Από την «άχροο» κυβέρνηση το 1867, στην περίοδο της Μεταπολίτευσης

Τέταρτος υπηρεσιακός πρωθυπουργός ο κ. Ι. Σαρμάς και τέταρτη Πρόεδρος της Δημοκρατίας η Κατερίνα Σακελλαροπούλου, που βάσει Συντάγματος αναθέτει στα χρόνια της μεταπολίτευσης σε ανώτατο δικαστικό να σχηματίσει κυβέρνηση ώστε να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές, μια και οι κάλπες δεν ανέδειξαν δυνατότητα σχηματισμού πολιτικής κυβέρνησης από τις πολιτικές δυνάμεις και η οποία να απολαύει της εμπιστοσύνης της Βουλής.

Ως γνωστόν, το ισχύον Σύνταγμα προβλέπει (άρθρο 37) ότι η Πρόεδρος της Δημοκρατίας «αναθέτει στον πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου τον σχηματισμό κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές».

Η μη «κανονική» αυτή βραχύβια μορφή διακυβέρνησης, ωστόσο, δεν είναι κάτι καινούργιο για την Ελλάδα. Σύμφωνα με κρατικές και ευρύτερα ιστορικές πηγές, πηγαίνει πολύ πίσω στον χρόνο, έως και στο μακρινό 1867, σε συνολικά 11 υπηρεσιακές κυβερνήσεις – με εκείνες που προηγήθηκαν της δικτατορίας να διορίζονται από τους τότε βασιλείς.

Η αμέσως προηγούμενη της τωρινής φορά ήταν τον Αύγουστο 2015, όταν ο τότε Πρόεδρος Πρ. Παυλόπουλος ανέθεσε στην κ. Βασιλική Θάνου, πρόεδρο του Αρείου Πάγου, το καθήκον του σχηματισμού υπηρεσιακής για τη διεξαγωγή εκλογών. Την άνοιξη του 2012 με Πρόεδρο τον Κάρ. Παπούλια, την εντολή λάμβανε ο Παν. Πικραμμένος, πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Η πρώτη μεταπολιτευτικά εφαρμογή της σχετικής συνταγματικής πρόβλεψης κατέστη αναγκαία τον Οκτώβριο του 1989, με τον τότε Πρόεδρο Χρ. Σαρτζετάκη να αναθέτει το καθήκον στον Ι. Γρίβα, επίσης πρόεδρο του Αρείου Πάγου.

Την ταραγμένη δεκαετία του ’60, πάλι ήταν πρόεδρος του Α.Π. ο Στυλ. Μαυρομιχάλης που διορίσθηκε υπηρεσιακός πρωθυπουργός. Ηταν τον Σεπτέμβριο του 1963. Ακριβώς δύο χρόνια νωρίτερα (9/1961) επελέγη για τον ίδιο ρόλο ο στρατιωτικός Κων. Δόβας.

Είχαν περάσει αρκετά χρόνια από την προηγούμενη φορά, δηλαδή από τον Οκτώβριο του 1952, που πρωθυπουργός υπηρεσιακής κυβέρνησης ενόψει εκλογών διοριζόταν ο τότε πρόεδρος του Α.Π. Δημ. Κιουσόπουλος. Είχε προηγηθεί, τον Ιανουάριο του 1950, σε εκείνη τη χρονική συγκυρία ο πρόεδρος της Βουλής Ιωάννης Θεοτόκης.

Τα καθήκοντα πρωθυπουργού υπηρεσιακής κυβέρνησης είχαν ανατεθεί, πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον πανεπιστημιακό Κων. Δεμερτζή τον Νοέμβριο του 1935, ενώ οι δύο πρώτες ιστορικά «εντοπίζονται» πριν από το 1900. Συγκεκριμένα:

Τον Ιανουάριο του 1895 στον πρέσβη Νικ. Δηλιγιάννη, και νωρίτερα, τον Δεκέμβριο του 1867, στον πρόεδρο του Αρείου Πάγου Αριστείδη Μωραϊτίνη. Λέγεται, μάλιστα, ότι εκείνη η πρώτη «υπηρεσιακή» ονομάστηκε «άχροος» (κατ’ άλλους «άχροο υπουργείο»), δηλαδή αχρωμάτιστη, τα στελέχη της οποίας, με άλλα λόγια, στερούνταν εμφανών κομματικών ή πολιτικών χαρακτηριστικών.