Μια πυξίδα για την περιοχή μας
Η Ελλάδα, τα Βαλκάνια και ο Τραμπ στο τραπέζι της «Κ», του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών και του HALC
Οι ευαίσθητες ισορροπίες σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα και μια παγκόσμια τάξη η οποία δοκιμάζεται από δύο καταστροφικούς πολέμους, ενώ οι εκπρόσωποί της κρατούν την αναπνοή τους ενόψει των αμερικανικών εκλογών, βρέθηκαν στο επίκεντρο των συζητήσεων που έγιναν στο πλαίσιο του 5ου Southeast Europe & East Med Φόρουμ, που συνδιοργάνωσαν πριν από λίγες ημέρες (12/13 Φεβρουαρίου) στην Ουάσιγκτον η αγγλόφωνη έκδοση της «Καθημερινής», το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών και το Ελληνοαμερικανικό Συμβούλιο Ηγεσίας (HALC). Η στρατηγική διάσταση της ελληνοαμερικανικής σχέσης, η δύσκολη σχέση με τη Τουρκία, αλλά και ευρύτερα στην περιοχή ενδιαφέροντος της Ελλάδας η αρχιτεκτονική της συνδεσιμότητας σε αντιδιαστολή προς τις αντιλήψεις της περιχαράκωσης συζητήθηκαν από τους περισσότερους συμμετέχοντες.
Η πιθανότητα της επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο φαίνεται να ανησυχεί τους νομοθέτες στην Ουάσιγκτον. Ο γερουσιαστής Κρις βαν Χόλεν από το Μέριλαντ εκτίμησε ότι μια δεύτερη προεδρία Τραμπ, με τον ίδιο να συνοδεύεται από τους «κολλητούς» του, «θα δημιουργούσε έναν κόσμο αστάθειας». «Είναι δύσκολο να προστατεύσεις τη Συμμαχία με έναν “αρχιστράτηγο” όπως ο Τραμπ», είπε.
Οπως ήταν αναμενόμενο, οι εκπρόσωποι της αμερικανικής διοίκησης επιχείρησαν να υποβαθμίσουν τις απειλές που εκστομίστηκαν κατά του ΝΑΤΟ από τον κ. Τραμπ, μάλιστα κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, και οδήγησαν στις αντιδράσεις του γ.γ. του Συμφώνου, Γενς Στόλτενμπεργκ. Ο βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζέιμς Ο’Μπράιεν, εκτίμησε ότι στα σχόλια του κ. Τραμπ υποκρύπτεται μια «ευαισθησία», καθώς ο τέως πρόεδρος «αισθάνεται υπεύθυνος για την αύξηση των δαπανών των συμμάχων για την άμυνά μας, κάτι στο οποίο όλοι συμφωνούμε». Μάλιστα, προκειμένου να ενισχύσει το επιχείρημά του, ο κ. Ο’Μπράιεν υπογράμμισε ότι σε τρεις διαδοχικές προεδρίες των ΗΠΑ, από το 2014 και έπειτα «οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ ξόδεψαν περίπου 625 δισ. δολάρια για την άμυνά τους. Και τα τελευταία δύο χρόνια, επιπλέον αυτής της αύξησης, πρόσθεσαν ακόμη 125 δισ. δολάρια για να αυξήσουν τον αριθμό πυρομαχικών τους και τις δυνατότητες άμυνας». Μάλιστα, ο κ. Ο’Μπράιεν περιέγραψε και τα F-35 που προμηθεύεται η Ελλάδα ως τμήμα της γενικότερης περιφερειακής ενίσχυσης του ΝΑΤΟ. Ο κ. Ο’Μπράιεν εκτίμησε ότι γενικότερα η εικόνα που εκπέμπουν οι ΗΠΑ προς το εξωτερικό θυμίζει και παλαιότερες ιστορικές περιστάσεις, όπως το 1941, όταν στην Ουάσιγκτον οι πολιτικές δυνάμεις συγκρούονταν όχι μόνο για το αν οι ΗΠΑ πρέπει να εισέλθουν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και για το αν πρέπει να μειωθούν οι στρατιωτικές δυνάμεις που διέθεταν. Μάλιστα παρέπεμψε και στον Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος, όπως υπογράμμισε, έλεγε ότι «οι Αμερικανοί θα κάνουν πάντα το σωστό, αφού όμως νωρίτερα έχουν δοκιμάσει όλα τα υπόλοιπα». Ανάλογες ήταν και οι επισημάνσεις του βοηθού υπουργού Εξωτερικών για την ενέργεια και επί σειράν ετών πρέσβη στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, ο οποίος ανέφερε ότι σε κάθε ταξίδι του στο εξωτερικό εισπράττει την παραίνεση για ενεργότερη εμπλοκή των ΗΠΑ στις υποθέσεις του κόσμου. Πάντως και η υφυπουργός Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, σε μία από τις τοποθετήσεις της, υπογράμμισε την ανάγκη βαθύτερης εμπλοκής των ΗΠΑ προκειμένου ο κόσμος να σταθεροποιηθεί ξανά.
Τουρκία και Βαλκάνια
Τόσο ο κ. Ο’ Μπράιεν όσο και οι υπόλοιποι αξιωματούχοι που συμμετείχαν στο φόρουμ απέφυγαν επιμελώς να αναφερθούν στον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ μπορούν (ή μη) να εγγυηθούν την ασφάλεια της Ελλάδας, ειδικά σε ό,τι αφορά τις τελευταίες εξελίξεις για τα τουρκικά F-16. Η κ. Παπαδοπούλου υπογράμμισε ότι η Ελλάδα «δεν θέλει μια μεγάλη αντιδυτική χώρα ως γείτονα» και επανέλαβε τη στήριξη της Αθήνας στις δυτικές φιλοδοξίες της Αγκυρας, περιλαμβανομένης της ευρωπαϊκής προοπτικής. Πάντως, αναλυτές όπως ο Σινάν Τσιντί ή ο Τζόναθαν Σάντζερ του Foundation for Defense of Democracies δεν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξοι για τη μελλοντική πορεία της Τουρκίας και τη μάλλον δυσλειτουργική σχέση της με τη Δύση.
Ενδεικτική της αμηχανίας με την οποία αντιμετωπίζονται τα τελευταία χρόνια τα Δυτικά Βαλκάνια, ευρισκόμενα πότε στον προθάλαμο και πότε ακόμη πιο μακριά της ευρωπαϊκής προοπτικής, ήταν η συζήτηση που εκτυλίχθηκε επ’ αυτού. Ενδιαφέρουσα ήταν η υπογράμμιση της κ. Παπαδοπούλου (η οποία έχει περάσει από τα Σκόπια, αλλά και την Πρίστινα τόσο ως αντιπρόσωπος της Αθήνας όσο και ως επικεφαλής της αποστολής της Ε.Ε. στο Κόσοβο) πως πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι είναι απαραίτητο να δοθεί στους πολίτες των χωρών αυτών ελπίδα και να υπάρξει η αντίληψη ότι πρόκειται για ανθρώπους που ζουν στη μέση της ευρωπαϊκής ηπείρου, είναι μορφωμένοι και βλέπουν πολύ καλά τι γίνεται γύρω τους.
Μάλλον πεσιμιστική επί του θέματος ήταν και η τοποθέτηση του υπουργού Μετανάστευσης Δημήτρη Καιρίδη, ο οποίος υπενθύμισε ότι πάνω από 20 χρόνια από τη Διαδικασία της Θεσσαλονίκης «δεν είμαστε κοντά στην ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε.», παρά τα σημάδια αισιοδοξίας που προκύπτουν από διάφορες επιμέρους πολιτικές της Ε.Ε. Ο Βαγγέλης Καλπαδάκης, διπλωματικός σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, τόνισε ότι η Ελλάδα πρέπει να υποστηρίξει την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων και ενεργότερα ακόμη της Βόρειας Μακεδονίας. Μάλιστα, αναφέρθηκε στην ανάγκη να θεσμοθετηθεί Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας και να υπογραφούν νέες συμφωνίες με τη χώρα.
Οπως έγινε σαφές και στο Φόρουμ, για την αμερικανική εξωτερική πολιτική πρώτος στόχος παραμένει η ανάσχεση της ρωσικής επιρροής στον μέγιστο δυνατό βαθμό και ένα από τα εργαλεία είναι η ενεργειακή πολιτική και η δημιουργία διαφόρων δικτύων σύνδεσης και συνεργασίας ανάμεσα σε (όχι πάντα) ομονοούντα έθνη. Σε αυτό το πλαίσιο σχεδόν όλοι οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αναφέρθηκαν στον ρόλο της Αλεξανδρούπολης, στον διασυνδετήριο αγωγό Ελλάδας - Βουλγαρίας, με την αναπλ. βοηθό υπουργό Εξωτερικών για την Ενέργεια Κίμπερλι Χάρινγκτον να σημειώνει, μάλιστα, ότι η επικείμενη διασύνδεση Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας θα αυξήσει την ενεργειακή ασφάλεια της δεύτερης.
Μια δεύτερη προεδρία Τραμπ «θα δημιουργούσε έναν κόσμο αστάθειας», σύμφωνα με τον γερουσιαστή Κρις βαν Χόλεν, ο οποίος ανησυχεί για το μέλλον του ΝΑΤΟ με έναν «αρχιστράτηγο» σαν αυτόν.
Ο αναπληρωτής ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, Τζέιμς Ο’Μπράιεν, επικαλέστηκε τον Τσώρτσιλ που έλεγε ότι «οι Αμερικανοί θα κάνουν πάντα το σωστό, αφού όμως νωρίτερα έχουν δοκιμάσει όλα τα υπόλοιπα».