Οι ρίζες του απομονωτισμού των ΗΠΑ
Γιατί συμμαχίες που θεωρούνταν κάποτε θεμέλια του Ψυχρού Πολέμου αντιμετωπίζονται σήμερα σαν αναχρονισμοί
Η δήλωση του τέως προέδρου Τραμπ στη Νότια Καρολίνα ότι θα ενθάρρυνε τη Ρωσία να επιτεθεί σε συμμάχους του ΝΑΤΟ προκάλεσε σοκ στη Δύση. Αλλά όχι στη Νότια Καρολίνα. Το πλήθος των οπαδών του Τραμπ στην προεκλογική εκείνη συγκέντρωση αντέδρασε με ζητωκραυγές στην πρόθεση του τέως προέδρου να συνταχθεί με τη Μόσχα εναντίον ιστορικών συμμάχων των ΗΠΑ. Η αντανακλαστική απόρριψη της διεθνούς τάξης υπό αμερικανική ηγεσία λειτουργεί ως υπενθύμιση της μετατόπισης της θέσης των ΗΠΑ στον κόσμο τα τελευταία χρόνια. Συμμαχίες που θεωρούνταν κάποτε τα τείχη του Ψυχρού Πολέμου αντιμετωπίζονται σήμερα σαν αναχρονιστικά προσκόμματα από το αμερικανικό κοινό, πιστό στον Τραμπ.
Οι παλιές αντιλήψεις θρυμματίστηκαν υπό το βάρος της παγκοσμιοποίησης, των πολέμων σε Ιράκ και Αφγανιστάν, της μεγάλης ύφεσης του 2008-09 και των ανελέητων επιθέσεων από μέρους του Τραμπ εναντίον των διεθνών θεσμών και συμφωνιών. Παρότι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι Αμερικανοί υποστηρίζουν το ΝΑΤΟ και άλλες συμμαχίες, οι ολοένα και πιο ηχηρές διαφωνίες μερίδας πολιτών θυμίζουν την πολιτική απομονωτισμού των ΗΠΑ πριν από έναν αιώνα.
«Οι συμμαχίες του Ψυχρού Πολέμου έχουν ατροφήσει. Παρά τις παρεμβάσεις Τραμπ, που σίγουρα υπήρξαν αποσταθεροποιητικές, η τάση αυτή αποτελεί μέρος μακροπρόθεσμου φαινομένου. Αν εξετάσετε την αμερικανική Ιστορία, τα τελευταία 80 χρόνια αποτελούν απόκλιση από χρόνια τάση. Στο μεγαλύτερο μέρος της Ιστορίας μας οι Αμερικανοί αντιμετώπισαν ως προνόμιο τη γεωγραφική τους απομόνωση και την οικονομική τους αυτάρκεια. Αυτό ισχύει και σήμερα σε μεγάλο βαθμό», λέει ο Μάικλ Μπέκλεϊ του Πανεπιστημίου Ταφτς. Η ιστορική αντίθεση μεταξύ του απομονωτικού εθνικισμού και του συλλογικού διεθνιστικού πνεύματος εκδηλώθηκε με τον χειρότερο τρόπο την περασμένη εβδομάδα. Λίγες ημέρες μετά την ομιλία του, ο Τραμπ συνέχισε λέγοντας ότι θα καταργήσει κάθε βοήθεια προς το εξωτερικό «χωρίς προοπτική ανταμοιβής», εφόσον επανεκλεγεί τον Νοέμβριο, για να αντικαταστήσει αυτή την αρωγή με δάνεια. Ο πρόεδρος της Βουλής, Μάικ Τζόνσον, αρνήθηκε από τη μεριά του να καταθέσει για ψήφιση το πακέτο οικονομικής βοήθειας 95 δισ. δολαρίων για τις συμμάχους των ΗΠΑ, Ουκρανία, Ισραήλ και Ταϊβάν.
Είναι βέβαιο ότι ο νεο-απομονωτισμός θα απασχολήσει τις εργασίες της Συνόδου Ασφαλείας του Μονάχου, που εγκαινιάζεται σήμερα με την παρουσία Αμερικανών αξιωματούχων, πρόθυμων να καθησυχάσουν τους συμμάχους της Ουάσιγκτον. «Οι σύμμαχοι παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις, όπως και οι αντίπαλοί μας. Η Ιστορία μάς διδάσκει ότι όταν δεν αντιστεκόμαστε σε δικτάτορες, αυτοί συνεχίζουν», λέει ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του προέδρου Μπάιντεν, Τζέικ Σάλιβαν. Ο Τραμπ ουδέποτε ασπάσθηκε αυτή την άποψη. Παρότι αποδείχθηκε ιδεολογικά εύκαμπτος σε πολλά ζητήματα, δεν έπαψε ποτέ να πιστεύει ότι οι ΗΠΑ αδικήθηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους συμμάχους τους σε θέματα εμπορίου, μετανάστευσης και ασφάλειας. Ο τέως πρόεδρος έστρεψε τη συζήτηση μακριά από τη διεθνή εμπλοκή των ΗΠΑ, όπου η Ουάσιγκτον ευνοούσε τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Σήμερα, κανένα από τα δύο κόμματα δεν τις θέλει πια. Ενώ οι Δημοκρατικοί και ορισμένοι Ρεπουμπλικανοί ήταν παραδοσιακά πρόθυμοι να δεχθούν μετανάστες, οι σημερινές διαπραγματεύσεις στην Ουάσιγκτον αφορούν μόνο την ενίσχυση της συνοριακής ασφάλειας και όχι τη νομιμοποίηση των ήδη ευρισκόμενων στη χώρα παράτυπων μεταναστών.
Ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του απορρίπτουν τον χαρακτηρισμό «απομονωτιστές», προτιμώντας να αποκαλούνται «εθνικιστές», και επιμένουν ότι η ώρα είναι κατάλληλη για αναθεώρηση των αμερικανικών προτεραιοτήτων στη νέα εποχή. Το ΝΑΤΟ και άλλες συμμαχίες δεν εκφράζουν πια τα αμερικανικά συμφέροντα, υποστηρίζουν οι σύμβουλοι του τέως προέδρου.
Παρότι όλοι οι Αμερικανοί πρόεδροι δεσμεύθηκαν να προτάξουν τα συμφέροντα της χώρας πάνω από καθετί άλλο, κανείς τους δεν υπήρξε πιο εχθρικός προς τις συμμαχίες και τις διεθνείς συνθήκες από τον Τραμπ. Αυτός ήταν που απέσυρε τις ΗΠΑ από τις κλιματικές συμφωνίες του Παρισιού, τη συμφωνία με το Ιράν για τα πυρηνικά και προσπάθησε να βγάλει τη χώρα από το ΝΑΤΟ.
Το σλόγκαν της εκστρατείας Τραμπ, «Πρώτα η Αμερική», είχε χρησιμοποιηθεί από τους απομονωτιστές πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν αργότερα αφελείς ή συνένοχοι για τη στάση τους απέναντι στους ναζί και τον Χίτλερ. «Ο Τραμπ έχει συσπειρώσει μερίδα του εκλογικού σώματος, η οποία πάντα αντιστεκόταν στη διεθνή εμπλοκή των ΗΠΑ. Κάποιοι ίσως σιχάθηκαν τον πόλεμο στο Ιράκ ή επλήγησαν προσωπικά από την παγκοσμιοποίηση», λέει ο πρώην πρέσβης στο ΝΑΤΟ επί προεδρίας Ομπάμα, Ιβο Ντόλντερ.
Οι παλιές αντιλήψεις θρυμματίστηκαν υπό το βάρος της παγκοσμιοποίησης, των πολέμων σε Ιράκ και Αφγανιστάν, της ρητορικής Τραμπ.
Η «αγοραφοβία» της Αμερικής θα απασχολήσει τις εργασίες της Συνόδου Ασφαλείας του Μονάχου, που ξεκινάει σήμερα.