«Τα πήραμε τα Γιάννενα!». Eνα σπίτι διηγείται την απελευθέρωση της πόλης
Μερικά σπίτια ξέρουν να σιγοψιθυρίζουν ιστορίες. Αρκεί να μπορείς να στήσεις αυτί και θα τα ακούσεις να σου μιλούν. Oπως η οικία Λάππα στα Ιωάννινα, την οποίαν επισκέφθηκα πρόσφατα για να γνωρίσω τη Νίκη και τη Φρόσω Λάππα, δύο γέννημα θρέμμα Γιαννιώτισσες από σόι σπουδαίο. Το αρχοντικό όπου κατοικεί ακόμα η δεύτερη, ξεναγός η οποία εξάσκησε το επάγγελμα στην Αθήνα, έπαιξε μεγάλο ρόλο στην απελευθέρωση της πόλης. Η λευτεριά ήρθε σαν σήμερα, 21η Φεβρουαρίου, πριν από 112 χρόνια και με αφορμή την επέτειο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα βρεθεί σήμερα στην Ηπειρο ώστε να τιμήσει με την παρουσία της τις εορταστικές εκδηλώσεις. Πώς όμως συνδέεται με την επικράτηση των Ελλήνων η κατοικία στη συμβολή των οδών Δαγκλή και Τσιριγώτη που κτίστηκε από κάποιον Τούρκο το 1860 και αγοράστηκε από τον παππού τους Ιωάννη Λάππα;
Με την κήρυξη του πολέμου Ελλάδος - Τουρκίας, οι ελληνικές προξενικές αρχές αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την πόλη που ήταν σε χέρια οθωμανικά. Ο μόνος που έμεινε πίσω ήταν ο διερμηνέας Νικόλαος Χαντέλης, ο οποίος είχε τουρκική υπηκοότητα. Επρεπε να οργανωθεί από το ελληνικό προξενείο ένα γραφείο της υπηρεσίας κατασκοπείας σε ασφαλές έδαφος. Ο Ιωάννης Λάππας, Γιαννιώτης σπουδαγμένος στην Κωνσταντινούπολη, ήταν δικηγόρος αλλά και διευθυντής του γαλλικού προξενείου,
λόγω της γλωσσομάθειάς του. Το σπίτι του μετατράπηκε σε κρυφό αρχηγείο. Δεν ήταν πως οι Τούρκοι δεν τον υποψιάζονταν, όμως δεν μπορούσαν να του κάνουν
κάτι καθώς είχε διπλωματική ασυλία.
Εκεί στις σάλες που κάθισα με τις εγγονές του, ο Λάππας με τη σύζυγό του Ευφροσύνη, την ανιψιά της Αντιγόνη Τζαβέλα, τον Χαντέλη και τον νεαρό Κωνσταντίνο Μέρτζο χειρίστηκαν τον κώδικα κρυπτογράφησης των σχεδίων με τη διάταξη των πολυβόλων των Τούρκων, ώστε να δοθούν στον ελληνικό στρατό. Ο άνθρωπος που τους παρέδωσε τις πληροφορίες ήταν ο Νικόλαος Μιζαντζίογλου, ο Νικολάκη Εφέντης που υπηρετούσε στον τουρκικό στρατό ως αρμόδιος για τη συντήρηση των τουρκικών οχυρών αλλά ήταν Ελληνας πατριώτης. Η Αντιγόνη Τζαβέλα, με τα μικρά καλλιγραφικά της γράμματα έγραφε τα μηνύματα, τα οποία έφευγαν από την οικία Λάππα ραμμένα πάνω στις σέλες των μουλαριών. Ετσι έφτασαν τα σχεδιαγράμματα και οι πληροφορίες στους Ελληνες στο στρατηγείο του Εμίν Αγά.
Τα ελληνικά στρατεύματα Η Νίκη (αριστερά) µε τη Φρόσω Λάππα στο σπίτι τους. Πάνω, ο παππούς τους Ιωάννης Λάππας, νοµικός και διπλωµάτης.
με ήρωα των Ιωάννη Βελισσαρίου επιβλήθηκαν στους Τούρκους. Το πρωί της 22ας Φεβρουαρίου 1913 οι πρώτες μονάδες του ελληνικού στρατού παρήλασαν στην πόλη υπό τις επευφημίες των κατοίκων. Τα Ιωάννινα, μετά από 483 χρόνια δουλείας, ήταν και πάλι ελεύθερα. Το χαρμόσυνο άγγελμα για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων έγινε αμέσως γνωστό στην Αθήνα, σκορπώντας φρενίτιδα ενθουσιασμού. Ο Γεώργιος Σουρής δημοσίευσε μάλιστα στον «Ρωμηό» το ακόλουθο ποίημα:
«Τα πήραμε τα Γιάννινα, μάτια πολλά το λένε, όπου γελούν και κλαίνε. Το λεν πουλιά των Γρεβενών κι αηδόνια του Μετσόβου, που τα έκαψεν η παγωνιά κι ανατριχίλα φόβου».