Εξορκίζοντας τον ακροδεξιό λαϊκισμό
Σκεφθείτε τον κόσμο κάπως έτσι. Και δεν λέω «φαντασθείτε», διότι δεν πρόκειται για πολιτική φαντασία, αλλά για εκτίμηση της πραγματικότητας. Ηγέτης της Αμερικής ο Τραμπ, το πιθανότερο. Στη Ρωσία ο Πούτιν, που συνεχίζει τον πόλεμο χαρακωμάτων στην Ουκρανία. Υποσχέθηκε έναν πόλεμο-αστραπή, όπως η αρχή του Β΄ Παγκοσμίου για τους Γερμανούς, και λάσπωσε στις προδιαγραφές του Α΄ Παγκοσμίου. Θα αντέχει ακόμη ο Ζελένσκι ή η Ουκρανία θα έχει συνθηκολογήσει με την εκχώρηση εδαφών στην Αυτοκρατορία; Κατά πάσα πιθανότητα, ο Τραμπ δεν θα συνεχίσει να τον υποστηρίζει. Και αυτός απευθύνεται στην Ευρώπη. Σε ποια Ευρώπη όμως; Οπως όλα δείχνουν, ο πολιτικός χάρτης της «γηραιάς κυρίας» θα είναι τελείως διαφορετικός από τον σημερινό.
Στη Γαλλία θα κυβερνά η Μαρίν Λεπέν; Το δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, όμως, πέρα από τις δημοσκοπήσεις, το δείχνει η πραγματικότητα. Με αφορμή τον νόμο για τους μετανάστες, η Λεπέν προκάλεσε κρίση στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία στη Βουλή και ανάγκασε τον Μακρόν να αλλάξει πρωθυπουργό. Μια πολιτική νίκη τακτικής, που ωστόσο πριν από μερικά χρόνια ήταν αδιανόητη. Στη Γερμανία, η AFD εμφανίζεται με
ποσοστά που προκαλούν ανατριχίλα στο πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας. Υπάρχει περίπτωση να είναι δεύτερο κόμμα; Υπάρχει περίπτωση να δούμε κάποιον από δαύτους καγκελάριο; Για σκεφθείτε πώς θα είναι η Ευρώπη που στηρίζεται στον γαλλογερμανικό άξονα εάν στη θέση του Μιτεράν και του Κολ είναι η Λεπέν και κάποιος τύπος που συμμετέχει σε εκδηλώσεις όπου οργανώνεται η απέλαση όχι μόνο των μεταναστών αλλά και όσων έχουν ρίζες από κάποιον μετανάστη; Και πάμε παρακάτω, σε χώρες όπως η Αυστρία, η Ολλανδία ή ακόμη και η Σουηδία, στις χώρες-δορυφόρους του γαλλογερμανικού άξονα, που διαμόρφωσε τη φυσιογνωμία της Ευρώπης έτσι όπως τη ζήσαμε έως σήμερα. Απλώς, αν συμβούν όλ’ αυτά, που είναι πιθανό να συμβούν, η Ευρώπη δεν θα είναι αυτή η Κοινωνία των Εθνών που ξέρουμε, έτσι όπως την ξέρουμε.
Η ευρωπαϊκή πολιτική τάξη το μόνο που έχει να αντιτάξει στην προοπτική της μετάλλαξης είναι η δαιμονοποίηση του ακροδεξιού λαϊκισμού. Ευγενές, δεν έχω αντίρρηση, πλην όμως, όπως αποδεικνύεται, μάλλον ανεπαρκές. Πώς στην ευχή δεν αναρωτιούνται ποια στραβοπατήματά τους οδήγησαν τις κοινωνίες τους να τους γυρίσουν την πλάτη; Πώς δεν αναρωτιούνται ποια λάθη έγιναν για τη συγκρότηση της περίφημης «πολυπολιτισμικής κοινωνίας» με αποτέλεσμα σήμερα να μην την αποδέχεται η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών; Το πολιτικό κεφάλαιο που επένδυσαν στις απαιτήσεις των διάφορων δικαιωματιστών δεν απέφερε κέρδη. Στο χρηματιστήριο της πολιτικής όσοι επενδύουν σε άλλες μετοχές, όπως η εθνική ταυτότητα, είναι έτοιμοι για επιθετικές αγορές.
Ας μη γελιόμαστε. Δεν είναι τυχαίο ότι το μεγάλο θύμα είναι η σοσιαλδημοκρατία. Ασχέτως πολιτικού προσήμου των κυβερνήσεων, η σοσιαλδημοκρατία οργάνωσε την ευρωπαϊκή ιδεολογία. Δικαιώματα των μειονοτήτων, ακόμη και εις βάρος της κοινωνίας, δικαιώματα των μεταναστών, ακόμη και εις βάρος του γηγενούς πληθυσμού στο όνομα ενός ανθρωπισμού του οποίου το μονοπώλιο διεκδικούσε η Ευρωπαϊκή Ενωση. Θεωρώντας εαυτήν μια νησίδα ειρήνης και δικαιωμάτων σ’ έναν κόσμο που δεν δεχόταν ούτε την ειρήνη ούτε τα δικαιώματα· κατά συνέπεια, μας θεωρούσαν αφελείς, κάτι σαν συμπαθείς εξωγήινους. Οι ορδές των μεταναστών που παλεύουν να περάσουν τα ευρωπαϊκά σύνορα δεν αλλάζουν χώρα. Αλλάζουν πλανήτη.
Δεν με ενδιαφέρει η δαιμονοποίηση του ακροδεξιού λαϊκισμού. Και δεν με ενδιαφέρει, διότι κρίνω με το φτωχό μυαλουδάκι μου ότι δεν έχει πολιτικό αντίκρισμα. Μου θυμίζει εξορκισμό. Αντιθέτως, θα με ενδιέφερε πολύ μια δημόσια αυτοκριτική όσων είναι υπεύθυνοι για την άνοδο του «ακροδεξιού» λαϊκισμού – ίσως θα μας χρειαζόταν ένας άλλος όρος για να χαρακτηρίσουμε το φαινόμενο. Εχουν το πολιτικό σθένος για να αναρωτηθούν για τα σφάλματά τους; Φοβάμαι πως όχι. Μην ξεχνάμε ότι η σημερινή ευρωπαϊκή ηγεσία αποτελείται από ανθρώπους άκαπνους, απόλεμους, που θεωρούν τη δημοκρατία δεδομένη. Και πέφτουν έξω. Η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη, όπως η αταξική κοινωνία για τους λενινιστές. Η δημοκρατία είναι εμπειρικό πολίτευμα. Και όσοι τη διαχειρίζονται οφείλουν να αντιλαμβάνονται τις απαιτήσεις της βάσει της συγκυρίας. Οταν η συγκυρία σού δείχνει ότι είσαι απέναντι σ’ ένα Ισλάμ επιθετικό και δολοφονικό, οφείλεις να αντιπαρατάξεις την πολιτισμική σου στρατιά και όχι να σκύψεις το κεφάλι στην παθητικότητα της ανοχής που σου υπαγορεύει το ευρωπαϊκό σου δόγμα. Γιατί στην επόμενη γωνία θα σε περιμένει η Λεπέν.