Ποιο νόμισμα μπορεί να αντικαταστήσει το δολάριο;
Hσυνολική ισχύς του νομίσματος μιας χώρας δημιουργείται μέσω μιας μακροχρόνιας ανάπτυξης μερικών σταδίων, τα οποία στο τέλος αντανακλώνται στην κυριαρχία του νομίσματος. Το πρώτο στάδιο είναι η εκπαίδευση, και ακολουθούν, με τη σειρά, η εφευρετικότητα και η ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών, η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και υπηρεσιών στις παγκόσμιες αγορές, η οικονομική παραγωγή μεγάλης κλίμακος, η κατάκτηση σημαντικού μεριδίου στο παγκόσμιο εμπόριο, η ανάπτυξη στρατιωτική δύναμης και στρατιωτικών βάσεων στο εξωτερικό, η δημιουργία ισχυρού χρηματοπιστωτικού συστήματος με ισχυρές κεφαλαιαγορές και η κυριαρχία του νομίσματος. Το δολάριο ΗΠΑ είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο νόμισμα, το οποίο οι χώρες το χρησιμοποιούν ως αποθεματικό νόμισμα όχι επειδή οι ΗΠΑ τις αναγκάζουν να το χρησιμοποιούν, αλλά επειδή οι ΗΠΑ έχουν τις βαθύτερες και πιο ευέλικτες χρηματοπιστωτικές αγορές, την πιο σαφή και διαφανή εταιρική διακυβέρνηση, τη μικρότερη διάκριση μεταξύ εγχώριων κατοίκων και αλλοδαπών, και έχουν ένα ελεύθερο και δημοκρατικό σύστημα διοίκησης της χώρας τους. Δηλαδή έχουν την ευρωστία να παρέχουν όσα δολάρια τους ζητηθούν από τις άλλες χώρες ώστε να μην ανατιμάται σημαντικά το δολάριο. Για να ανταγωνιστεί ένα άλλο νόμισμα το δολάριο ΗΠΑ, η εγχώρια οικονομία του θα πρέπει να έχει αναπτύξει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Σήμερα το κυριότερο αποθεματικό νόμισμα είναι το δολάριο ΗΠΑ με 58,38%, και ακολουθούν το ευρώ με 20,48%, το γιεν με 5,50%, η στερλίνα Αγγλίας με 4,94%, το γουάν με 2,69% κ.λπ. Τα τελευταία 20 χρόνια η χρήση του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος μειώθηκε από το περίπου 70% στο 58,38%. Η μείωση έγινε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου όπου η επάρκεια των αποθεματικών βελτιωνόταν. Αυτό δεν υποδηλώνει έλλειψη εμπιστοσύνης στο δολάριο. Σημαίνει απλώς ότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν περισσότερες επιλογές. Για παράδειγμα η Κίνα άρχισε να μειώνει το μερίδιο των συναλλαγματικών διαθεσίμων σε δολάρια από το 2005 και από το 2013 οι επενδύσεις στους «Δρόμους του Μεταξιού» επέτρεψαν στην Κίνα να διαφοροποιήσει τα αποθέματά της σε πολλές χώρες του κόσμου. Κάτι παρόμοιο κάνει και η Σαουδική Αραβία αλλά και άλλες χώρες.
Συνεχώς εμφανίζονται χώρες που προσπαθούν να παρακάμψουν το δολάριο, όπως πρόσφατα οι χώρες των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική), αναζητώντας ένα εναλλακτικό νόμισμα. Μεταξύ των χωρών των BRICS δεν υπάρχει καμία ιδιαίτερη συνδετική σχέση ή ένωση. Η Ρωσία, η Νότια Αφρική και η Βραζιλία είναι πολύ μικρές οικονομίες μπροστά στην Κίνα και την Ινδία. Είναι προφανές ότι η Ινδία δεν θα ήθελε να δώσει την εξουσία του νομίσματος στην Κίνα, καθώς δεν έχουν και τόσο καλές σχέσεις. Από τις χώρες αυτές μόνο η Κίνα έχει σημασία για το τι πράγματι μπορεί να κάνει με το νόμισμά της. Η Κίνα αποτελεί το 72% του ΑΕΠ των BRICS, το 80% της ανάπτυξης των BRICS και παράγει το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών πλεονασμάτων.
Χώρες όπως η Κίνα επενδύουν τα εμπορικά πλεονάσματά
τους σε αποθεματικά νομίσματα και σε άλλα περιουσιακά στοιχεία εκτός Κίνας, διότι αν αφήσουν τα πλεονάσματα να εισρεύσουν στους κατοίκους τους, το νόμισμά τους θα ανατιμηθεί, οι κάτοικοι θα αποκτήσουν μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη, οπότε θα αυξήσουν τις εισαγωγές προϊόντων και θα μειωθεί το εμπορικό τους πλεόνασμα. Περαιτέρω μείωση του εμπορικού πλεονάσματος θα προέλθει από την ανατίμηση του γουάν, καθώς οι εξαγωγές της Κίνας θα γίνουν πιο ακριβές. Ακόμη παραπέρα, μείωση του εμπορικού πλεονάσματος θα επέλθει όταν οι άλλες χώρες θα σταματήσουν να εισάγουν από την Κίνα, αναζητώντας άλλες, φθηνότερες αγορές (π.χ. Βιετνάμ, Μπανγκλαντές κ.λπ.).
Στην περίπτωση που η Κίνα συσσωρεύσει μεγάλα αποθέματα σε ευρώ αντί για αποθέματα σε δολάρια ΗΠΑ, το ευρώ θα ανατιμηθεί, πράγμα που θα οδηγήσει σε μείωση των εξαγωγών της Ε.Ε. λόγω του ακριβού ευρώ. Για να αποφύγει την ανατίμηση του ευρώ η Ε.Ε. θα πρέπει να συσσωρεύσει δολάρια για να ισορροπήσει τη ζήτηση ευρώ από την Κίνα. Αυτό σημαίνει ότι τα δολάρια που δεν αγοράζει η Κίνα θα τα αγοράζει η Ε.Ε., οπότε όσα δολάρια δεν αγοράζει η Κίνα θα τα αγοράζει η Ε.Ε. Επίσης, η Κίνα δεν μπορεί να κάνει το νόμισμά της αποθεματικό και να παίξει τον ρόλο του δολαρίου, διότι αυτό θα απαιτούσε από την Κίνα να επιτρέπει στους ανθρώπους να εμπορεύονται ελεύθερα το γουάν. Τώρα η Κίνα δεν αφήνει την ελεύθερη κυκλοφορία του, επειδή θέλει να κρατάει το νόμισμά της υποτιμημένο για να είναι φθηνές οι εξαγωγές της.
Η Κίνα έχει επί του παρόντος ένα σύστημα διπλού νομίσματος για να ρυθμίζει τη συναλλαγματική ισοτιμία των χρημάτων της και να διατηρεί τον έλεγχο των ξένων επενδύσεων. Το κινεζικό renminbi χρησιμοποιείται για εγχώριες συναλλαγές εντός της ηπειρωτικής Κίνας, ενώ το κινεζικό γουάν χρησιμοποιείται για διεθνείς συναλλαγές εκτός της ηπειρωτικής χώρας. Αυτό το σύστημα διπλού νομίσματος επιτρέπει στην Κίνα να εμποδίζει τους ξένους επενδυτές να μεταφέρουν χρήματα στην Κίνα
και τους Κινέζους πολίτες να επενδύουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό. Είναι σαφές ότι η Κίνα δεν επιθυμεί να εγκαταλείψει κανέναν από τους κεφαλαιακούς ελέγχους για να γίνει αποθεματικό νόμισμα, ακόμη και για τις χώρες των BRICS. Ενα κοινό νόμισμα Brics θα ήταν βαθιά ελαττωματικό λόγω του γεγονότος ότι όλες οι εμπλεκόμενες χώρες επειδή έχουν εμπορικά πλεονάσματα πρέπει να επενδύσουν σε άλλα αποθεματικά νομίσματα. Στην προσπάθεια για να αμφισβητηθεί το δολάριο ΗΠΑ, τα μέλη των BRICS απλώς θα αύξαναν την ήδη σημαντική εξάρτησή τους από την Κίνα.
Οι περισσότερες από τις χώρες που διαμαρτύρονται για την κυριαρχία του δολαρίου έχουν κεφαλαιακούς ελέγχους (capital controls) σε ισχύ που αποσκοπούν τόσο στην αποτροπή των ξένων από την αγορά ομολόγων τους όσο και στην αποτροπή της φυγής των κεφαλαίων από τη χώρα τους.
Η αμφισβήτηση του δολαρίου είναι μέρος ενός διαπολιτισμικού ανταγωνισμού μεταξύ ανελεύθερων κυβερνήσεων και ελευθέρων δημοκρατιών, ο οποίος ολοένα και περισσότερο εμφανίζεται να συνασπίζεται εναντίον της «Δύσης» σε διάφορα θέματα, με σκοπό να διαδώσουν τα αυταρχικά συστήματα διακυβέρνησης και σε άλλες χώρες.
Τα τελευταία 20 χρόνια η χρήση του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος μειώθηκε από το περίπου 70% στο 58,38%.