιστορική ερευνήτρια από τη Δράμα, Δήμητρα Χατζηδημητρίου, αλλά και ο ιστορικός Κώστας Μ. Σταματόπουλος, ο οποίος μίλησε για
τον ρόλο τους αλλά και τη φιλία που δένει την οικογένειά του με τη δική τους εδώ και τρεις γενιές. «Μεγάλη μου τιμή ότι κατάγομαι από ανθρώπους με τόσο υψηλά ανθρωπιστικά ιδανικά. Αξίες δικαιοσύνης, αλτρουισμού, αλληλεγγύης. Διακρίνονταν από τόση ταπεινοφροσύνη και μετριοπάθεια που πιστεύω ότι θα ένιωθαν άβολα ακόμη και στη σημερινή τιμητική εκδήλωση», υπογράμμισαν οι εγγονοί Εμίλ Σπίρερ και Ντανιέλ Χάλπεριν, οι οποίοι και έκαναν αναδρομή στις πράξεις των προγόνων τους. «Post tenebras lux», είπε με τη σειρά του ο πρόξενος Γεννηματάς, αναφερόμενος στην περίφημη φράση που έχει ταυτιστεί με τον Καλβίνο αλλά και τη Γενεύη, για να πυκνώσει συμβολικά πώς η αλήθεια έριξε το φως της στο σκοτάδι της λησμοσύνης.
athinaika@kathimerini.gr