Η πράσινη γεωργία μπορεί να περιμένει
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέβαλε πολλούς από τους στόχους της μετάβασης για την πρωτογενή παραγωγή, υπό τον φόβο να κατευθυνθούν τα τρακτέρ της Ευρώπης προς την Ακροδεξιά
«Προάγγελο» της νέας πολιτικής πρόκλησης για την Ευρώπη και την ευθυγράμμισή της με τις παγκόσμιες δράσεις κατά της κλιματικής κρίσης αποτελούν οι συνεχιζόμενες κινητοποιήσεις των Ευρωπαίων αγροτών. Το «δίλημμα» που αντιμετωπίζει είναι σχεδόν υπαρξιακού χαρακτήρα: πώς θα διατηρηθεί η ζωική και γεωργική παραγωγή, χωρίς να διακυβεύονται συγχρόνως το περιβάλλον, το κλίμα και η βιοποικιλότητα.
Το κρίσιμο αυτό ερώτημα θα έπρεπε βέβαια να είχε απαντηθεί νωρίτερα, όταν το 2019 έπεφταν τα πρώτα θεμέλια της υπερφιλόδοξης «Πράσινης Συμφωνίας» που έγινε σήμα κατατεθέν για την τρέχουσα θητεία της Κομισιόν, αλλά και η αιχμή του δόρατος του πολιτικού μανιφέστου της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προκειμένου να εκλεγεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Από τότε, όμως, η Ευρώπη βρέθηκε αντιμέτωπη με ενεργειακή κρίση και έκρηξη του πληθωρισμού –λόγω και του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία–, γεγονότα που οδηγούν σε αναθεώρηση στόχων, ώστε η Φον ντερ Λάιεν να εξασφαλίσει δεύτερη θητεία στην Κομισιόν. Φάνηκε μάλιστα να άκουσε προσεκτικά τους Ευρωπαίους ηγέτες κατά την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής όταν –υπό την πίεση και της επεισοδιακής διαμαρτυρίας με χιλιάδες τρακτέρ στις Βρυξέλλες– περιέγραψαν τα αιτήματα των αγροτών στις περιφέρειές τους και τους προβληματισμούς για το μέλλον των κινητοποιήσεων, καθώς και την ενδεχόμενη πολιτική κεφαλαιοποίησή τους από ακραίες δυνάμεις.
Για τον λόγο αυτό, δεν έπεσε ακριβώς ως «κεραυνός εν αιθρία» η εξαγγελία της προέδρου της Κομισιόν την περασμένη Τρίτη να αποσύρει τον κανονισμό για βιώσιμη χρήση φυτοφαρμάκων (SUR), που είχε στόχο την κατά 50% μείωση της χρήσης τους έως το 2050. Απευθυνόμενη στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η Φον ντερ Λάιεν είπε χαρακτηριστικά: «Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι σε αυτή τη διαδικασία οι αγρότες θα έχουν τον πρώτο λόγο».
Οι Ευρωπαίοι αγρότες βέβαια διαμαρτύρονται ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με πολλαπλές προκλήσεις: υψηλό κόστος καυσίμων, «πράσινους κανονισμούς», αθέμιτο ανταγωνισμό από παραγωγούς τρίτων χωρών, που δεν υπόκεινται σε αντίστοιχους περιβαλλοντικούς περιορισμούς.
«Η Κομισιόν προφανώς δεν αναμένει ότι η γεωργία θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση των εκπομπών αερίων στην Ε.Ε. έως το 2040. Γι’ αυτό, η Φον ντερ Λάιεν απέσυρε τους εν λόγω στόχους. Αυτό δείχνει την πολύ ιδιαίτερη μεταχείριση που απολαμβάνει ο τομέας στην Ευρώπη», αναφέρει μιλώντας στην «Κ» ο Σιμόν Ταλιαπιέτρα, κύριος ερευνητής του Ινστιτούτου Bruegel, στις Βρυξέλλες. Είναι πάντως αξιοπρόσεχτη αυτή η ειδική μεταχείριση, καθώς όπως σχολιάζει, ο γεωργικός τομέας «αντιπροσωπεύει το 1,4% του ΑΕΠ της Ε.Ε. και μόλις το 4,2% της απασχόλησης στην Ε.Ε., αλλά λαμβάνει επιδοτήσεις αξίας ενός τρίτου του προϋπολογισμού της Ε.Ε.». Παρ’ όλα αυτά, ο Ταλιαπιέτρα παραδέχεται ότι ο αγροτικός τομέας θα είναι αναμφισβήτητα «ο πιο δύσκολος για την εξάλειψη του άνθρακα και η Ε.Ε. θα μετακυλίσει βασικά ορόσημα για μετά το 2040».
Η χρονική παράταση, ωστόσο, των «οροσήμων» της πράσινης ατζέντας οφείλεται κατά κύριο λόγο στην πολιτική βαρύτητα της ψήφου των αγροτών. Οι αλλαγές που περιλαμβάνονταν στην Πράσινη Συμφωνία για καλλιέργειες, χρήση φυτοφαρμάκων και γεωργικές μεθόδους θα μπορούσαν –κατά πώς φαίνεται– να μετατεθούν μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου. Η οπισθοχώρηση της προέδρου της Κομισιόν οφείλεται και στο γεγονός ότι οι αγρότες αποτελούν βασικό «κορμό» του εκλογικού σώματος της πολιτικής της «οικογένειας», του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ). Η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή είναι συγχρόνως και «ισχυρά σύμβολα της ευρωπαϊκής ταυτότητας», όπως τόνιζαν ευρωβουλευτές της ακροδεξιάς ομάδας (ΙD) κατά τη σχετική συζήτηση στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, την περασμένη Τετάρτη.
Εδώ και περίπου ένα μήνα, ομάδες γεωργών και κτηνοτρόφων σε όλη την Ευρώπη βρέθηκαν στους δρόμους, μπλοκάροντας με τρακτέρ βασικές οδικές αρτηρίες, και ερχόμενοι σε συμπλοκές με την αστυνομία στο Βερολίνο, στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και αυτή την εβδομάδα στη Ρώμη, σε διάφορες πόλεις της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Πολωνίας. Αν και οι αγροτικές κινητοποιήσεις δεν αποτελούν νέο φαινόμενο για την Ε.Ε., ωστόσο για πρώτη φορά καταγράφονται μαζικές, συντονισμένες σχεδόν διαμαρτυρίες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στην Αυστρία, στη Δανία, στη Φινλανδία και στη Σουηδία δεν έχουν κινητοποιηθεί ακόμα γεωργοί και κτηνοτρόφοι.
Σε μια παράλληλη προσπάθεια κατευνασμού των αγροτών, η πρόεδρος της Κομισιόν ξεκίνησε πρόσφατα «στρατηγικό διάλογο» μαζί τους όπου –ανάμεσα σε άλλα– δεσμεύτηκε για μείωση του γραφειοκρατικού «φόρτου» σε ό,τι αφορά τις αποζημιώσεις, διασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού «απαντώντας» ευθέως στο αίτημά τους σχετικά με τις εμπορικές συμφωνίες Ε.Ε. με τρίτες χώρες (όπως τη Mercosur) καθώς και παρεκκλίσεις για το 2024 από τους κανόνες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), που τους υποχρεώνουν να διατηρούν ορισμένες περιοχές μη παραγωγικές. Δεσμεύτηκε, εξάλλου, να παρουσιάσει νέα έκθεση έως τα μέσα του καλοκαιριού και ύστερα από σχετικές διαβουλεύσεις με τους αγρότες και περιβαλλοντικές οργανώσεις, που θα ενισχύσει τη μελλοντική ΚΑΠ.
Οι εξαγγελίες της προέδρου της Κομισιόν αντιμετωπίστηκαν με ενθουσιασμό από το ισχυρό «λόμπι» των Ευρωπαίων αγροτών COPA-COGECA –που έσπευσε η ίδια να συναντήσει κυριολεκτικά, μετά τη λήξη της Συνόδου Κορυφής την περασμένη εβδομάδα συνοδευόμενη από τον Βέλγο πρωθυπουργό Αλεξάντερ ντε Κρο– και ως «νίκη» των κινητοποιήσεών τους. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει επιτέλους ότι η έως τώρα προσέγγισή της ήταν λάθος», ανέφερε η COPACOGECA σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα X.
Η μεγαλύτερη ανησυχία και των δύο φιλοευρωπαϊκών ομάδων του ΕΛΚ και των Σοσιαλιστών είναι «η ευκαιρία που βλέπουν πλέον λαϊκιστικά και ακροδεξιά κόμματα εναντίον της πράσινης ευρωπαϊκής ατζέντας», αναφέρει ο Σιμόνε Ταλιαπιέτρα. Oχι τυχαία, ο ακροδεξιός ηγέτης της ιταλικής Λέγκας Ματέο Σαλβίνι αναφώνησε την περασμένη Τρίτη, «ζήτω οι αγρότες! Τα τρακτέρ τους αναγκάζουν την Ευρώπη να κάνει πίσω στην τρέλα που επιβάλλουν οι πολυεθνικές και η Αριστερά». Ενθαρρυμένοι άλλωστε από την οπισθοχώρηση της προέδρου της Κομισιόν τουλάχιστον έξι ευρωβουλευτές από το γαλλικό ακροδεξιό κόμμα RN έχουν ήδη καταρτίσει ψήφισμα για «κατάργηση» της Πράσινης Συμφωνίας.
Η διεκδίκηση της ψήφου των Ευρωπαίων αγροτών εγκαινιάζει, όπως φαίνεται, την έναρξη της προεκλογικής περιόδου –ενόψει ευρωεκλογών–, ωστόσο ο συγγραφέας Τζορτζ Μόνμπιοτ στον Guardian διαπιστώνει ότι τα ακροδεξιά κόμματα έχουν ήδη «πάρει κεφάλι». Αλλωστε, «η αναβίωση της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από αυτό που κάποτε αποκαλούσαμε αγροτικό λαϊκισμό», λέει χαρακτηριστικά.
«Η Κομισιόν προφανώς δεν αναμένει ότι η γεωργία θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση των εκπομπών αερίων στην Ε.Ε. έως το 2040. Γι’ αυτό, η Φον ντερ Λάιεν απέσυρε τους εν λόγω στόχους».