Πρόοδος ή οπισθοδρόμηση;
Τα παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων παρεισέφρησαν πριν από λίγο καιρό στον δημόσιο διάλογο. Ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Παιδείας ξεκίνησαν να τα παρουσιάζουν ως μία υψηλής ποιοτικής στάθμης ιδιωτική εναλλακτική στην αποκλειστικά δημόσια ελληνική πανεπιστημιακή εκπαίδευση, που θα αποτελούσε και το πρώτο κύμα ιδιωτικοποίησης, πριν από την αναθεώρηση του άρθρου 16. Η διεθνής εμπειρία, όμως, ανατρέπει αυτή την εξωραϊσμένη εικόνα την οποία επιχείρησε να κατασκευάσει ο κυβερνητικός μηχανισμός. Παράλληλα, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη μυστικοπάθεια και την πρωτοφανή προσπάθεια αποφυγής του δημοσίου διαλόγου. Αλλωστε, δεν νοείται ευρωπαϊκή Δημοκρατία που αποφασίζει μια μεγάλη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση χωρίς τον απαιτούμενο ενδελεχή διάλογο και την προσπάθεια επίτευξης των μέγιστων δυνατών πολιτικών και κοινωνικών συναινέσεων. Αυτές οι δύο παράμετροι είναι που θωρακίζουν τη βιωσιμότητα της μεταρρύθμισης.
Η βιβλιογραφία περιγράφει τα πανεπιστημιακά παραρτήματα ως μια μορφή επιθετικής επέκτασης και διείσδυσης σε τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω των οποίων τα μητρικά πανεπιστήμια συνιστούν μέρος της αγοράς και επιδιώκουν να αποκομίσουν επιπλέον κέρδη, ώστε να ενισχύσουν τους προϋπολογισμούς
τους και να αυξήσουν τη διεθνή επιρροή τους. Πρόκειται για επιχειρηματικά οχήματα με καθαρά κερδοσκοπικά χαρακτηριστικά, τα οποία αναπτύχθηκαν κυρίως τη δεκαετία του 1990. Αυτό το μοντέλο επιθετικής εκπαιδευτικής παγκοσμιοποίησης διακρίνεται για τρία χαρακτηριστικά: μεγάλο πληθυσμό, υψηλή ζήτηση για υπηρεσίες τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και χαμηλή προσφορά από εγχώρια πανεπιστήμια σε συνθήκες χαμηλού ανταγωνισμού. Χαρακτηριστικά δηλαδή που δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με την Ελλάδα. Αντιθέτως, αφορούν χώρες αναδυομένων οικονομιών, στις οποίες παρατηρείται τεράστια ζήτηση, κυρίως για επιχειρηματικά στελέχη, λόγω της ταχύτατης μετάβασής τους σε ένα νέο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, που τα εγχώρια ιδρύματά τους δεν μπορούν να καλύψουν. Αλλο ένα χαρακτηριστικό συνιστά η ταχύτατη ανάδυση μιας μεσαίας τάξης με κοινωνικές προσδοκίες για αναβάθμισή της, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Γι' αυτό άλλωστε, από τα 333 παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων αυτού του είδους που λειτουργούν σήμερα, η συντριπτική τους πλειονότητα εδρεύει σε αναδυόμενες οικονομίες: 47 στην Κίνα, 30 στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, 16 στη Σιγκαπούρη, 15 στη Μαλαισία. Αντιθέτως, η παρουσία τους είναι ελάχιστη στην Ευρώπη, καθώς και στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες οικονομίες της Δύσης.
Ομως και η στάθμη της ποιότητας σπουδών του παραρτήματος σε σχέση με την αντίστοιχη του μητρικού ιδρύματος αποτελεί ζητούμενο και όχι δεδομένο. Η αναντιστοιχία ως προς την ποιότητα διδακτικού προσωπικού και φοιτητών, αλλά και ο ανταγωνισμός που προκύπτει, όταν τα εγχώρια ιδρύματα της χώρας υποδοχής αναπτύσσονται, δημιουργούν συνθήκες φούσκας και οδηγούν στην περιθωριοποίησή τους στην καλύτερη περίπτωση και στο κλείσιμο στη χειρότερη.
Περιμένω με μεγάλο ενδιαφέρον τον υπουργό Παιδείας να μας εξηγήσει στη Βουλή πώς συμβιβάζεται το όραμά του για την Ελλάδα των 25 δημοσίων ΑΕΙ και των 406 τμημάτων με ένα διεθνοποιημένο μοντέλο ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που δημιουργήθηκε για να απευθυνθεί σε κράτη όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Βιετνάμ. Δεν μπορώ πάντως να μην παρατηρήσω ότι από τα έξι παραδείγματα διεθνών παραρτημάτων που επέλεξε να εντάξει στο powerpoint που συνόδεψε τη συνέντευξη Τύπου, τα πέντε βρίσκονται σε χώρες εκτός Ευρώπης. Μάλιστα, το παράρτημα του Yale στη Σιγκαπούρη, παρά την εντυπωσιακή επωνυμία του, ανακοίνωσε ότι σταματάει τη λειτουργία του το 2025.