«Μπαμπά, το σχολείο σου είναι καλύτερο από το δικό μου»
Οταν μια μέρα το μακρινό 2010 η Αλκηστις Κοντογιάννη οδηγούσε λίγο έξω από το Ναύπλιο, τίποτα δεν προμήνυε ότι θα ήταν μια μέρα τόσο καθοριστική για τη ζωή της – και εδώ που τα λέμε καθοριστική για ένα σωρό ακόμη κόσμο. Είχε λίγες ημέρες που είχε μετακομίσει στην πόλη μετά την εκλογή της ως καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Ωραίες οι αλλαγές, αλλά και με το σχετικό στρες, σκεφτόταν οδηγώντας όταν ξαφνικά ένιωσε ένα ισχυρό τράνταγμα. Ενας άγνωστος Ρομά άνδρας είχε πέσει πάνω στο αυτοκίνητό της προσπαθώντας να την κάνει να σταματήσει. «Παρακαλώ, με πάτε παρακάτω;», είπε και τα μάτια του έλαμπαν σαν να της έλεγαν να μη φοβάται. «Με το που μπήκε μέσα άρχισε να μιλάει ακατάπαυστα. Είχε τρελή χαρά μαζί με φόβο. Είχε λίγα λεπτά που είχε αποφυλακιστεί ύστερα από πέντε χρόνια όπως μου είπε και για πρώτη φορά συνειδητοποιούσα ότι το Ναύπλιο έχει φυλακές. Μου μιλούσε για όσα είχε ζήσει μέσα, αλλά και όσα είχαν γίνει με την οικογένειά του. Δεν ήξερε αν θα έχει κάποιον να τον περιμένει». Τον κέρασε καφέ λίγο πριν από τις Μυκήνες και τον άφησε στην Κόρινθο. Ηταν συγκλονιστικό ότι είχαν περάσει μαζί τις πρώτες ελεύθερες στιγμές του. «Κάτι σε αυτόν τον άνθρωπο με τάραξε και με συγκίνησε». Τόσο που σε λίγο καιρό τα βήματά της την οδήγησαν έξω από τη βαριά πόρτα της αγροτικής φυλακής της Τίρυνθας.
Επί τρία χρόνια η κ. Κοντογιάννη, από τη θέση πλέον της κοσμήτορος της σχολής, συναντιόταν με τη διευθύντρια των φυλακών, μαθαίνοντας όλο και περισσότερα για τη ζωή και τις ανάγκες των κρατουμένων. Κάπως έτσι το '14 ξεκίνησε να τους κάνει θεατρικά μαθήματα με παιχνίδια ρόλων, μονολόγους, διάφορες τεχνικές έκφρασης, με τις οποίες μάθαιναν να επικοινωνούν, να εξελίσσονται. Την επόμενη χρονιά, στο (θεατρικό) παιχνίδι μπαίνουν και οι φυλακές Ναυπλίου (όπου εκτίουν ποινές άνθρωποι για βαρύτερα παραπτώματα), ενώ την κ. Κοντογιάννη πλαισιώνουν πλέον παιδαγωγοί, θεατρολόγοι και άνθρωποι διαφόρων άλλων ειδικοτήτων
που είχαν εγγραφεί στο μεταπτυχιακό της σχολής, αλλά και καθηγητές από άλλες περιοχές. «Κατόπιν ενεπλάκησαν και δάσκαλοι και ξεκινήσαμε τα πρώτα μαθήματα εγγραματισμού των κρατουμένων, πάντα όμως με βιωματικό τρόπο». Σταδιακά η τράπεζα εθελοντών είχε πάνω από 200 άτομα.
Για τους κρατουμένους η διάθεση τόσων ανθρώπων να μπουν στη φυλακή, να τους γνωρίσουν,
να τους μάθουν πράγματα ήταν στην αρχή ένα σοκ. «Δεν έχουν τι να κάνουν;», σκέφτονταν. «Γιατί έρχονται εδώ και χαραμίζουν το χρόνο τους;», λέει η κ. Κοντογιάννη. «Με το να γίνονται, όμως, οι φυλακές τόπος πολιτισμού και να βλέπουν να τους αφιερώνουν χρόνο γνωστοί σκηνοθέτες όπως ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος και ο Τώνης Λυκουρέσης ή ο καθηγητής του Χάρβαρντ Νικόλας Πρεβελάκης, σκέφτονται: “Είδες; Κάτι
αξίζουμε κι εμείς, δεν είμαστε για πέταμα”». Εχει ενδιαφέρον επίσης ότι σε έρευνα που έγινε ανάμεσα στους κρατουμένους βρέθηκε ότι όσοι συμμετείχαν στα μαθήματα είχαν διάθεση βγαίνοντας να γίνουν και οι ίδιοι εθελοντές για να βοηθούν μικρά παιδιά και ηλικιωμένους.
Η πανδημία οδήγησε σε αιφνιδιαστική διακοπή των μαθημάτων, αλλά έδωσε τον χρόνο στην κ. Κοντογιάννη να συντάξει πρόταση προς το υπουργείο για την ένταξη και άλλων σωφρονιστικών καταστημάτων στο πρόγραμμα. Ετσι, όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες ξεκινούν μαθήματα και στις φυλακές της Τρίπολης και στον Κορυδαλλό. Στον Κορυδαλλό, μάλιστα, εκτός από τα μαθήματα για τους εγκλείστους γίνονται και μαθήματα ενδυνάμωσης των σχέσεων των κρατουμένων με τα παιδιά τους κατά το επισκεπτήριο. «Τους κάνουμε να παίζουν μαζί, να ζωγραφίζουν. Θυμάμαι ένα παιδάκι πέμπτης δημοτικού γύρισε στον μπαμπά του και του είπε “μπαμπά, το σχολείο σου είναι καλύτερο από το δικό μου”».
Δέκα χρόνια κλείνει φέτος η προσπάθεια εκείνη που ξεκίνησε από ένα παρ' ολίγον ατύχημα έξω από την Τίρυνθα και οι αλλαγές είναι εμφανείς. Αρκεί κάποιος να κοιτάξει. «Βλέπουμε την εξέλιξη ειδικά στις κλειστές φυλακές Ναυπλίου όπου έχουμε δουλέψει πολλά χρόνια και οι κρατούμενοι μένουν για πολύ καιρό. Ενας μπρατσαράς γεμάτος τατουάζ μου λέει πριν από λίγο καιρό “κυρία Αλκηστις, τι μάθημα έχουμε αύριο;”. Και μετά γυρνάει μόνος του και μονολογεί: “Ημαρτον, να ρωτάω εγώ τέτοια πράγματα;”».
Επί δέκα χρόνια η πανεπιστημιακός Αλκηστις Κοντογιάννη και οι εκατοντάδες εθελοντές που την πλαισιώνουν πραγματοποιούν μαθήματα σε εγκλείστους φυλακών.
«Βλέπουμε την εξέλιξή τους, ειδικά στις κλειστές φυλακές Ναυπλίου όπου έχουμε δουλέψει πολλά χρόνια και οι κρατούμενοι μένουν για πολύ καιρό».
Ευγνωμοσύνη
Είναι πολλά τα περιστατικά, λέει η ίδια. «Την ευγνωμοσύνη τους τη δείχνουν. Δεν μπορείτε να φανταστείτε με πόσους τρόπους εκφράζουν το ευχαριστώ. Είναι ένας συνταξιούχος καθηγητής που δίδασκε αγροτουρισμό, ο οποίος ξεκινάει κάθε τόσο από Αθήνα και πάει Τρίπολη και τους έχει κατασυγκινήσει. Μας φτιάχνουν πράγματα, μας γράφουν κείμενα. Μας έχουν εμπιστοσύνη γιατί δεν πήγαμε εκεί να κάνουμε ένα πρόγραμμα και να φύγουμε. Δεν πήγαμε επειδή πληρωνόμαστε. Πήγαμε εκεί και γίναμε η συντροφιά τους».