Νικητής ο δίδυμος εθνικισμός
Ισλαμιστές και κεμαλιστές έχουν διαποτιστεί από την ίδια ιδεολογία, λένε Τούρκοι αναλυτές στην «Κ»
ΜΑΝΏΛΗ ΚΏΣΤΙΔH
Ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών της Τουρκίας έδειξε ως αναμφισβήτητο νικητή τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ωστόσο αυτό που προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση είναι πως το εθνικιστικό κίνημα της Τουρκίας ανέβασε τα ποσοστά του στα επίπεδα του 23%-25%, με τους πολιτικούς αναλυτές να εκτιμούν πως στην πραγματικότητα ο εθνικισμός είναι ο πραγματικός νικητής των τουρκικών εκλογών.
Η πολιτική αναλύτρια του τηλεοπτικού δικτύου Haberturk και αρθρογράφος της ομώνυμης ενημερωτικής ιστοσελίδας, Nαγκεχάν Αλτσί, σε δηλώσεις της στην «Κ» αναφέρει ότι «στην πραγματικότητα δεν μιλάμε για απλή αύξηση των ποσοστών του εθνικισμού. Αλλά στην Τουρκία τα πολιτικά κόμματα και κυρίως το AKP έγιναν σαν το Κόμμα της Εθνικιστικής Δράσης (MHP). Δηλαδή άρχισαν να χρησιμοποιούν τη ρητορική του ΜΗP. Φτάσαμε στο σημείο όπου o τουρκικός εθνικισμός έγινε ένα ταμπού, όπου κανένας δεν μπορεί να συζητάει. Και ο συντηρητικός εθνικισμός και ο κοσμικός κεμαλικός εθνικισμός, δηλαδή και οι θρησκευόμενοι αλλά και οι κοσμικοί, πολιορκήθηκαν από έναν συγκεκριμένο τουρκικό εθνικισμό, που έχει τη βάση του από
την εποχή της Ενωσης και Προόδου (σ.σ. Νεότουρκοι). Σε αυτό το σημείο δεν έχει πια ιδιαίτερη σημασία η πόλωση που βλέπουμε στην Τουρκία μεταξύ των κοσμικών και των ισλαμιστών».
Νίκη του Μπαχτσελί
Στην κυβερνητική συμμαχία, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, παρά τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων, στις βουλευτικές εκλογές πήρε το 10% των ψήφων και το Κόμμα της Μεγάλης Ενότητας το 0,9%. Αυτά τα δυο κόμματα έφεραν τη νίκη στον πρόεδρο της Τουρκίας, καθώς το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚP) πήρε το 35,65% των ψήφων, υποχώρησε 7 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2018 και επέστρεψε στα ποσοστά του 2002.
Από την πλευρά της αντιπολίτευσης, το εθνικιστικό Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ έλαβε το 9,69% των ψήφων. Παράλληλα, o εθνικιστής Σινάν Ογκάν εμφανίζεται να είναι ο ρυθμιστής των εκλογών, καθώς στις προεδρικές εκλογές έλαβε 5,1%, ενώ στις βουλευτικές εκλογές η εθνικιστική συμμαχία ΑΤΑ έλαβε 2,5%.
«To ότι ο κ. Ερντογάν μπόρεσε να νικήσει, παρά τον πληθωρισμό που έφθασε στο 100%, έγινε εφικτό πάνω σε αυτή την ιδεολογική βάση», αναφέρει η κ. Αλτσί, για να προσθέσει ότι «σε ένα τέτοιο περιβάλλον θα μπορούσαμε
να πούμε πως ξεκινάει μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος για τους Κούρδους».
Ο παρουσιαστής του κεντρικού δελτίου ειδήσεων του αντιπολιτευόμενου τηλεοπτικού δικτύου Sözcü TV, Φατίχ Πορτακάλ, αναφέρει ότι «εδώ έχουμε ένα ξεκάθαρο δείγμα της αύξησης του κύματος του εθνικισμού. Στην πραγματικότητα η άνοδος των ποσοστών των εθνικιστών είναι μεγάλος κίνδυνος για τον κ. Ερντογάν. Οσο ο ίδιος χρησιμοποιεί την εθνικιστική ρητορική, δεν ανεβαίνει η δική του δύναμη, αλλά αυτή του κ. Μπαχτσελί – δηλαδή το ΜΗP και όλοι οι άνθρωποι που έχουν την ίδια ιδεολογία».
H τουρκική έκδοση της εφημερίδας Independent αναφέρει πως «το κλειδ των εκλογών τελικά δεν το κρατούσαν οι Κούρδοι, αλλά οι εθνικιστές».
O αρθρογράφος της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας Εvrensel, Eρτζουμέντ Ακντενίζ, υποστηρίζει πως «εκατομμύρια άνθρωποι, οι περισσότεροι φτωχοί, βλέπουν τον εθνικισμό και ως μέσο άμυνας και ως μέσο σωτηρίας. Πιστεύοντας αυτό, ψηφίζουν δεξιά εθνικιστικά κόμματα. Αυτό έχει πολλές παραμέτρους: ο κόσμος παραπονιέται για την οικονομική κρίση. Αλλά πιστεύει ότι αυτό οφείλεται κυρίως σε εξωτερικούς παράγοντες. Αυτό που ονομάζει “εξωτερικός παράγοντας” ή “εξωτερική εξουσία”. Οποιον κι αν ρωτήσετε, λέει: “Η οικονομική κρίση είναι προ των πυλών”. Υπάρχει μόνο ένας τρόπος να υπερασπιστεί τον εαυτό του και τη χώρα του απέναντι στην κρίση: να αγκαλιάσει περισσότερο τον εθνικισμό!».
Ο κ. Ακντενίζ στο άρθρο του τονίζει πως «το ίδιο ισχύει και για την εξωτερική πολιτική. Η ρητορική, “η Συνθήκη της Λωζάννης θα ακυρωθεί το 2023 και η Τουρκία θα αποκτήσει την ανεξαρτησία της”, η οποία αντλήθηκε από την κυβέρνηση, είναι στη γλώσσα των φτωχότερων εργαζομένων που ψήφισαν υπέρ του AKP. Σύμφωνα με τους ίδιους, αυτός είναι ο λόγος της έντασης με τις γειτονικές χώρες και τον έξω κόσμο».
Η φτώχεια και ο φόβος στέλνουν τους πολίτες στην αγκαλιά των εθνικιστικών κομμάτων – «Ξεκινάει μια δύσκολη περίοδος για τους Κούρδους», εκτιμά η Nαγκεχάν Αλτσί του Haberturk.
«Καθεστώς πολιορκίας»
Ουσιαστικά, πολιτικοί αναλυτές συμφωνούν πως η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται πως κατάφερε να επηρεάσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού με τη λογική της «πολιορκημένης χώρας» και πως «οι ιμπεριαλιστές χρησιμοποιούν τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κουρδικό πρόβλημα για να διχάσουν τη χώρα».
Μια φράση που μου είπε ένας κουρέας μια ημέρα μετά τον πρώτο γύρο των εκλογών, μου έλυσε πολλές απορίες για το τι λένε οι απλοί πολίτες για το αποτέλεσμα των εκλογών. «Να ξέρεις πως η θρησκεία και η απειλή της τρομοκρατίας (σ.σ. Κούρδοι) καθορίζουν την ψήφο του κόσμου. Αφήνουν στην άκρη τα οικονομικά προβλήματα. Η συνεργασία της αντιπολίτευσης με το φιλοκουρδικό HDP, μας αφύπνισε και ο κόσμος αντέδρασε», δήλωσε. Τότε σκέφθηκα πως και η δήλωση του κ. Κιλιτσντάρογλου πως είναι Αλεβίτης, δηλαδή δεν έχει σχέση με το σουνιτικό Ισλάμ, το οποίο επικρατεί στην Τουρκία, μάλλον ήταν ένα επιπλέον στοιχείο που δεν ικανοποίησε πολλούς ψηφοφόρους.