Η πολιτική ορθότητα θα «βελτιώσει» τον Παπαδιαμάντη;

Η συζήτηση πηγαίνει σε εκείνο το είδος της πολιτικής ορθότητας που έχει ως αποτέλεσμα τα έργα, λόγου χάρη, του Ρόαλντ Νταλ να κυκλοφορούν σε μια «αυθεντική» εκδοχή και μία «βελτιωμένη». «Εμένα μου φαίνεται αστείο», σχολιάζει ο εκδότης. «Το βιβλίο είναι προϊόν της εποχής του. Δεν μπορεί να παρέμβει κανείς και να αλλάξει ένα έργο του προηγούμενου αιώνα, για να το “εκσυγχρονίσει”. Ελπίζω να μην πάρει έκταση το φαινόμενο. Γιατί τότε δεν θα διαβάζουμε Ντίκενς, Παπαδιαμάντη, Πηνελόπη Δέλτα. Θα διαβάζουμε αυτόν που παρενέβη στα κείμενά τους».

Εκείνος τι διάβαζε ως παιδί; «Οταν ήμουν μικρός και ζούσα στην επαρχία, δεν ήταν ανεπτυγμένο –ή τουλάχιστον δεν έφτανε

σε εμάς– αυτό που σήμερα λέμε “παιδικό βιβλίο”», εξηγεί. Ετσι λοιπόν κι εκείνος άρχισε να διαβάζει τα μυθιστορήματα που πουλούσαν σε πάγκους, στα παζάρια και στις εμποροπανηγύρεις. «Οπως τα “Αγουρα χρόνια” του Κρόνιν», λέει λιγάκι νοσταλγικά, «ή τα “Ταξίδια του Γκιούλιβερ”», συνεχίζει με ένα συνεσταλμένο χαμόγελο «και σύντομα, θυμάμαι, πολύ πριν τελειώσω το εξατάξιο γυμνάσιο, διαβάζαμε Ντοστογιέφσκι, Παπαδιαμάντη. Δεν δυσκολευόμασταν, γιατί και η γλώσσα του σχολείου καθαρεύουσα ήταν». Υπάρχει κάποιο βιβλίο που τον καθόρισε; «Είναι πολλά», αποκρίνεται, «πρέπει να πω ένα;». Οχι βέβαια. «Το “Εγκλημα και τιμωρία”», λέει τελικά «και το “Κάτω από το ηφαίστειο”, το οποίο μάλιστα θα εκδώσουμε το φθινόπωρο, σε νέα μετάφραση της Κατερίνας Σχινά».

Η σύγχρονη παραγωγή

Μιλώντας για τη σύγχρονη, εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή, ο κ. Παπαγεωργίου θα σχολιάσει μεταξύ άλλων και την υπερπροσφορά που τη χαρακτηρίζει. «Είναι αλήθεια ότι εκδίδονται πολλά βιβλία από Ελληνες συγγραφείς», λέει και διευκρινίζει: «δεν είναι υποχρεωτικά καλό, ούτε κακό. Ούτε βέβαια μπορεί να βάλει κάποιος περιοριστικές δικλίδες. Στα πάρα πολλά βιβλία που εκδίδονται, υπάρχουν και τα πολύ καλά, καθώς και οι νέοι συγγραφείς που έρχονται και θα μείνουν. Θα επισημάνω όμως πάλι την ανάγκη για έναν κρατικό φορέα ο οποίος θα δει και το πώς η δική μας λογοτεχνική παραγωγή θα διαβαστεί σε άλλες γλώσσες. Εκεί το έλλειμμα είναι επίσης μεγάλο και περιμένουμε από τον καινούργιο φορέα να κάνει περισσότερα».

Ορισμένες διεθνείς εξελίξεις, που επιδρούν και στο βιβλίο, θα χρειαστούν μάλλον συνολικότερη αντιμετώπιση. Οπως η τεχνητή νοημοσύνη, ορισμένα προϊόντα της οποίας φαίνεται μέχρι στιγμής να αγνοούν τη σημασία των πνευματικών και εκδοτικών δικαιωμάτων – «υποθέτω ότι θα διαμορφωθούν και κάποιες άμυνες απέναντι σε αυτό», σημειώνει ο κ. Παπαγεωργίου, κάνοντας λόγο για έναν «καινούργιο κόσμο». Το αυξημένο κόστος παραγωγής, ιδίως στο χαρτί, παραμένει επίσης ένα ζήτημα για τους εκδότες (και το ebook ή το audiobook δεν εκτοπίζει ακριβώς το έντυπο, όπως πιστευόταν παλιότερα), να όμως που ορισμένα προβλήματα μπορεί να παρουσιαστούν ακόμη και λόγω της κρίσης στη Μέση Ανατολή. «Τώρα, με το Σουέζ, οι ναύλοι ανεβαίνουν πάλι και λόγω των επιθέσεων των Χούθι, κάποια καράβια παραπλέουν την Αφρική και έτσι υπάρχει αβεβαιότητα για την ημερομηνία παραλαβής ορισμένων παιδικών βιβλίων που τυπώνονται στην Απω Ανατολή», εξηγεί ο εκδότης.

Ευτυχώς κάποια πράγματα παραμένουν αναλλοίωτα. Οπως ίσως οι ιστορίες από τα πρώτα χρόνια των εκδόσεων Μεταίχμιο, προτού

ακόμη αναλάβουν να εκδώσουν τα έργα του Νίκου Θέμελη, της Αλκης Ζέη κ.ά. Ιστορίες που ενίοτε αναδύονται στην επιφάνεια της μνήμης, κάνοντας τον Νώντα Παπαγεωργίου να χαμογελά. «Το πρώτο βιβλίο που εκδώσαμε ήταν ένα βοήθημα εκπαιδευτικό –από εκεί ξεκινήσαμε– για δασκάλους και μαθητές. Ηταν τα αρχαία της Α΄ Γυμνασίου. Αυτό που θυμάμαι», λέει ο εκδότης χαμογελώντας πράγματι, «είναι ότι η κόρη μου, που τώρα έχει βασικό ρόλο στον εκδοτικό οίκο, όντας τότε 6-7 χρόνων, βοηθούσε στο να φακελώνουμε ενημερωτικά φυλλάδια, για να τα στείλουμε στα σχολεία. Ναι, το θυμάμαι έντονα αυτό. Και λέω ότι να, αξίζει να κάνει κανένας αυτή τη δουλειά».