Σε τροχιά ρήξης Μπάιντεν - Μπίμπι
Η πίεση των ΗΠΑ για εκεχειρία στη Γάζα προσκρούει στα σχέδια πολιτικής επιβίωσης του Ισραηλινού πρωθυπουργού
«Προσέρχομαι ενώπιόν σας όχι μόνο ως υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και ως Εβραίος», δήλωσε ο Αντονι Μπλίνκεν στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, στις 12 Οκτωβρίου, πέντε ημέρες μετά τις φονικές επιδρομές της Χαμάς που συγκλόνισαν το Ισραήλ. Οι δημόσιοι εναγκαλισμοί με Ισραηλινούς ηγέτες, οι εμφαντικές εκδηλώσεις ενσυναίσθησης προς τα θύματα της μιας μόνο πλευράς και η υπενθύμιση των περιπετειών που υπέστησαν οι πρόγονοι του Μπλίνκεν για να ξεφύγουν από τα πογκρόμ και το Ολοκαύτωμα, συνόδευαν τη λευκή επιταγή της Ουάσιγκτον στην πιο ακροδεξιά κυβέρνηση που γνώρισε ποτέ το Ισραήλ, καθώς ξεκινούσε τη στρατιωτική της απάντηση στη Γάζα.
Την περασμένη Τετάρτη, ακριβώς την ημέρα που ο πόλεμος έμπαινε στον πέμπτο μήνα του, ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας έκλεινε στο Τελ Αβίβ την πέμπτη μεσανατολική περιοδεία του από την έναρξη των εχθροπραξιών. Αυτή τη φορά το κλίμα ήταν πολύ διαφορετικό. Αντί για διαχυτικές αγκαλιές, μια αμήχανη χειραψία με τον Νετανιάχου, όπου τα παγωμένα πρόσωπα μιλούσαν από μόνα τους. Και αντί για κοινή συνέντευξη Τύπου, οι ξεχωριστές δηλώσεις σε εκπροσώπους του διεθνούς Τύπου, που ήρθαν να υπογραμμίσουν πόσα έτη φωτός μακριά απέχουν πλέον οι δύο στενοί σύμμαχοι.
Ανταλλαγή πυρών
Πρώτος στη σειρά, ο Νετανιάχου καταδίκασε τον Μπλίνκεν να γυρίσει με άδεια χέρια στην Ουάσιγκτον, ναρκοθετώντας τη βασική του επιδίωξη, δηλαδή την επίτευξη συμφωνίας για εκεχειρία μακράς διαρκείας στη Γάζα. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δήλωσε ορθά-κοφτά ότι «δεν υπάρχει άλλη λύση παρά μόνο η απόλυτη νίκη», χαρακτήρισε «παρανοϊκές» τις προτάσεις της Χαμάς για κατάπαυση του πυρός και προανήγγειλε επέκταση των ισραηλινών επιδρομών και στη Ράφα. Πρόκειται για την τελευταία πόλη υπό παλαιστινιακό έλεγχο, στα σύνορα με την Αίγυπτο, όπου έχουν στριμωχτεί 1,5 εκατομμύριο Παλαιστίνιοι, με άμεσους τους κινδύνους μιας ανείπωτης ανθρωπιστικής καταστροφής και του βίαιου εκτοπισμού τους στην Αίγυπτο.
Η απάντηση του Μπλίνκεν δεν άργησε να έρθει. Ξεκίνησε την τοποθέτησή του δίνοντας έμφαση στο δράμα των Ισραηλινών ομήρων και στην επιτακτική ανάγκη συμφωνίας για την απελευθέρωσή τους, ζήτημα που πονά και σφάζει τον Νετανιάχου, καθώς η τυφλή αδιαλλαξία του μεγαλώνει κάθε μέρα τις πιθανότητες να γυρίσουν νεκροί οι 105 όμηροι που υπολογίζεται ότι είναι ακόμη ζωντανοί – την περασμένη Δευτέρα έγινε γνωστό ότι έχουν πεθάνει 35. Αναφορικά με την πρόταση της Χαμάς για την εκεχειρία, αν και είπε ότι «περιέχει ορισμένα στοιχεία που οπωσδήποτε δεν μπορούν να αποτελέσουν βάση συζήτησης», εκτίμησε ότι, παρ' όλα αυτά, «υπάρχει χώρος για συμφωνία». Αφού εξέφρασε την έντονη ανησυχία του για το μέλλον της Ράφα, προχώρησε στην πιο ηχηρή, μέχρι σήμερα, αποδοκιμασία, από αμερικανικής πλευράς, του τρόπου που διεξάγει τον πόλεμο η ισραηλινή ηγεσία.
«Οι Ισραηλινοί απανθρωποιήθηκαν με τον πιο φρικτό τρόπο στις 7 Οκτωβρίου... Αυτό όμως δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως άδεια για να απανθρωποιούνται άλλοι», δήλωσε ο Μπλίνκεν, για να προσθέσει: «Οι οικογένειες της Γάζας, η επιβίωση των οποίων εξαρτάται από τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω Ισραήλ, είναι ακριβώς όπως οι δικές μας οικογένειες. Είναι μητέρες και πατέρες, γιοι και αδελφές, που εννοούν να ζουν με αξιοπρέπεια, θέλουν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, να έχουν μια κανονική ζωή». Αυτονόητα πράγματα, αλλά το να τα λέει ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών από το Τελ Αβίβ για να τα ακούσουν οι Ισραηλινοί και όλη η οικουμένη, προφανώς έχει τη σημασία του.
Είναι αλήθεια ότι η απάντηση της Χαμάς στην πρόταση που είχαν καταστρώσει προ δεκαημέρου οι μεσολαβητές (ΗΠΑ, Αίγυπτος, Κατάρ) στο Παρίσι άφηνε όντως ανοικτό το πεδίο για διαπραγμάτευση. Μπορεί, στο πλαίσιο ενός σκληρού παζαριού, να ζήτησε 135 ημέρες εκεχειρίας αντί των 45 που προτείνονταν, αλλά υπαναχώρησε από τη βασική της αξίωση, δηλαδή τον οριστικό τερματισμό του πολέμου, περιορίζοντας τις άμεσες απαιτήσεις της στην απόσυρση του ισραηλινού στρατού από τα αστικά κέντρα. Επιπλέον, υπαναχώρησε από την αξίωση να απελευθερωθούν όλοι οι Παλαιστίνιοι κρατούμενοι (είναι πάνω από 6.000), ζητώντας τώρα την απελευθέρωση 1.500 εξ αυτών αντί των 105 Ισραηλινών ομήρων. Κάτι όχι παράλογο, αν σκεφτεί κανείς ότι το 2011 το Ισραήλ είχε δεχθεί να απελευθερώσει 1.027 Παλαιστίνιους κρατουμένους (μεταξύ των οποίων και τον σημερινό αρχηγό της Χαμάς στη Γάζα, Γιαχία Σινουάρ) έναντι ενός και μόνο Ισραηλινού ομήρου, του δεκανέα Γκιλάντ Σαλίτ.
Εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, τα σχέδια του Μπάιντεν και του Νετανιάχου συγκρούονται μετωπικά. Οσο κι αν δεν το λένε ανοιχτά, οι Αμερικανοί πιέζουν για μια παρατεταμένη εκεχειρία που θα γίνει μόνιμη, με μια Παλαιστινιακή Αρχή υπό νέα διεύθυνση να αναλαμβάνει τη διοίκηση της Γάζας, ενώ αναγνωρίζουν ότι η Χαμάς θα έχει κάποιο (όχι ηγεμονικό, βέβαια) ρόλο στη μελλοντική παλαιστινιακή σκηνή. Επιπλέον πιέζουν, όπως ρητά δήλωσε ο Μπλίνκεν, για «ένα συγκεκριμένο, χρονικά δεσμευτικό πλαίσιο» για δημιουργία παλαιστινιακού κράτους, ώστε να γίνει δυνατή η αναγνώριση του Ισραήλ από τη Σαουδική Αραβία και η οικοδόμηση του αντιιρανικού μετώπου που διακαώς επιθυμούν. Στον αντίποδα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός επιμένει στην ολοκληρωτική συντριβή της Χαμάς, στη διαρκή παρουσία του ισραηλινού στρατού στη Γάζα και αρνείται την πολιτική της διοίκηση ακόμη κι από την Παλαιστινιακή Αρχή, επιδιώκοντας να νεκραναστήσει, ως θλιβερό υποκατάστατο «αυτοδιοίκησης», τον θεσμό των μουχτάρηδων (τοπικοί άρχοντες, αρχηγοί φυλών) της οθωμανικής περιόδου.
Ο Τζο Μπάιντεν έχει πολλούς λόγους να πνέει μένεα. Η ψήφος των Αμερικανών μουσουλμάνων είναι κρίσιμη σε ορισμένες κρίσιμες, διαφιλονικούμενες πολιτείες όπως το Μίσιγκαν ενόψει των προεδρικών εκλογών, ενώ δύο βασικοί εκλογικοί ταμιευτήρες των Δημοκρατικών, οι νέοι και οι μαύροι, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο δράμα των Παλαιστινίων. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της YouGov, το 50% των δυνητικών ψηφοφόρων του Μπάιντεν θεωρεί τον πόλεμο του Ισραήλ «γενοκτονία». Το προεδρικό διάταγμα του Μπάιντεν για επιβολή κυρώσεων σε Εβραίους εποίκους της Δυτικής Οχθης μπορεί να είχε μηδαμινή πρακτική σημασία, λειτούργησε όμως ως πολιτική προειδοποίηση. Ακολούθησε ρεπορτάζ του Politico κατά το οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε, σε ιδιωτική συζήτηση, τον Ισραηλινό πρωθυπουργό «bad fucking guy» (διαψεύστηκε μεν, αλλά...) και δήλωση της Χίλαρι Κλίντον ότι «ο Νετανιάχου πρέπει να φύγει γιατί είναι αναξιόπιστος». Αλλο ρεπορτάζ του Axios πιθανολογούσε διπλωματική αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης από τις ΗΠΑ ως μέσο πίεσης προς την ισραηλινή κυβέρνηση. Οι επόμενες ημέρες εγκυμονούν σοβαρές εξελίξεις.
Ο Νετανιάχου επιμένει στην ολοκληρωτική συντριβή της Χαμάς και στη διαρκή παρουσία του ισραηλινού στρατού στη Γάζα.
Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της YouGov, το 50% των δυνητικών ψηφοφόρων του Μπάιντεν θεωρεί τον πόλεμο του Ισραήλ «γενοκτονία».