Μεγάλες αλλαγές σε ελέγχους, επιβολή κυρώσεων και κατεδαφίσεις

Το υπουργείο Περιβάλλοντος τροποποιεί εκ θεμελίων τη διαδικασία ελέγχου της αυθαίρετης δόμησης, επιβολής κυρώσεων και κατεδαφίσεων. Ισως η βασικότερη αλλαγή είναι η μεταφορά της αρμοδιότητας ελέγχου από τις πολεοδομίες στους επιθεωρητές Περιβάλλοντος και από εκεί σε ιδιώτες ελεγκτές δόμησης, μια επιλογή που είναι ενδιαφέρον να φανεί αν τελικά θα δικαιωθεί, λόγω των προφανών κινδύνων που ενέχει. Και η μεταφορά των κατεδαφίσεων από τις αποκεντρωμένες διοικήσεις στο υπουργείο Υποδομών. Πιο συγκεκριμένα:

Το σύνολο της αρμοδιότητας ελέγχου μεταφέρεται στη Γενική Διεύθυνση του Σώματος Επιθεωρητών του υπουργείου Περιβάλλοντος. Οι επιθεωρητές μπορούσαν έως σήμερα να κάνουν μόνο περιβαλλοντικούς ελέγχους, ενώ για πολεοδομικούς προβλέφθηκε πέρυσι η σχετική δυνατότητα μετά το γνωστό περιστατικό της Μυκόνου και μόνο με απόφαση του υπουργείου, κατά περίπτωση.

Οι επιθεωρητές θα πρέπει να εκπονούν και να υποβάλλουν στον υπουργό ετήσιο πρόγραμμα ελέγχων (τακτικών, έκτακτων και δειγματοληπτικών). Και να συγκροτούν τα κλιμάκια που θα διενεργούν τους ελέγχους: εδώ έρχεται μια σημαντική μεταβολή, ότι οι έλεγχοι μπορούν να διεξάγονται όχι μόνο από το Σώμα Επιθεωρητών και άλλες διευθύνσεις του ΥΠΕΝ, αλλά και από ιδιώτες ελεγκτές δόμησης που θα καθορίζονται με κλήρωση. Η επιλογή αυτή, πάντως, δεν δικαίωσε τις προσδοκίες πέρυσι,

με τον έλεγχο του γνωστού beach bar στον Πάνορμο, καθώς κάποιοι ιδιώτες αρνήθηκαν να πραγματοποιήσουν τον έλεγχο, ενώ αποδείχθηκε ότι αυτός που τελικά τον ανέλαβε πιστοποίησε ψευδώς περισσότερες κατεδαφίσεις από αυτές που είχαν συμβεί.

Μια άλλη διεύθυνση του υπουργείου Περιβάλλοντος, η Διεύθυνση Εφαρμογής Σχεδιασμού και Ελέγχου Δομημένου Περιβάλλοντος (ΔΕΣΕΔΠ), αναλαμβάνει τον εντοπισμό των αυθαιρέτων, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν καταγγελίας. Επίσης, συστήνεται θέση «ειδικού επιθεωρητή» για τα αυθαίρετα, ο

οποίος δεν θα είναι απαραίτητα δημόσιος υπάλληλος (μπορεί να προσληφθεί από τον υπουργό).

Σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των αυθαιρέτων αναλαμβάνει το συλλογικό όργανο των μηχανικών, το οποίο πλέον μετά την ανάληψη της πλατφόρμας για τα αυθαίρετα, της πλατφόρμας για τις οικοδομικές άδειες, τον ψηφιακό χάρτη και πολλών ακόμη, μετατρέπεται σταθερά σε παράρτημα του υπουργείου Περιβάλλοντος. Το ΤΕΕ, λοιπόν, αναλαμβάνει να φτιάξει (υποθετικά, έως το τέλος του έτους), ένα πληροφοριακό σύστημα εντοπισμού αυθαιρέτων και ένα ηλεκτρονικό σύστημα υποβολής καταγγελιών για αυθαίρετα.

Το τελευταίο παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς θα αποτελεί ουσιαστικά τη μοναδική δίοδο για την υποβολή καταγγελιών. Οι μεγάλες αλλαγές είναι δύο: πρώτον, δεν θα επιτρέπονται ανώνυμες καταγγελίες, καθώς η ταυτότητα του καταγγέλλοντος (πολίτη ή αντ' αυτού δικηγόρου ή μηχανικού) θα πρέπει να ταυτοποιείται (λ.χ. μέσω Τaxis). Περαιτέρω, για την υποβολή καταγγελίας θα πρέπει να δίνεται εγγύηση 300 ευρώ, η οποία θα επιστρέφεται αν αποδειχθεί η καταγγελία έστω και εν μέρει σωστή. Το θετικό αυτών των δύο προβλέψεων είναι ότι θα αποθαρρυνθούν οι λεγόμενες

ανώνυμες «καρφωτές», δηλαδή οι εκδικητικής φύσεως καταγγελίες. Το αρνητικό είναι ότι συχνά, ιδιαίτερα στις μικρές κοινωνίες αλλά και στις περιπτώσεις «μεγάλων συμφερόντων», επικρατεί ο φόβος, οπότε η υποχρέωση επώνυμης καταγγελίας θα μειώσει τελικά τις καταγγελίες (ομοίως η καταβολή εγγύησης αποκλείει μερίδα του πληθυσμού).

Οσον αφορά τους ελέγχους, μια σημαντική και θετική αλλαγή είναι ότι οι εκθέσεις αυτοψίας θα αναρτώνται ανωνυμοποιημένες (ως προς τον ελεγκτή και τον παραβάτη, αλλά με τα στοιχεία του ακινήτου) στην ιστοσελίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος. Σημαντικό είναι, επίσης, ότι προβλέπεται πως μπορεί να κατατεθεί προσφυγή μεν ενώπιον του Κεντρικού Πολεοδομικού Συμβουλίου (ΚΕΣΥΠΟΘΑ), αλλά όχι σε όλες τις περιπτώσεις, καθώς εξαιρούνται όσοι πιάνονται επ' αυτοφώρω, καθώς και οι περιπτώσεις αυθαιρεσιών σε κοινόχρηστους χώρους, δάση, αιγιαλούς, παραλίες κ.ο.κ.

Διορία 10 ημερών

Ο αυθαιρετών από τη στιγμή που θα γίνει η αυτοψία έχει 10 μέρες να αποδείξει ότι δεν ισχύει. Μετά την πάροδο των 10 ημερών, το υπουργείο Υποδομών (που αναλαμβάνει πλέον την ευθύνη

των κατεδαφίσεων) πρέπει να το κατεδαφίσει εντός ενός μηνός, πρόβλεψη μάλλον φιλόδοξη αλλά σε κάθε περίπτωση θετική. Η κατεδάφιση βεβαίως μπορεί να μετατεθεί, καθώς ο αυθαιρετών μπορεί να προσφύγει στο εφετείο, που θα πρέπει να εξετάσει

την υπόθεση και να εκδώσει απόφαση εντός 75 ημερών.

Και ενώ οι ρυθμίσεις δείχνουν να έχουν ως κατεύθυνση την αυστηροποίηση του καθεστώτος, το υπουργείο προβλέπει πλήθος διευκολύνσεων προς τους αυθαιρετούντες. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι αν κατεδαφίσει μόνος του το αυθαίρετο, θα διαγραφεί το 50% του προστίμου (ανάλογη στη φιλοσοφία είναι η ισχύουσα σήμερα ρύθμιση, που προβλέπει απομείωση του προστίμου στα 500 ευρώ). Η έκπτωση 50% προσφέρεται αν το αυθαίρετο αυτοκατεδαφιστεί εντός 30 ημερών. Αν η αυτοκατεδάφιση

πραγματοποιηθεί εντός εξαμήνου, το πρόστιμο θα μειωθεί κατά 35%, εντός έτους κατά 30% και περισσότερο κατά 20%. Ολα αυτά, ενώ προβλέπεται ότι το υπουργείο Υποδομών θα κατεδαφίσει το αυθαίρετο μέσα σε ένα μήνα. Επίσης, δίδονται και ευκολίες πληρωμής: τα πρόστιμα ανέγερσης αυθαιρέτου καταβάλλονται σε 30 μηνιαίες δόσεις και εκείνα της διατήρησης, σε 12 μηνιαίες δόσεις. Μάλιστα, αν το πρόστιμο εξοφληθεί ολόκληρο μέσα σε ένα μήνα, δίδεται έκπτωση 30%.

Στο σχέδιο νόμου, τέλος, αναφέρεται ρητώς ότι εφόσον το αυθαίρετο βρίσκεται σε χώρο όπου ασκείται οικονομική δραστηριότητα (λ.χ. ένα εστιατόριο), τότε επιβάλλεται προσωρινή αφαίρεση της άδειας ή έγκρισης λειτουργίας, με αρμόδιο γι' αυτή τη διαδικασία όποιον εξέδωσε την άδεια, και το κατάστημα σφραγίζεται.

«Η προσωρινή αφαίρεση της άδειας και η σφράγιση επιβάλλεται ανεξάρτητα από την άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής και διαρκεί κατά τονχρόνο εξέτασης αυτής. Αφορά δε το σύνολο της λειτουργίας της οικονομικής δραστηριότητας στις εγκαταστάσεις της οποίας περιλαμβάνονται αυθαίρετες κατασκευές», προβλέπει η ρύθμιση.

Η αρμοδιότητα του ελέγχου αυθαίρετης δόμησης περνάει από τις πολεοδομίες στους επιθεωρητές Περιβάλλοντος και από εκεί σε ιδιώτες ελεγκτές δόμησης.

Οι καταγγελίες πλέον θα γίνονται μόνο ηλεκτρονικά, θα είναι απαραιτήτως επώνυμες και για την υποβολή τους θα πρέπει να δίνεται εγγύηση 300 ευρώ.