Μια επιβεβλημένη απάντηση

Στο φύλλο της «ΚτΚ» της 21.1.2024 δημοσιεύθηκε επιστολή - απάντηση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων σε άρθρο μου, που δημοσιεύθηκε στις 14.1.2024, με τίτλο «Πώς πυροβολούμε τα πόδια μας...». Στην επιστολή της Αρχής απάντησα με τις δικές μου θέσεις τις οποίες έγκαιρα απέστειλα στην εφημερίδα, με την παράκληση να δημοσιευτούν μαζί τα δύο κείμενα. Για δικούς της λόγους η εφημερίδα δημοσίευσε την απάντηση της Αρχής στην έντυπη έκδοση και την απάντησή μου στην ηλεκτρονική έκδοση. Για την αποκατάσταση της συμμετρικής πληροφόρησης, το σημερινό κείμενό μου περιλαμβάνει την απάντησή μου επαυξημένη με πρόσθετα στοιχεία.

– Η απάντησή μου

Ημουν απολύτως βέβαιος ότι η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων θα απαντούσε στο κείμενό μου. Πάντοτε το κάνει. Συνήθως τα κείμενά της είναι γεμάτα από νομικά επιχειρήματα, τα οποία σπανίως απαντούν στην ουσία. Στο κείμενό μου έθιξα τρία θέματα, αλλά η Αρχή απάντησε μόνο στα δύο. Αναλυτικά:

– Κάμερες και καταγραφικό στα ΜΑΤ. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει καταγραφικό στις κάμερες των ΜΑΤ δεν αμφισβητείται από κανέναν. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν αυτό ήταν απόφαση του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ή αν δεν επιτράπηκε η χρήση του καταγραφικού από την Αρχή. Λέει: «Οι αρμόδιες αρχές έχουν τη δυνατότητα χρήσης καμερών, τηρώντας τις προϋποθέσεις της νομοθεσίας». Δεν μας διευκρινίζει αν στην περίπτωση αυτή τα καταγραφικά «τηρούν τις προϋποθέσεις της νομοθεσίας». Ούτε αν η χρήση καταγραφικών ζητήθηκε από την Αστυνομία και ποια ήταν η απάντηση της Αρχής. Είμαι απολύτως βέβαιος ότι για το θέμα θα απαντήσει ο Γιώργος Παπαχρήστος, ο οποίος το ανέδειξε.

– Απογραφή δημοσίων υπαλλήλων. Εδώ το θέμα είναι απόλυτα ξεκάθαρο. Δημοσίευσα το αρχικό κείμενό μου και την απάντηση της Αρχής για λόγους δεοντολογίας. Λυπάμαι που το λέω, αλλά η υπόθεση αυτή αναδεικνύει σε όλο της το μεγαλείο την τυπολατρική και γραφειοκρατική ερμηνεία των νόμων από την Αρχή. Ακόμα και σήμερα στην επιστολή τους παραδέχονται τα... απαράδεκτα. Αντιγράφω: «Στη συγκεκριμένη περίπτωση η Αρχή δεν έκρινε γενικώς ότι οι κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων συνεπάγονται απαγόρευση καταγραφής των γνώσεων των υπαλλήλων σε ξένες γλώσσες και των τίτλων σπουδών τους, αλλά ότι η διάταξη, που προέβλεπε την απογραφή, είχε σκοπό συνδεόμενο μόνο με τη μισθοδοσία, για τον οποίο ήταν αδιάφορο το επίπεδο γνώσης ξένων γλωσσών». Η πρόταση αυτή υπερβαίνει τη λογική μου. Παρακαλώ, διαβάστε το κείμενο ξανά με προσοχή! Διερωτώμαι: αφού «δεν έκρινε γενικώς» ότι η προστασία προσωπικών δεδομένων δεν συνεπάγεται την απαγόρευση καταγραφής των γνώσεων και των τίτλων σπουδών κ.λπ., γιατί απαγόρευσε την καταγραφή τους; Ετσι, ζητήθηκε και δεύτερη έγκριση από την Αρχή η οποία φυσικά δόθηκε και... έγινε νέα απογραφή με πρόσθετο κόστος, για το οποίο κανένας δεν απασχολείται. Αυτό ακριβώς ισχυρίζομαι. Οτι, δηλαδή, η δική μας Αρχή είναι υπερβολική και πολλές φορές οι αποφάσεις της εξαντλούν τα όρια της δικαιοδοσίας της, χωρίς κανέναν ουσιαστικό λόγο, παρά μόνον την άσκηση της εξουσίας.

Με την ευκαιρία. Στην Αγγλία το 1966 είδα στην κρατική τηλεόραση ένα σποτάκι που αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο την κατάχρηση της εξουσίας. Σε έναν ολόισιο δρόμο με απεριόριστη ορατότητα και στις δύο κατευθύνσεις, ο lolly-pop man ήθελε να περάσει τα μικρά παιδάκια απέναντι. Περίμενε μέχρι να εμφανιστεί ένα αυτοκίνητο, ώστε να το σταματήσει για να ασκήσει κι αυτός τη μοναδική εξουσία που είχε! Ο lolly-pop man δεν παρανομούσε! Για μένα, ήταν καθοριστικό μάθημα. – Κάμερες για τα γκαράζ. Αναφέρθηκα και στο θέμα αυτό, αλλά παρά τη μακροσκελή επιστολή της Αρχής, αυτό το θέμα το ξέχασαν. Η διαμάχη μου με την Αρχή δεν είναι πρόσφατη. Επαγγελματικά ήμουν επικεφαλής μιας εταιρείας (ΔΕΛΤΑ Πληροφορική) που διαχειριζόταν πολύ εμπιστευτικές πληροφορίες. Διατηρούσαμε τα δεδομένα από τις πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες για τις περισσότερες τράπεζες στην Ελλάδα και ορισμένες στο εξωτερικό. Είναι πάρα πολλές δραστηριότητες που έχουν σχέση με το θέμα αυτό και ισχύουν στο εξωτερικό, αλλά δεν μπορούν να υλοποιηθούν στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, σε ποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν υπάρχουν τα credit bureau που ουσιαστικά προστατεύουν τους δανειολήπτες;

– Κανόνες. Η Αρχή ισχυρίζεται ότι ακολουθεί τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Δεν το αμφισβητώ. Εξάλλου η ίδια η Αρχή δεν νομοθετεί, αλλά εφαρμόζει τους νόμους. Ακριβώς εδώ είναι το πρόβλημα, που αναδεικνύεται με τον καλύτερο τρόπο στο θέμα της απογραφής των δημοσίων υπαλλήλων. Τι θα πάθαινε αν ενέκρινε την καταγραφή των ξένων γλωσσών; Τίποτα απολύτως. Ούτε θα παρανομούσε, όπως παραδέχεται. Το έκανε μόνο και μόνο για να ασκήσει την εξουσία της, όπως ισχυρίζομαι και θα ισχυρίζομαι, μέχρι να γίνουμε μια ευρωπαϊκή χώρα. – Συμπληρωματικά.

Στην απάντησή της η Αρχή αναφέρει ότι «Η Αρχή έχει γνωμοδοτήσει θετικά (γνωμοδότηση 3/2020, διαθέσιμη στο www.dpa.gr) στο σχέδιο προεδρικού διατάγματος για τη χρήση συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους...». Αναζήτησα, σύμφωνα με την υπόδειξη, τη γνωμάτευση, η οποία αποτελεί ένα τεράστιο (46 σελ.) και στρυφνό νομικό κείμενο, από το οποίο δύσκολα μπορεί κάποιος να βγάλει χρηστικά συμπεράσματα. Υπέβαλα τον εαυτό μου στο μαρτύριο να το «διαβάσω». Νομικός δεν είμαι, αλλά μέχρι τώρα πίστευα ότι διαθέτω κάποια λογική. Τώρα έχω αμφιβολίες. Σας παραθέτω αυτούσια (σε εισαγωγικά) ορισμένα τμήματα από τη γνωμάτευση και αφήνω την κρίση σε εσάς τους αναγνώστες. – Σελίδα 14: «Η αδυναμία αναγνώρισης των φυσικών χαρακτηριστικών του προσώπου λόγω απομακρυσμένης λήψης ή αδυναμίας μεγέθυνσης της εικόνας ή ακόμη και λόγω ηθελημένης κάλυψης των χαρακτηριστικών του προσώπου από το ίδιο το υποκείμενο δεν καθιστά τη σχετική πληροφορία μη ταυτοποιήσιμη, καθώς από το συνδυασμό της με άλλες πληροφορίες μπορεί να καθίσταται δυνατή εν τέλει η ταυτοποίηση του ατόμου...».

Μπορεί να είμαι αφελής, αλλά ακριβώς αυτό επιδιώκουμε με τις κάμερες. Να ταυτοποιήσουμε πρόσωπα ενδιαφέροντος.

– Σελίδα 24-25: «Η πρόβλεψη περί του επιτρεπτού της εστίασης (zoom) της εικόνας για τη διαπίστωση πράξεων που εμπίπτουν στους επιδιωκόμενους σκοπούς αφορά μια ειδικότερη και αυτοτελή κατηγορία υποκειμένων των δεδομένων, καθώς τίθεται πλέον στο στόχαστρο συγκεκριμένο πρόσωπο, προκειμένου να διαπιστωθεί η τέλεση πράξεων που εμπίπτουν στους επιδιωκόμενους σκοπούς. Οταν η εστίαση και η στόχευση συγκεκριμένου προσώπου ή αντικειμένου (π.χ. οχήματος) που δύναται να οδηγήσει σε ταυτοποίηση αποσκοπεί στη διακρίβωση εγκλημάτων, τότε η πράξη της επεξεργασίας διά της εστίασης της κάμερας φέρει χαρακτηριστικά ποινικοδικονομικής ανακριτικής πράξης με όσα συνεπάγεται σε επίπεδο εφαρμογής της οικείας νομοθεσίας,

περιλαμβανομένων των απαιτούμενων σχετικών εγγυήσεων ελέγχου και επίβλεψης. Σε αυτό το πλαίσιο διαπιστώνεται η απουσία νομοθετικής πρόβλεψης ορισμού ενός εκπροσώπου ανεξάρτητης και αμερόληπτης διοικητικής αρχής ή δικαστικού - εισαγγελικού λειτουργού που θα αποφασίζει εκ των προτέρων ή θα ελέγχει ή θα επιβλέπει τη διαδικασία εστίασης, καθώς και τις μεταγενέστερες εξαρτημένες πράξεις επεξεργασίας (π.χ. επιλογής) του συναφούς υλικού».

Με απλά λόγια, για να εστιάσει η κάμερα κάπου που υπάρχει ενδιαφέρον πρέπει να υπάρχει έγκριση «εκπροσώπου ανεξάρτητης και αμερόληπτης διοικητικής αρχής ή δικαστικού - εισαγγελικού λειτουργού». Ζήσε Μάη να φας τριφύλλι! – Σελίδα 30: «...η ρύθμιση του άρθρου 7 παρ. 2 του χ. ΠΔ είναι ατελής και αντίθετη προς τις αρχές της νομιμότητας, αντικειμενικότητας και διαφάνειας που διέπουν την επεξεργασία των δεδομένων».

– Σελίδα 27: «...Οι ανωτέρω απαιτήσεις συμβατότητας προς την αρχή της αναλογικότητας εν ευρεία έννοια και ιδίως της αρχής της αναγκαιότητας δεν πληρούνται εν προκειμένω»...

Ολη η γνωμάτευση βρίθει από παρόμοιες προτάσεις, που καθιστούν πρακτικά ανεφάρμοστες τις προσπάθειες του Π.Δ. – Σελίδα 43: «Επισημαίνεται ότι θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην εγκατάσταση συστημάτων επιτήρησης σε σταθερές βάσεις που λαμβάνουν ή καταγράφουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που δύναται να αποκαλύψουν ευαίσθητες πληροφορίες, όπως τις π.χ. πολιτικές πεποιθήσεις του υποκειμένου που λαμβάνει χώρα σε διαδήλωση...». Αυτό το φύλαξα για το κερασάκι. Αυτοί που μετέχουν στις διαδηλώσεις, διαδηλώνουν με πάθος τις πολιτικές πεποιθήσεις τους και η Αρχή μάς λέει ότι αυτές δεν πρέπει να... αποκαλύπτονται... από τις κάμερες! I rest my case!

ΥΓ: Από το Π.Δ. 75/2020 αντιγράφω από το Αρθρο 8: «Κατά τη διαχείριση της κυκλοφορίας, η επεξεργασία δεδομένων εικόνας περιορίζεται στην αναγνώριση των πινακίδων κυκλοφορίας και της κατηγορίας (επιβατικά, φορτηγά, λεωφορεία κ.λπ.) των οχημάτων». Αυτά είναι τα αποτελέσματα των πολύ αυστηρών γνωματεύσεων. Στις κάμερες κυκλοφορίας δεν επιτρέπεται η καταγραφή προσώπων. Τι θα συμβεί αν υπάρχει περίπτωση «hit and run»; Ποιον κυνηγάμε;