Η έννοια της «μόνιμης εγκατάστασης» για σκοπούς φορολογίας εισοδήματος
Με τις διαρκώς αναπτυσσόμενες διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες, είναι σύνηθες μία αλλοδαπή επιχείρηση να επιθυμεί να επεκτείνει τη δραστηριότητά της στην Ελλάδα ή αντίθετα μια ελληνική επιχείρηση να επιθυμεί να επεκτείνει τη δραστηριότητά της σε ένα άλλο κράτος. Και ενώ είναι ξεκάθαρο ότι το κράτος στο οποίο είναι εγκατεστημένη η επιχείρηση (κράτος έδρας) έχει το δικαίωμα να φορολογεί τα κέρδη που αυτή αποκτά από τη συνολική επιχειρηματική δραστηριότητα αυτής, το ερώτημα που τίθεται είναι αν ένα άλλο κράτος (κράτος πηγής) στο οποίο μπορεί να δραστηριοποιείται η επιχείρηση, πέραν του κράτους εγκατάστασής της, έχει δικαίωμα να φορολογήσει τα κέρδη που αποκτά αυτή από το κράτος αυτό.
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνεται από τους κανόνες που έχουν θεσπίσει οι Συμβάσεις περί Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦ) τις οποίες έχει υπογράψει η Ελλάδα με 57 άλλα κράτη μέχρι σήμερα και οι οποίες σημειώνουμε ότι υπερτερούν έναντι του ελληνικού Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ΚΦΕ) αλλά και του αντίστοιχου κώδικα φορολογίας εισοδήματος που εφαρμόζεται στο άλλο κράτος.
Σύμφωνα με τους κανόνες αυτούς που λίγο πολύ είναι παρόμοιοι, καθόσον στηρίζονται στο μοντέλο που έχει εκπονήσει ο ΟΟΣΑ, μία επιχείρηση που είναι εγκατεστημένη σε κάποιο από τα 57 αυτά κράτη (Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Ολλανδία, Ην. Βασίλειο, ΗΠΑ κ.λπ.) μπορεί να φορολογηθεί στην Ελλάδα για τα κέρδη που αποκτά από επιχειρηματική δραστηριότητα που αναπτύσσει στη χώρα μας, μόνο εφόσον θεωρηθεί ότι έχει αποκτήσει «μόνιμη εγκατάσταση».
Σημειώνεται ότι ο όρος «Μόνιμη Εγκατάσταση» υφίσταται και στον ελληνικό ΚΦΕ (άρθρο 6 Ν. 4172/2013) με παρόμοια έννοια όπως και στις ΣΑΔΦ αλλά με κάποιους κανόνες επαχθέστερους των ΣΑΔΦ. Οι διατάξεις του ελληνικού ΚΦΕ θα εφαρμόζονται σε όλες τις περιπτώσεις αλλοδαπών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες με χώρες που η Ελλάδα δεν έχει υπογράψει ΣΑΔΦ.
Πότε όμως θεωρείται ότι μία αλλοδαπή επιχείρηση αποκτά «Μόνιμη Εγκατάσταση» στην Ελλάδα και επομένως δίνεται το δικαίωμα στην Ελλάδα να φορολογεί τα κέρδη που αποκτά από τη δραστηριότητά της σε αυτή.
Η απάντηση δίδεται από τη ΣΑΔΦ που εφαρμόζεται κάθε φορά ανάλογα με το κράτος-μέλος της φορολογικής κατοικίας της αλλοδαπής επιχείρησης και η οποία συνήθως ορίζει ότι: Ως «μόνιμη εγκατάσταση» ορίζεται ο καθορισμένος τόπος επιχειρηματικών δραστηριοτήτων μέσω του οποίου διεξάγονται εν όλω ή εν μέρει οι δραστηριότητες της επιχείρησης. Ο όρος «μόνιμη εγκατάσταση» περιλαμβάνει κυρίως: α) τόπο της διοίκησης, β) υποκατάστημα, γ) γραφείο, δ) εργοστάσιο, ε) εργαστήριο, στ) ορυχείο, μεταλλείο, πηγή πετρελαίου ή αερίου, λατομείο ή οποιονδήποτε άλλο τόπο εξόρυξης φυσικών πόρων. Ενα εργοτάξιο ή ένα έργο κατασκευής ή συναρμολόγησης ή δραστηριότητες επίβλεψης που συνδέονται με αυτά θεωρείται ότι συνιστά μόνιμη εγκατάσταση, μόνον εφόσον διαρκεί για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των δώδεκα (ή εννέα ή έξι) μηνών ανάλογα με τη χρονική περίοδο που ειδικά αναφέρει η εκάστοτε εφαρμοζόμενη ΣΑΔΦ.
Με βάση τον γενικό αυτό ορισμό μία αλλοδαπή επιχείρηση θεωρείται ότι αποκτά «μόνιμη εγκατάσταση» αν έχει οπουδήποτε στην Ελλάδα ένα καθορισμένο μέρος (ιδιόκτητο, μισθωμένο, δωρεάν παραχωρημένο, ή ακόμη και εντός των εγκαταστάσεων κάποιας άλλης επιχείρησης π.χ. πελάτη της κ.λπ.) το οποίο χρησιμοποιεί σταθερά για την άσκηση επιχειρηματικής δράσης.
Η «μόνιμη εγκατάσταση» δεν είναι υποχρεωτικό να δημιουργείται σε καθορισμένο χώρο που λειτουργεί με προσωπικό της ίδιας της αλλοδαπής εταιρείας. Οι ΣΑΔΦ προβλέπουν ότι «μόνιμη εγκατάσταση» μπορεί να δημιουργηθεί και όταν ένα τρίτο πρόσωπο (εξαρτημένος αντιπρόσωπος – Dependent Agent) ενεργεί συστηματικά για λογαριασμό της αλλοδαπής επιχείρησης στην Ελλάδα και έχει εξουσιοδότηση να συνάπτει συμφωνίες στο όνομα της αλλοδαπής επιχείρησης και να την δεσμεύει. Tότε η επιχείρηση αυτή θεωρείται ότι έχει τη μόνιμη εγκατάστασή της στην Ελλάδα αναφορικά με τις δραστηριότητες που το πρόσωπο αυτό αναλαμβάνει για λογαριασμό της.
Ωστόσο, αν η δραστηριότητα της αλλοδαπής επιχείρησης περιορίζεται στη διεξαγωγή εργασιών μέσω μεσίτη, γενικού αντιπροσώπου με προμήθεια ή οποιουδήποτε άλλου ανεξάρτητου πράκτορα (ανεξάρτητος αντιπρόσωπος – Independent Agent), και εφόσον τα πρόσωπα αυτά ενεργούν στο πλαίσιο της συνήθους επιχειρηματικής τους δραστηριότητας, τότε η αλλοδαπή επιχείρηση δεν αποκτά «μόνιμη εγκατάσταση».