Κοντά σε εξέταση αίματος που θα προβλέπει τον κίνδυνο άνοιας

Ενα μεγάλο βήμα προς την επίτευξη μιας απλής εξέτασης αίματος που θα προβλέπει τον κίνδυνο άνοιας μία και πλέον δεκαετία προτού διαγνωστεί επισήμως η ασθένεια πραγματοποίησαν Βρετανοί ερευνητές. Σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian, οι ελπίδες των ερευνητών αναζωπυρώθηκαν αφότου εντόπισαν βιολογικούς δείκτες σύμφυτους με την άνοια σε δείγματα αίματος, που συγκέντρωσαν από τους 50.000 υγιείς εθελοντές εγγεγραμμένους στο πρόγραμμα της Βιοτράπεζας του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ανάλυση αίματος ανίχνευσε σχήματα τεσσάρων πρωτεϊνών που προέβλεπαν την εκδήλωση άνοιας γενικά, Αλτσχάιμερ και αγγειακής άνοιας ειδικότερα, σε μεγαλύτερη ηλικία. Οταν συνδυάστηκαν με πιο συμβατικούς παράγοντες κινδύνου, όπως η ηλικία, το φύλο, το εκπαιδευτικό επίπεδο και η γενετική προδιάθεση, τα προφίλ των πρωτεϊνών επέτρεψαν στους μελετητές να προβλέψουν την άνοια με ακρίβεια περίπου 90% σχεδόν 15 χρόνια προτού οι ασθενείς λάβουν κλινική επιβεβαίωση της νόσου.

Πάνω από 55 εκατ. άνθρωποι ζουν με άνοια σε όλο τον κόσμο, αλλά ο αριθμός αυτός αναμένεται να φτάσει σε 78 εκατ. το 2030. Σχεδόν το 70% των περιπτώσεων άνοιας προκαλείται από τη νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ η αγγειακή άνοια, που δημιουργείται από καταστροφή των αγγείων, αντιπροσωπεύει το 20% των κρουσμάτων. «Ελπίζουμε ότι θα αναπτύξουμε μια μέθοδο ελέγχου που θα χρησιμοποιείται από το βρετανικό ΕΣΥ», δήλωσε ο καθηγητής Γιανφένγκ Φενγκ των Πανεπιστημίων Ουόρικ στην Αγγλία και Φουντάν στην Κίνα.

Μια σειρά πρόσφατων ερευνών έχει αναδείξει την προοπτική ενός τεστ αίματος που θα μπορεί να εντοπίζει ασθενείς με τις μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια. Εξοπλισμένοι με αυτή την πληροφορία οι γιατροί θα μπορούν να αποφασίσουν ποιοι ασθενείς πρέπει να υποβληθούν ταχύτατα σε περαιτέρω εξετάσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός πλήρους διαγνωστικού ελέγχου για Αλτσχάιμερ.

Τα φάρμακα

Ο εντοπισμός της ασθένειας σε πρώιμο στάδιο είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να επωφεληθούν οι νοσούντες από τα δύο νέα φάρμακα κατά του Αλτσχάιμερ, τα lecanemab και donanemab, που τελούν υπό επιθεώρηση από την αρμόδια αρχή στο Ηνωμένο Βασίλειο για να εξασφαλίσουν επίσημη έγκριση.

Αν αυτό συμβεί, τότε θα πρέπει να αποτιμηθεί το κόστος τους έναντι των πλεονεκτημάτων τους ώστε να αποφασιστεί αν θα διατεθούν μέσω ΕΣΥ. Η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων έχει εγκρίνει το lecanemab και αναμένεται σύντομα να γνωμοδοτήσει για το donanemab. Οι Ευρωπαίοι ελεγκτές εξετάζουν ακόμη τα δύο σκευάσματα.

Από τότε που το lecanemab, μια συνθετική θεραπεία αντισωμάτων που δημιουργήθηκε από την Biogen στις ΗΠΑ και την Eisai στην Ιαπωνία, αποδείχθηκε ότι επιβραδύνει το Αλτσχάιμερ, γιατροί και φιλανθρωπικές οργανώσεις προειδοποιούσαν ότι οι υγειονομικές υπηρεσίες δεν είναι έτοιμες να χορηγήσουν τέτοιου είδους σκευάσματα. Προκειμένου να λάβει lecanemab ή donanemab κάποιος ασθενής πρέπει να έχει πρώιμο στάδιο Αλτσχάιμερ και μια οσφυονωτιαία παρακέντηση για να επιβεβαιώσει την ύπαρξη πρωτεΐνης αμυλοειδούς στον εγκέφαλο. Τα τοξικά συσσωματώματα της αμυλοειδούς είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του Αλτσχάιμερ, αλλά το ερευνητικό κέντρο Αλτσχάιμερ στο Ηνωμένο Βασίλειο εκτιμά ότι μόνο το 2% αυτών που δικαιούνται μια τέτοια εξέταση υποβάλλονται σε αυτήν.

Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη προσπάθειες για την ανάπτυξη ενός απλού τεστ αίματος για τη διάγνωση του Αλτσχάιμερ, αλλά ακόμη και με μια ταχεία διάγνωση οι προκλήσεις παραμένουν. Τα νέα φάρμακα πρέπει να χορηγούνται στους ασθενείς κάθε δύο εβδομάδες και εξαιτίας των δυνάμει μοιραίων παρενεργειών οι ασθενείς πρέπει να υποβάλλονται σε μαγνητικές τομογραφίες για να εξετάζουν ενδεχόμενα οιδήματα ή αιμορραγίες στον εγκέφαλο.

Για την πιο πρόσφατη έρευνα ελήφθησαν δείγματα αίματος από 52.645 Βρετανούς με άνοια μεταξύ 2006 και 2010 και αναλύθηκαν 10-15 χρόνια αργότερα. Πάνω από 1.400 συμμετέχοντας ανέπτυξαν άνοια. Με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης οι επιστήμονες αναζήτησαν τη σχέση μεταξύ σχεδόν 1.500 πρωτεϊνών στο αίμα και της ανάπτυξης άνοιας χρόνια αργότερα. Με άρθρο τους στο περιοδικό Nature Aging περιγράφουν πώς τέσσερις πρωτεΐνες, οι Gfap, Nefl, Gdf15 και Ltbp2, ήταν παρούσες σε ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά σε όσους εκδήλωσαν άνοια. Τα υψηλά επίπεδα πρωτεϊνών ήταν προειδοποιητικά σημάδια της νόσου. Οι επιστήμονες συζητούν ήδη με επιχειρήσεις την ανάπτυξη του τεστ αίματος, αλλά το κόστος, που αυτή τη στιγμή ανέρχεται σε αρκετές εκατοντάδες στερλίνες, πρέπει να περιοριστεί για να γίνει βιώσιμο.

Τέσσερις πρωτεΐνες επέτρεψαν σε Βρετανούς ερευνητές να εντοπίσουν σημάδια της νόσου σχεδόν 15 χρόνια προτού οι ασθενείς λάβουν κλινική επιβεβαίωση αυτής.

Σχεδόν το 70% των περιπτώσεων προκαλείται από τη νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ η αγγειακή άνοια, που δημιουργείται από καταστροφή των αγγείων, αντιπροσωπεύει το 20%.