Το χαμόγελο της Τζοκόντα

ΗΜόνα Λίζα πρωταγωνιστεί σε ένα από τα µεγαλύτερα µουσεία του κόσµου επειδή είναι ένα επίτευγµα της ανθρώπινης δηµιουργικότητας. Η παρουσία της µας υπενθυµίζει σε ποια άκρα µπορεί να φθάσει η ευαισθησία. Το αινιγµατικό της µειδίαµα µας υπενθυµίζει πως η ανθρώπινη ύπαρξη, όσο κι αν την εξερευνήσεις, παραµένει ανεξήγητη. Η Μόνα Λίζα είναι στόχος ζωής, όπως η Αφροδίτη της Μήλου και τα άλλα αριστουργήµατα. Η αξία τους δεν είναι µόνον αισθητική και σίγουρα δεν είναι µόνον ιστορική. ∆εν χρειάζεται να ξέρεις ποιος ήταν ο Ντα Βίντσι, πότε έζησε και υπό ποιες συνθήκες τη ζωγράφισε, για να τραβήξει το βλέµµα σου, να διακόψει έστω για µερικά λεπτά τη ροή του χρόνου της καθηµερινότητας. Και γι’ αυτό έχει και ηθική αξία. Αυτή δεν µπορούν να αναγνωρίσουν άνθρωποι σαν αυτά τα δύο κορίτσια που την περιέλουσαν µε σούπα τις προάλλες. Το µπλουζάκι της µιας έγραφε «∆ιατροφική απάντηση». Τρέχα γύρευε τι µπορεί να σηµαίνει αυτό στο µυαλουδάκι της. ∆εν έχει σηµασία. Σηµασία έχει ότι µπορεί η ίδια η πράξη να είναι µεµονωµένη, όµως η νοοτροπία που την υποστηρίζει είναι ευρέως διαδεδοµένη. Με έναν τίτλο θα τη χαρακτήριζα: απαξίωση του πολιτισµού µας. Αδιαφορία για τα επιτεύγµατά του, εξίσωση της µεγαλοφυΐας που γενναιόδωρα παρήγαγε µε τη µετριότητα της δικής µας ζωής. Ο κλέφτης ή ο αρχαιοκάπηλος που αφαιρεί αριστουργήµατα της τέχνης δι’ ίδιον όφελος τους προσθέτει υπεραξία. Ακόµη και ο Ελγιν προσέθεσε υπεραξία στη γλυπτική του Φειδία. Oπως και η διεκδίκησή τους από το ελληνικό κράτος. Οι δύο ταλαίπωρες που έλουσαν µε σούπα την Τζοκόντα ήθελαν να δείξουν την περιφρόνησή τους. Λυπάµαι για την εικόνα, όµως, η κατάλληλη τιµωρία τους θα ήταν να τις βάλουν να καθαρίσουν τον προστατευτικό υαλοπίνακα µε τη γλώσσα.

Δεν είναι η πρώτη φορά θα µου πείτε. Στις αρχές του εικοστού αιώνα εκλάπη και µέχρι να τη βρουν κατηγόρησαν τον Απολλιναίρ και τον Πικάσο. Πριν από µερικά χρόνια, κάποιος επισκέπτης σε αναπηρικό καροτσάκι τής έριξε οξύ. Η ισχύς των µουσείων δεν εξαρτάται από τα µέτρα φύλαξής τους. Πάντα θα βρεθεί µια τρύπα. Εξαρτάται από τον τρόπο που οι κοινωνίες τα αντιµετωπίζουν. Τα µουσεία είναι οι καθεδρικοί ναοί του πολιτισµού µας. Και τα αριστουργήµατα που φιλοξενούν είναι τα ιερά κειµήλιά του. Ας ηθικολογήσω κι εγώ λοιπόν. Η περιφρόνηση των ιερών κειµηλίων του πολιτισµού µας είναι το σύµπτωµα της µεγάλης ασθένειας που ταλαιπωρεί τη ∆ύση. Η ∆ύση έχει χάσει την εµπιστοσύνη στον εαυτό της, διότι έχει χάσει το χαµόγελο της Τζοκόντα. Αποτυχία του ∆ιαφωτισµού; Ας το πούµε κι έτσι. Και η λεγόµενη «σύγχρονη» τέχνη, για την οποία ξοδεύονται εκατοµµύρια, πόσο έχει συµβάλει στην απαξίωση της Τζοκόντα; Oχι στην υπέρβασή της, στην απαξίωσή της.