Ο χαρακτήρας των Ελλήνων
Ειλικρινά, ύστερα από τα πολλά χρόνια που έχω ζήσει στην Αθήνα και τα μικρά διαστήματα που έζησα στο εξωτερικό, μπορώ με σιγουριά να διατυπώσω την άποψη ότι η συμπεριφορά μας στην οδήγηση αντικατοπτρίζει πλήρως τον χαρακτήρα μας.
Η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου, την οποία δεν γνωρίζω προσωπικά, αλλά θαυμάζω το έργο της, στο βιβλίο της «Μόνο λίγα χιλιόμετρα» περιγράφει με τα ακόλουθα λόγια τον χαρακτήρα των Ελλήνων: «Ο δικός μας χαρακτήρας είναι παρορμητικός, ευμετάβλητος, παθιασμένος, εφευρετικός, ανυπόμονος, παράτολμος, ευκολοκατήγορος, παιγνιώδης, κρυψίνους, αναβλητικός, εξωστρεφής, καχύποπτος, αμετροεπής, υπερβολικός, παράφορος, βιαστικός, επιπόλαιος, φιλόξενος, ενθουσιώδης, κουτοπόνηρος, ζεστός, στρεψόδικος, γενναιόδωρος, σπάταλος, διονυσιακός». Είναι πράγματι περίεργο γιατί η Μαρία Ευθυμίου δεν περιλαμβάνει το χειρότερο χαρακτηριστικό του Ελληνα στον παραπάνω διεξοδικό κατάλογο: ατομιστής, όπως θα διαπιστώσετε από τις σκηνές που σας περιγράφω.
- Σκηνή πρώτη. Διασταύρωση δύο δρόμων όπου η κυκλοφορία ρυθμίζεται με φωτεινούς σηματοδότες. Ανάβει το πράσινο, αλλά είναι αδύνατο να προχωρήσεις γιατί η διασταύρωση είναι γεμάτη από αυτοκίνητα, τα οποία δεν πρόλαβαν να περάσουν τη διασταύρωση στη δική τους φάση. Καθημερινό φαινόμενο. Ούτε που το προσέχουμε πλέον. Το θεωρούμε εντελώς φυσικό. Γιατί όμως; Γιατί δεν έχουμε μάθει ότι αυτό απαγορεύεται και γιατί δεν γνωρίζω κανέναν ο οποίος να πλήρωσε πρόστιμο γιατί κακώς βρέθηκε ακινητοποιημένος στη διασταύρωση. Είναι πολύ πιθανόν ακόμα και οι αστυνομικοί της Τροχαίας να μη γνωρίζουν ότι πρόκειται για παράβαση. Εχω δει πολλές φορές τροχονόμους να ρυθμίζουν την κίνηση σε διασταυρώσεις και να «μπλοκάρουν» τη διασταύρωση, αντί να εμποδίζουν τα αυτοκίνητα να μπαίνουν στη διασταύρωση!
Στις πολιτισμένες χώρες (ζητώ συγγνώμη, αλλά στο θέμα της οδήγησης δεν περιλαμβάνω την Ελλάδα στις πολιτισμένες χώρες) το πρόστιμο για την περίπτωση αυτή είναι πολύ μεγάλο, γιατί θεωρείται πολύ σοβαρή παράβαση η οποία παρεμποδίζει την ομαλή κίνηση των οχημάτων. Αλίμονο αν βρεθείς ακινητοποιημένος μέσα στο «box», όπως το λένε οι Αγγλοσάξονες. Φυσικά, εκεί δουλεύουν οι κάμερες και είναι βέβαιο ότι το πρόστιμο θα έλθει... ηλεκτρονικά. Στη χώρα μας φυσικά δεν θέλουμε τις κάμερες γιατί υποτίθεται παραβιάζουν την προσωπική μας ζωή.
Ο δικός μας Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας περιγράφει την περίπτωση ξεκάθαρα: «Πλέγμα κίτρινων γραμμών, oι oπoίες σχηματίζoυν παραλληλόγραμμα, σε ισόπεδoυς oδικoύς κόμβoυς, τo oπoίo σημαίνει περιoχή μέσα στην oπoία δεν μπoρεί να εισέλθει όχημα και αν ακόμη oι φωτεινoί σηματoδότες επιτρέπoυν αυτό, όταν η πυκνότητα της κυκλoφoρίας είναι τέτoια ώστε, αν εισέλθει, να υπoχρεωθεί πιθανώς να παραμείνει στη διασταύρωση. Oι διατάξεις τoυ άρθρoυ 26 παράγραφος 2 εξακoλoυθoύν να ισχύoυν και αν ακόμη δεν υπάρχει η πιo πάνω διαγράμμιση». Φυσικά εγώ δεν έχω δει πουθενά αυτή την κίτρινη διαγράμμιση, αλλά η απαγόρευση ισχύει και χωρίς τη διαγράμμιση.
Προβληματιστήκατε ποτέ γιατί συμπεριφερόμαστε με αυτόν τον τρόπο; Μου φαίνεται αυτονόητο και δεν θα χρειαζόταν να μας το απαγορεύσει ο ΚΟΚ, ότι δηλαδή δεν πρέπει να μπαίνουμε στη διασταύρωση αν η έξοδος δεν είναι εξασφαλισμένη. Και όμως, κάθε μέρα βλέπουμε ακόμα και τους επαγγελματίες οδηγούς λεωφορείων και ταξί, αλλά και συμπολίτες μας να κλείνουν τις διασταυρώσεις, αδιαφορώντας πλήρως για την ταλαιπωρία που προκαλούν σε άλλους οδηγούς. Μήπως είναι ένδειξη έλλειψης οδηγικής αγωγής; Πιθανότατα. Πάντως, προσωπικά το αποδίδω στη γενικότερη έλλειψη ευγενικής συμπεριφοράς (courtesy) που μας διακρίνει. Μια χειρότερη εξήγηση είναι ο άκρατος ατομισμός, που αποδίδεται με το γνωστό ανέκδοτο «να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα». Δηλαδή, αφού εγώ δεν μπορώ να περάσω, να μην περάσει κανένας. Με άλλα λόγια, «όχι μόνο να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα, αλλά και όλων των άλλων».
- Σκηνή δεύτερη. Ο οδηγός Α, από αδεξιότητα εμποδίζει για μερικά δευτερόλεπτα τον οδηγό Β να συνεχίσει την πορεία του. Ο οδηγός Β, ο οποίος πράγματι έχασε μερικά δευτερόλεπτα περιμένοντας τον Α να διορθώσει την κατάσταση, σταματά και αρχίζει να βρίζει και να «νουθετεί» τον Α, χάνοντας όχι μόνο μερικά επιπλέον δευτερόλεπτα, αλλά και ολόκληρα λεπτά. Πολλές φορές υπάρχει και εξέλιξη, ώστε δεν παραμένουν στο λεκτικό bullying, αλλά μπορεί και να κατέβουν από τα αυτοκίνητά τους και να έλθουν στα χέρια «για μια χούφτα δευτερόλεπτα». Είμαι βέβαιος ότι θα έχετε δει την παραπάνω σκηνή πολλές φορές. Εγώ τη βλέπω σχεδόν καθημερινά έξω από το σπίτι μου λόγω της ιδιομορφίας των δρόμων.
Και διερωτώμαι. Είναι λογική η συμπεριφορά του οδηγού Β; Βεβαίως όχι. Είναι σαν να ξοδεύει 100 ευρώ γιατί κάποιος του «έκλεψε» 5 ευρώ, τα οποία φυσικά δεν υπάρχει τρόπος να ανακτήσει. Τι όμως τεκμηριώνει αυτή η συμπεριφορά του οδηγού Β; Τον απόλυτο εγωισμό του στην οδήγηση. Εχει δίκαιο, αλλά θέλει να αναγνωριστεί από τον άλλον, να του δείξει του βλάκα, ή σωστότερα του μ .... α, αλλά και των ακούσιων θεατών και ακροατών, ποιος είναι το αφεντικό στον δρόμο. Γι’ αυτό και τσακωνόμαστε για «ψύλλου πήδημα» και τα πρωτοδικεία κατακλύζονται από καταγγελίες και προσφυγές.
- Σκηνή τρίτη. Οποιος οδηγεί στην Αθήνα αντιμετωπίζει τη σκηνή αυτή πολλές φορές καθημερινά. Πιθανότατα το φαινόμενο να παρατηρείται και σε άλλες πόλεις. Αναφέρομαι φυσικά στην de facto κατάργηση των μονόδρομων από τα δίτροχα οχήματα. Στην Ελλάδα οι μονόδρομοι ισχύουν μόνο για τα τετράτροχα οχήματα. Τα δίτροχα, σύμφωνα με τους οδηγούς τους, δεν έχουν όγκο και κατά συνέπεια δεν καταλαμβάνουν χώρο. Ετσι λοιπόν μπορούν να παραβιάζουν τους μονόδρομους, έστω κι αν έτσι παρεμποδίζουν τα τετράτροχα οχήματα τα οποία κινούνται στη σωστή κατεύθυνση. Ακόμα χειρότερα, η παραβίαση των μονόδρομων εγκυμονεί κινδύνους, διότι απλούστατα οι οδηγοί των οχημάτων που κινούνται νόμιμα δεν περιμένουν να συναντήσουν κάποιον ο οποίος κινείται ανάποδα ή να βγαίνει από στενά που δεν τα περιμένεις. Ακόμη, οι οδηγοί των δίτροχων οχημάτων χρησιμοποιούν τους πεζόδρομους και τα πεζοδρόμια για τη μετακίνησή τους, χωρίς να τους εμποδίζει κανείς. Πριν από μερικές μέρες παρατήρησα δυο μοτοσικλέτες της Ελληνικής Αστυνομίας να τρέχουν στον πεζόδρομο της Τσακάλωφ χωρίς να κυνηγάνε κάποιον. Ετσι τους βόλευε.
- Σκηνή τέταρτη. Είσαι πρώτος στο φανάρι και ανάβει το πράσινο. Αν δεν έχεις τα αντανακλαστικά του Σουμάχερ (πριν από το ατύχημά του), μαύρο φίδι που σε έφαγε. Ολοι κορνάρουν δαιμονισμένα. Πριν από χρόνια που συναντούσα πολλούς ξένους επισκέπτες, όλοι μου επισήμαιναν αυτό το γεγονός.
- Σκηνή πέμπτη. Σταματάς για να κατέβει κάποιος και γίνεται ο κακός χαμός. Ακόμα και οι οδηγοί ταξί, που κάνουν συνεχώς την ίδια διαδικασία, κορνάρουν ώστε ο επιβάτης να κατέβει με εκτοξευόμενο κάθισμα!
-Σκηνή έκτη. Πριν από μερικούς μήνες (τέλος Οκτωβρίου) ταξίδεψα με αυτοκίνητο στη Νότιο Πελοπόννησο. Η διαδρομή καταπληκτική και η εθνική οδός ασφαλέστατη. Η ντροπή όμως είναι αλλού. Τα σκουπίδια που βλέπει κανείς στην άκρη των δρόμων. Ο καθένας πίνει τον καφέ του ή το αναψυκτικό του στο αυτοκίνητο και με τη μεγαλύτερη φυσικότητα πετάει το άδειο μπουκάλι ή κύπελλο στον δρόμο, εκπαιδεύοντας έτσι και τα μικρά παιδιά που τυχόν τον συνοδεύουν. Αν μάλιστα βρεθείς σε κάποιο σημείο που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τότε πραγματικά σε πιάνει απελπισία. Επισκέφθηκα την πανέμορφη παραλία της Βοϊδοκοιλιάς και ειλικρινά απογοητεύτηκα. Παρά το γεγονός ότι το καλοκαίρι είχε τελειώσει, ο τόπος ήταν γεμάτος σκουπίδια. Με αυτοκίνητα πάνε οι επισκέπτες και ενώ μπορούν κάλλιστα να μαζέψουν τα υπολείμματα ώστε να τα πετάξουν σε κάποιον κάδο, τα αφήνουν εκεί αδιαφορώντας πλήρως για την τύχη τους!
Θα μπορούσα να γράψω πολλά για τη συμπεριφορά μας στην οδήγηση. Οι παραπάνω περιπτώσεις είναι ενδεικτικές και τεκμηριώνουν ένα πολύ νοσηρό φαινόμενο. Το ερώτημα πάντως παραμένει. Ποιος φταίει γι’ αυτή την κατάντια μας; Το σπίτι, το σχολείο, η τηλεόραση, οι πολιτικοί, οι θεσμοί, το ευρώ, η παγκοσμιοποίηση ή ο φούφουτος;
Οταν σπούδαζα στην Αγγλία 1965-1966 η τηλεόραση εκπαίδευε με μικρά έξυπνα σποτάκια τους οδηγούς. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ένα σποτάκι όπου έδειχνε μια μεγάλη ουρά από αυτοκίνητα και κάποιον οδηγό συνεχώς να παραβιάζει την ουρά. Στο τέλος ο φακός έκανε zoom στον οδηγό και βλέπαμε ότι είχε κεφάλι... γουρουνιού! Τα λόγια περιττεύουν! Ετσι εκπαιδεύεται ο κόσμος.
Η συμπεριφορά μας στην οδήγηση αντικατοπτρίζει πλήρως τον χαρακτήρα μας.