Ο χορός στον έρημο Λυκαβηττό
Η σχέση της αρχιτεκτονικής με τη χορογράφο Κούλα Πράτσικα
«Το 1932 έχω μαζέψει 30.000 δρχ. Θέλω μ' αυτές να χτίσω ένα σπίτι, ένα τζαμωτό, ένα κτίσμα ελαφρό επάνω σε μια ξένη ταράτσα... Ο Κοντολέων μου βάζει την ιδέα να αγοράσω ένα φτηνό οικόπεδο επάνω στον Λυκαβηττό που είναι έρημος και ανεκμετάλλευτος... Η σκέψη μού γίνεται σιγά σιγά έμμονη ιδέα, σαν καρφί μέσα στο κεφάλι μου όπως πάντα. Υστερα από καιρό ανακαλύπτουμε την οδό Ομήρου. Δεν έχει πρόσβαση. Ο βράχος πάει συνέχεια ως απέναντι, σαν κομμένος με το μαχαίρι. Τα σκαλιά δεν υπάρχουν ακόμα. Γύρω ερημιά. Από πάνω η Σχιστή Πέτρα. Γύρω γύρω χωράφι, δεντράκια αγριόχορτα. Εκεί πάνω στον Λυκαβηττό, υπάρχει ένα μικρό λαϊκό σπιτάκι, κόττες, κουνέλια».
Το απόσπασμα προέρχεται από την αυτοβιογραφία της χορεύτριας, χορογράφου και δασκάλας χορού Κούλας Πράτσικα, μιας από τις προσωπικότητεςσύμβολα στην ιστορία του νεοελληνικού πολιτισμού. Φέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από τον θάνατό της, και με αφορμή τη συγκεκριμένη επέτειο οργανώνεται αύριο αφιέρωμα στη μνήμη της.
Ενδεχομένως να μη θυμούνται πολλοί τη στενή σύνδεση της Πράτσικα με την «ευλογημένη», όπως έλεγε, γενιά του 1930. «Ολοι νέοι και όλοι με έναν μοναδικό παλμό», σχολιάζει για εκείνους στην αυτοβιογραφία της, και μνημονεύει ανάμεσα σε άλλους τον Πρεβελάκη, τον Μυριβήλη, τον Τσαρούχη, τον Χατζημιχάλη και τον μοντερνιστή αρχιτέκτονα Γεώργιο Κοντολέοντα. Ο τελευταίος συνδέθηκε στενά μαζί της, όσο και με την ιστορία του χορού στην Ελλάδα σχεδιάζοντας την κατοικία της, όπου στεγάστηκε επίσης η Σχολή Ορχηστικής Τέχνης. Εκεί, στο πρωτοποριακό μεσοπολεμικό κτίσμα (1932-1934) της Ομήρου 55, εξακολουθεί να κατοικεί η «οικογένεια» του ελληνικού χορού, σήμερα ως Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης (ΚΣΟΤ).
Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα ντοκουμέντα που συμπεριλαμβάνονται στην αυριανή διάλεξη με τίτλο «Η κατοικία της Κούλας Πράτσικα: Μια συμβολή στον πολιτισμό της καθημερινότητας» που παρουσιάζει η δρ αρχιτεκτονικής Μυρτώ Κιούρτη, είναι μια φωτογραφία εποχής στην οποία εικονίζεται η οικογένεια της Πράτσικα στο αρχοντικό τους, ένα βαρυφορτωμένο με διακοσμήσεις νεοκλασικό της Πάτρας. Ρωτώντας την αρχιτέκτονα από πού ξεκίνησε το ενδιαφέρον της για το θέμα, μου ανέφερε την Πάτρα –πόλη και της δικής της καταγωγής–, αλλά και την πρωτοποριακή σκέψη της Πράτσικα: «Χρειάζεται πολλή τόλμη για να αλλάξει κανείς τόσο ριζικά το περιβάλλον μέσα στο οποίο κατοικεί», σχολιάζει.
Ο αρχιτέκτονας Γεώργιος Κοντολέων σχεδίασε την κατοικία της, όπου στεγάστηκε επίσης η Σχολή Ορχηστικής Τέχνης (1932-1934) στην Ομήρου 55.
«Την εποχή του Μεσοπολέμου η μετατόπιση από ένα νεοκλασικό σε μοντερνιστικό σπίτι, δεν ήταν στυλιστική. Η αλλαγή δεν αφορούσε την εικόνα του χώρου αλλά μια συνειδητή ρήξη με ένα ολόκληρο σύστημα αξιών, μια στροφή σε έναν τελείως διαφορετικό τρόπο αντίληψης των πραγμάτων».
Ο Γεώργιος Κοντολέων γνώρισε την Κούλα Πράτσικα στις Δελφικές γιορτές. Οταν έμαθε πως ήθελε να φτιάξει σπίτι, της πρότεινε κάτι ρηξικέλευθο: να δημιουργήσει μια σχολή χορού για να στεγάσει την ιδιόρρυθμη «οικογένεια» που η χορεύτρια θα δημιουργούσε. Πράγματι, το ισόγειο φιλοξενούσε βοηθητικές λειτουργίες της σχολής, ο πρώτος όροφος είχε την αίθουσα χορού στη θέση ενός συμβατικού σαλονιού, και στον δεύτερο όροφο υπήρχε η ταράτσα στην οποία γίνονταν συστηματικά μαθήματα χορού. Στο βάθος βρισκόταν το υπνοδωμάτιό της.
Οι μαθήτριές της υπήρξαν τα παιδιά της, κοντά της νύχτα-μέρα. «Ηταν το σπίτι μας, η θεία Κούλα και οι συνάδελφοί μας, η οικογένειά μας», γράφει μία από τις πρώτες μαθήτριες. Και μια άλλη διηγείται: «Κάποτε μια μικρή μαθήτριά της που ζούσε στην Αμερική τής έστειλε ένα γράμμα, που αντί για διεύθυνση έγραφε: “Προς Θεία Κούλα, Λυκαβηττός”. Μην παραξενευτείτε, το γράμμα έφθασε τελικά στα χέρια της».
Με τη βοήθεια της κ. Κιούρτη εντοπίζουμε το εξής απόσπασμα από την αυτοβιογραφία της Πράτσικα: «Στο έργο εφαρμόστηκε ό,τι πιο μοντέρνο, ό,τι πιο πρωτοποριακό. Βασιλεύει σ' αυτό η ελληνική λιτότητα στη γραμμή του [...] Απλό, στέρεο, φωτερό και ωραίο, λάμπει στον ήλιο, σαν
να κολυμπάει στο φως. Αιωρείται! [...] Στα εγκαίνια, 1 Νοεμβρίου 1934 [...] προσφέρω φρούτα και κρασί. Μέσα στην κατάλευκη αίθουσα, που και το πάτωμα είναι άσπρο, για να μην πατήσουν βέβηλα πόδια στρώνω χάμω [...] τα σεντόνια μου!!».