Ο αγροτικός λαϊκισμός απειλεί την Ευρώπη

Η αλήθεια είναι ότι η παρακμή του αγροτικού τομέα δεν είναι αποκλειστικά ελληνική υπόθεση. Το βάρος της στην οικονομία περιορίζεται παντού. Το 2023 η γεωργία αντιπροσωπεύει 1,28% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η συνεισφορά της γεωργίας στο ΑΕΠ της Ε.Ε. μειώνεται σταθερά από το 2010 έως το 2023. Το 2023 η συμβολή της αγροτικής οικονομίας στο ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας ανήλθε περίπου στο 3,4%. Το 2000 η αγροτική οικονομία αντιπροσώπευε το 5,7% του ελληνικού ΑΕΠ. Αυτή είναι η γενική εικόνα για τον τομέα που πάσχει από καθυστέρηση, καθώς έμεινε στο επίπεδο μικρών οικογενειακών καλλιεργειών, ενώ ταυτόχρονα διαπιστώνεται γήρανση του πληθυσμού που ασχολείται με τον τομέα. Στην Ευρώπη, και ίσως ακόμη περισσότερο στην Ελλάδα, το ένα τρίτο των καλλιεργητών είναι πάνω από 65 ετών.

Στην Ελλάδα η κοινή γνώμη έχει συνηθίσει στην επαναλαμβανόμενη πρακτική τον Ιανουάριο, που συνήθως δεν υπάρχουν αγροτικές εργασίες, να γίνονται «θεαματικές» διαμαρτυρίες και καταλήψεις μεγάλων οδικών αξόνων. Η συνήθεια αυτή μάλλον υποβαθμίζει την πανευρωπαϊκή κινητοποίηση αγροτών την περίοδο αυτή σε πολλές χώρες, που αναδεικνύει πραγματικά ζητήματα όπως η κλιματική κρίση. Είναι γεγονός ότι η πράσινη μετάβαση δεν είναι εφικτή χωρίς να υλοποιηθούν δυσάρεστες επιλογές και στον γεωργικό τομέα, που είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες στην παραγωγή αερίων του θερμοκηπίου. Συνήθως οι άνθρωποι μένουν με την εντύπωση των γραφικών τοπίων σε αγροτικές περιοχές, χωρίς να συναισθάνονται πόσο επιβαρύνεται το περιβάλλον.

Βέβαια η σημασία του τομέα στην οικονομία μειώνεται, αλλά υπάρχει ένας συμπαγής πληθυσμός που δυσκολεύεται να προσαρμοστεί, που θεωρεί ότι το κράτος οφείλει να επιδοτεί και

επιπλέον είναι εύκολο θύμα κάθε λαϊκισμού, ακραίας ρητορικής. Ο γεωργικός πληθυσμός έμεινε πίσω από τις τεχνολογικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις και γίνεται ένα πολιτικό πρόβλημα. Και επειδή βρισκόμαστε πριν από τις ευρωεκλογές, οι κυβερνήσεις αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχειρούν γρήγορη αναδίπλωση είτε αναβάλλοντας μέτρα που λαμβάνονταν, όπως η αύξηση της φορολογίας καυσίμων, είτε εγκρίνοντας επιδοτήσεις που δεν προβλέπονταν πριν.

Αυτό που κάποιοι φοβούνται έγινε σχεδόν στην Ολλανδία, όπου ακροδεξιό κόμμα απέσπασε ποσοστό 19% στις περιφερειακές εκλογές, σε μια χώρα στην οποία μόλις το 2,5% του εργατικού δυναμικού απασχολείται στον γεωργικό τομέα. Δημιουργείται πλέον ο αγροτικός λαϊκισμός ο οποίος είναι ακροδεξιός, αλλά στην Ελλάδα εκφράζεται με αριστερόστροφη ρητορική.

Πέρα όμως από όλα αυτά, φαίνεται ότι υπάρχει σοβαρό θέμα για την ευρωπαϊκή κοινωνία. Ενα τμήμα της μένει πίσω από τις εξελίξεις και η αδυναμία προσαρμογής ανατρέπει ανάγκες και προτεραιότητες. Η πραγματικότητα ακυρώνει την «ευρωπαϊκή ουτοπία» σύμφωνα με την οποία η Ευρώπη λειτουργεί σαν ένας απέραντος παιχνιδότοπος ευτυχίας με μουσεία και τουρισμό, συνθήκες εργασίας που προβλέπουν ωράριο 35 ωρών την εβδομάδα και χωρίς εργασία τον Αύγουστο.

Η πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύπλοκη και απαιτητική. Χρειάζεται να διαμορφωθεί μια Ευρώπη που προστατεύει όσους πρέπει από απειλές. Κι αυτό δεν μπορεί να ανατεθεί σε ακραίους δημαγωγούς, σε πολιτικούς τυχοδιώκτες που αξιοποιούν την άγνοια και τις προσδοκίες. Πολλές είναι οι απειλές για την Ευρώπη καθώς δικτατορικά καθεστώτα προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη δημοκρατία, τρίτες χώρες προσφέρουν κρυφές και φανερές επιδοτήσεις αλλοιώνοντας τις συνθήκες ανταγωνισμού, κάποιοι αποσπούν μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς χωρίς να σέβονται το περιβάλλον, τις εργασιακές συνθήκες για παιδιά και μεγάλους. Η Ευρώπη πρέπει να προστατέψει το σύνολο της κοινωνίας της, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά κάθε ασύμμετρη απειλή.

Ο γεωργικός πληθυσμός έμεινε πίσω από τις εξελίξεις και γίνεται ένα πολιτικό πρόβλημα.