Με «μοντέλο εμβολίων» η αμυντική θωράκιση της Ε.E.

Δεν ήταν καινούργιο ως πληροφορία, αλλά η ωμότητα της διατύπωσης, ειδικά στην παρούσα συγκυρία, όπου θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα κατακτήσει το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών για την προεδρία των ΗΠΑ, προκάλεσε τεράστια αναταραχή στις τάξεις της δυτικής συμμαχίας. Μιλώντας σε προεκλογική συγκέντρωση στη Νότια Καρολίνα, ο Ντόναλντ Τραμπ αναφέρθηκε σε συνομιλία που είχε με πρόεδρο «μιας μεγάλης χώρας μέλους του ΝΑΤΟ» ενόσω ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον Τραμπ, ο συμμαχικός αυτός ηγέτης παραδέχθηκε ότι «δεν έχει πληρώσει» αυτά που οφείλει (μία πάγια παρανόηση του τέως προέδρου, καθώς παρουσιάζει την άτυπη δέσμευση για αμυντικές δαπάνες 2% του ΑΕΠ με οφειλή προς τα ταμεία του ΝΑΤΟ) και ρώτησε αν οι ΗΠΑ θα υπερασπίζονταν τη χώρα του αν δεχόταν επίθεση. «Του είπα: Δεν έχεις πληρώσει; Αθετείς τις υποχρεώσεις σου; [...] Οχι, δεν θα σε προστατεύσω. Στην πραγματικότητα, θα τους ενθάρρυνα (σ.σ. τους Ρώσους) να κάνουν ό,τι θέλουν. Πρέπει να πληρώσεις».

Οι δηλώσεις προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Μιλώντας από τον Λευκό Οίκο, ο Μπάιντεν είπε ότι «κανένας άλλος πρόεδρος στην ιστορία μας δεν έχει υποκύψει σε έναν Ρώσο δικτάτορα» και σχολίασε: «Για όνομα του Θεού, είναι ανόητο, είναι ντροπιαστικό, είναι επικίνδυνο, είναι αντιαμερικανικό». Σκληρή για τα δεδομένα του ήταν και η απάντηση του γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ. «Οποιαδήποτε υπόνοια ότι οι σύμμαχοι δεν θα υπερασπιστούν ο ένας τον άλλον υπονομεύει την ασφάλεια όλων μας, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, και αυξάνει τους κινδύνους για τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους στρατιώτες», είπε ο Στόλτενμπεργκ.

Πολλοί ακόμα Ευρωπαίοι ηγέτες, μεταξύ των οποίων και ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς, επέκριναν την τοποθέτηση του Τραμπ. Ο Τιερί Μπρετόν, επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς της Ε.Ε., σημείωσε ότι «δεν μπορούμε κάθε τέσσερα χρόνια να παίζουμε την ασφάλειά μας κορώνα-γράμματα εξαρτώμενοι από τη μία ή την άλλη εκλογική αναμέτρηση». Και ο υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, Ράντεκ Σικόρσκι, μιλώντας στους New York Times, υπενθύμισε ότι η μοναδική φορά που έχει γίνει επίκληση του άρθρου 5 περί συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ ήταν μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Στέκοντας στο πλευρό των ΗΠΑ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις, τόνισε ο Σικόρσκι, «η Πολωνία έστειλε μία ταξιαρχία για μία δεκαετία. Δεν έστειλε τον λογαριασμό».

Ο συνδυασμός της απειλής Τραμπ και του πολέμου στην Ουκρανία έχει ενισχύσει τις διαβουλεύσεις για τη δημιουργία μιας νέας θέσης επιτρόπου Αμυνας στην επόμενη Κομισιόν, με ειδική αρμοδιότητα για τη βιομηχανική διάσταση της αμυντικής πολιτικής. Σε πρόσφατη συνέντευξη στους Financial Times η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε την ανάγκη να εφαρμοστεί και στην άμυνα το μοντέλο της στρατηγικής για τα εμβόλια και των κοινών προμηθειών αερίου, με τον προϋπολογισμό της Ενωσης να παρέχει πόρους για κοινές αγορές ευρωπαϊκών εξοπλισμών από τα κράτη-μέλη και να εγγυάται ότι θα υπάρξουν αγοραστές για την επιπλέον παραγωγή. Εντός του μήνα αναμένεται η παρουσίαση της νέας Ευρωπαϊκής Βιομηχανικής Στρατηγικής για την Αμυνα, οι διαβουλεύσεις επί της οποίας έχουν ξεκινήσει από τον περασμένο Οκτώβριο. Ωστόσο στην πράξη η πρόοδος προς μία Ενωση Αμυνας έχει αποδειχθεί απελπιστικά αργή. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αμυνας για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο διαθέτει μόλις 7,2 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-27 (η Κομισιόν έχει προτείνει την ενίσχυσή του με επιπλέον 1,5 δισ.).

Η Λοράνς Μπουν, μέχρι πρότινος υφυπουργός Ευρώπης της Γαλλίας, τονίζει στην «Κ» ότι «είναι κομβικής σημασίας η στενότερη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των αμυντικών βιομηχανιών των κρατών-μελών. Πρέπει να υπάρξει συγκέντρωση της αμυντικής βιομηχανίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και πρέπει τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να καταρτίσουν μακροπρόθεσμα σχέδια αμυντικών δαπανών, ώστε οι εταιρείες του κλάδου να έχουν ορατότητα και να προσαρμόσουν ανάλογα την παραγωγή τους». Η Μπουν παραδέχεται στην «Κ» ότι «αυτή τη στιγμή έχουμε μόνο τους σπόρους» μιας κοινής ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής. Οι αμυντικές δαπάνες, σημειώνει, έχουν εκτοξευθεί σε ορισμένες χώρες (Πολωνία, Φινλανδία), αλλά «η πραγματικότητα του πολέμου είναι πολύ λιγότερο αισθητή» σε κάποια άλλα κράτη-μέλη, λόγω γεωγραφικής απόστασης αλλά και ιστορικής εμπειρίας. Επιπλέον, όπως αναφέρει, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν διμερείς συμφωνίες με τις ΗΠΑ και προμηθεύονται μεγάλο μέρος των εξοπλισμών τους από εκεί «εξακολουθούν να κρέμονται από την προσδοκία ότι η αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας παραμένει εν ισχύι». Η Γαλλίδα αξιωματούχος εκφράζει την ελπίδα οι δηλώσεις του Τραμπ να «αφυπνίσουν» τις κυβερνήσεις των χωρών αυτών όσον αφορά την ανάγκη στενότερου συντονισμού στο πεδίο της άμυνας.

Μία δεύτερη θητεία στην οποία θα απελευθερώσει την ενστικτώδη απέχθειά του για το ΝΑΤΟ και τη συλλογική ασφάλεια θα έχει, φυσικά, συνέπειες και για την Ελλάδα. «H πιθανή επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο είναι σχεδόν δεδομένο ότι θα δημιουργήσει ένα κλίμα έντασης ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού», σημειώνει στην «Κ» ο Μάνος Καραγιάννης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Μακεδονίας. «Ο πρώην πρόεδρος δεν έκρυψε ποτέ τις απόψεις του για τον παρωχημένο ρόλο του ΝΑΤΟ». Η πρόσφατη δήλωσή του με την οποία ενθαρρύνει τη Ρωσία να κάνει ό,τι θέλει αν κάποιο μέλος της Συμμαχίας δεν πληρώνει αρκετά για την άμυνά του, «δεν είναι απλά ένα ξέσπασμα της στιγμής. Ο Τραμπ εκφράζει ένα αναδυόμενο κύμα νεο-απομονωτισμού μέσα στην Αμερική». Η Ελλάδα, όπως εξηγεί ο Καραγιάννης, «είναι παλιό μέλος του ΝΑΤΟ και διατηρεί μια στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ για περίπου 80 χρόνια. Τα εθνικά μας συμφέροντα εξυπηρετούνται από ένα ισχυρό στρατιωτικό αποτύπωμα της Ουάσιγκτον στον ελλαδικό χώρο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Στη μάλλον απίθανη περίπτωση που μια νέα προεδρία Τραμπ αποφασίσει να αποστασιοποιηθεί από τα περιφερειακά τεκταινόμενα, η Ελλάδα θα πρέπει να αναπροσαρμόσει γρήγορα τη στρατηγική της. Η χώρα μας θα πρέπει να στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στις δικές της δυνάμεις, ειδικότερα στον κρίσιμο τομέα της αμυντικής βιομηχανίας».

«Είναι κομβικής σημασίας η στενότερη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των αμυντικών βιομηχανιών των κρατών -μελών», λέει στην «Κ» η μέχρι πρότινος υφυπουργός Ευρώπης της Γαλλίας, Λοράνς Μπουν.

Μία δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ στην οποία θα απελευθερώσει την ενστικτώδη απέχθειά του για το ΝΑΤΟ και τη συλλογική ασφάλεια θα έχει, φυσικά, συνέπειες και για την Ελλάδα.