Κασσελάκης εν Λονδίνω: μια αποτίμηση
Ο Στέφανος Κασσελάκης είναι ακόμη ένα απροσδιόριστο πολιτικό φαινόμενο. Είτε παραμείνει αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ είτε όχι, η Ιστορία θα καταγράψει ότι αποτέλεσε πρόκληση για τον κατεστημένο τρόπο λειτουργίας των πολιτικών κομμάτων. Ενας προάγγελος ενός νέου τρόπου «άσκησης» πολιτικής ή ένας διάττων αστέρας. Από την αρχή επέλεξε μια στρατηγική που έθετε την προσωπική του σχέση με την κομματική βάση αντιμέτωπη με τα παραδοσιακά κομματικά όργανα. Και το κάνει με έναν αθόρυβο, χαρισματικό τρόπο, χωρίς έναν έντονο, «φωνακλάδικο» λαϊκισμό. Πρόκειται για αντιπαράθεση με δύο αβέβαιες μεταβλητές: πόσο στέρεες βάσεις έχει η δική του αυτοπεποίθηση και σε ποιο βαθμό τον υποτιμούν οι επικριτές του.
Την περασμένη Δευτέρα υποδεχθήκαμε τον Κασσελάκη στο London School of Economics. Επί μία ώρα απαντούσε σε δικές μου ερωτήσεις και στη συνέχεια, για άλλα 30 λεπτά, σε περισσότερες ερωτήσεις από το κοινό. Δεν είχαμε συμφωνήσει τις ερωτήσεις εκ των προτέρων. Το κοινό ήταν μεγάλο και διαφορετικό: 400 άτομα στην αίθουσα, πολλές χιλιάδες στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Παρατηρητηρίου και μέσω YouTube. Στην κατ’ ιδίαν συνάντησή μας πριν ανέβει στη σκηνή, μου είπε ότι μπορούσα να του κάνω όποιες ερωτήσεις ήθελα και να είμαι όσο σκληρός χρειαστεί. Θα το δεχόταν ευχαρίστως. Και έτσι κάναμε: κανείς δεν μου είπε μετά ότι ήμουν πολύ ήπιος. Τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά, ο Κασσελάκης μου φάνηκε τίμιος και ειλικρινής, καλοπροαίρετος και συμπαθής. Αυτό που διαπίστωσα επίσης ήταν η προσωπική του δύναμη και το θάρρος του. Εχει μια αποστολή και είναι αποφασισμένος να την κυνηγήσει μέχρι τέλους. Μα τον Θεό, έχει κότσια: πώς αλλιώς εξηγείται ότι συνεχίζει παρά τις βιτριολικές επιθέσεις, τους πολιτικούς ελιγμούς και την αντιμετώπισή του ως ένα πολιτικό ανέκδοτο; Εσείς θα σηκωνόσασταν το πρωί από το κρεβάτι αν είχατε να αντιμετωπίσετε τέτοιες επιθέσεις;
Κοντά σε αυτή τη δύναμη χαρακτήρα έρχεται και η τόλμη του. Τολμηρές πολιτικές κινήσεις που επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν τη σκακιέρα της πολιτικής. Πόσο προσεκτικά σχεδιασμένες είναι αυτές οι κινήσεις και τίνων τις συμβουλές ακολούθησε, δεν είναι σαφές. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί αυτές να είναι αδέξιες και να κινδυνεύουν με αποτυχία. Λιγότερο από ένα χρόνο πριν, δεν ήταν πολιτικός. Είναι ακόμη «άγουρος» στη δουλειά του. Τον παρακολουθούμε να μαθαίνει – ή να μη μαθαίνει, ανάλογα με την περίπτωση.
Εκπέμπει μια ιδιαίτερη γοητεία. Εχει πείσει τον εαυτό του ότι η Ελλάδα χρειάζεται το νέο στυλ της πολιτικής του. Χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να συνδεθεί με τη βάση του κόμματος. Στέλνει ερωτηματολόγια που θέτουν υπαρξιακά ζητήματα. Δεν χρειάζεται να συμβουλευτεί τα όργανα του κόμματος. Το ζήτημα της λογοδοσίας παραμερίζεται. Πρόθεσή του είναι να μη δημοσιοποιήσει τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης του κόμματός του. Δεν θέλει να μάθουμε αν έχασε. Κανένα αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές δεν θα τον αναγκάσει να παραιτηθεί.
Μέχρι στιγμής, η εκστρατεία του βασίζεται κυρίως στο συναίσθημα. Είναι βαθιά φιλελεύθερος όχι μόνον όσον αφορά τα δικαιώματα των φύλων, αλλά και όσον αφορά ένα «καθαρό» κράτος. Συνεπώς, τι το διαφορετικό έχει; Παρά το γεγονός ότι είναι αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, δεν ήταν έτοιμος να αποκαλέσει τον εαυτό του «σοσιαλιστή». Προτιμούσε το «προοδευτικός». Τι πιστεύει για τις σχέσεις με το ΠΑΣΟΚ; Θα χαιρόταν να είναι αρχηγός τους. Εχει πολιτικό ένστικτο, ποικίλου είδους, που αναμειγνύει αμερικανικές και ευρωπαϊκές επιρροές. Πιστεύει στην «ελεύθερη αγορά» και στο ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να θεωρούν την Ευρώπη εγχώρια αγορά τους. Το πώς θα μπορούσαν να υλοποιηθούν αυτές οι ιδέες μένει απροσδιόριστο. Είναι κατά του «διαπλεκόμενου καπιταλισμού», και οι Ελληνες «ολιγάρχες» θα πρέπει να ανησυχούν αν έρθει στην εξουσία. Αλλά το γιατί δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί. Τα ασαφή ένστικτα μπορεί αρχικά να ελκύουν, αλλά τον κάνουν να μοιάζει με ερασιτέχνη. Χρειάζεται επειγόντως σοβαρούς συμβούλους πολιτικής.
Πριν από τον Κασσελάκη, η κουλτούρα στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ ήταν παραδοσιακά αυτό που ένας οπαδός μού περιέγραψε ως «αίρεση». Η εξέλιξη με βάση τη μακροχρόνια υπηρεσία, η κατάρτιση ογκωδών εκθέσεων, οι συζητήσεις σε μυριάδες επιτροπές δημιουργούσαν ένα περιβάλλον που γινόταν εσωστρεφές. Ωστόσο, αυτή η παράδοση ίσως να είναι περισσότερο «μη ελληνική»: άλλωστε, η Ιστορία έχει δείξει ότι η χώρα συσπειρώνεται γύρω από τους ηγέτες σε εποχές αλλαγών. Σε όλη την Ευρώπη γινόμαστε μάρτυρες μιας πολιτισμικής αλλαγής που παρασύρει τα πολιτικά κόμματα: μακριά από την πολιτική των επιτροπών, προς μια πολιτική με «αυθεντικούς» ηγέτες σε κοινωνία με τους υποστηρικτές τους.
Τα ασαφή ένστικτα μπορεί αρχικά να ελκύουν, αλλά τον κάνουν να μοιάζει με ερασιτέχνη. Χρειάζεται επειγόντως σοβαρούς συμβούλους πολιτικής.
Οι επικριτές θα επισημάνουν τις ελλείψεις στην αποτίμηση του Κασσελάκη. Με τις εσωτερικές διαμάχες εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ, οι δημοσκοπήσεις μοιάζουν ζοφερές. Η γοητευτική αύρα της περυσινής εκστρατείας του για την ηγεσία έχει εξασθενήσει. Ωστόσο, οι αντίπαλοί του δεν πρέπει να αμφιβάλλουν για την αυτοπεποίθηση και το θάρρος του. Δεν πρόκειται να τα παρατήσει εύκολα. Δεν μπορούν όλοι οι ερασιτέχνες να γίνουν επαγγελματίες, όμως όσοι το επιχειρούν πρέπει να αρχίσουν να προπονούνται σκληρά.
Οι αντίπαλοί του δεν πρέπει να αμφιβάλλουν για την αυτοπεποίθηση και το θάρρος του. Δεν πρόκειται να τα παρατήσει εύκολα.