Εχουν δίκιο οι αγρότες;
Σπυρίδων Κίντζιος Καθηγητής, πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ας απαντήσουμε σε ένα βασικό, όσο και ουσιαστικό ερώτημα: Θέλουμε να έχουμε βιώσιμη αγροτική παραγωγή, ικανή να αντέξει στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, επαρκώς ανταγωνιστική ώστε να εξασφαλίζει αξιοπρεπές εισόδημα στους παραγωγούς και χαμηλές τιμές των τροφίμων στο ράφι και τέλος τόσο δυναμική όσο απαιτείται για να εγγυηθεί την επισιτιστική ασφάλεια σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο; Για να πετύχουμε την παραπάνω συνθήκη, απολύτως αναγκαία για την οικονομική και κοινωνική συνοχή της χώρας μας, χρειάζεται να καταβληθεί μια πολύ μεγάλη προσπάθεια για να επιταχυνθεί η μετάβαση στη λεγόμενη 4η αγροβιομηχανική επανάσταση: Μια νέα πραγματικότητα η οποία χαρακτηρίζεται από την επαγγελματική άσκηση της αγροτικής δραστηριότητας με χρήση ιδιαίτερα εξελιγμένων εργαλείων συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης έτσι ώστε να ελαχιστοποιούνται οι ανάγκες σε εισροές για την αγροτική παραγωγή. Με άλλα λόγια μειώνουμε τις εισροές και άρα το κόστος και ταυτόχρονα προστατεύουμε το περιβάλλον. Για να μπορούν όμως οι αγρότες να έχουν πρόσβαση και να ξέρουν να χρησιμοποιούν τις θαυμαστές αυτές νέες τεχνολογίες, θα πρέπει η πολιτεία να διαμορφώσει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο για την παροχή εκπαίδευσης και συμβουλών, την επιδότηση των μέσων και την προώθηση των συλλογικών σχημάτων –κυρίως συνεταιρισμών– μέσω των οποίων θα καταστεί δυνατή η απορρόφηση των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων. Θα πρέπει επίσης να πάψουν οι αγρότες –μαζί με τους καταναλωτές– να αποτελούν τους αδύναμους κρίκους της αλυσίδας της αγροδιατροφής, έχοντας ελάχιστη επίδραση στον μηχανισμό διαμόρφωσης των τιμών των τροφίμων, που ως γνωστόν έχουν αυξηθεί υπέρμετρα. Κάθε καθυστέρηση σε αυτή τη διαδικασία οδηγεί σε αυξημένη έξοδο από το αγροτικό επάγγελμα κυρίως των νέων ανθρώπων. Και γεωργία χωρίς αγρότες δεν υπάρχει.
Αθανάσιος Τσαυτάρης Καθηγητής Γενετικής στο Τμήμα Γεωπονίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
H μεγάλη αύξηση της τιμής του πετρελαίου αναμφισβήτητα έχει αυξήσει τρομερά το κόστος παραγωγής και έχει προκαλέσει μεγάλα προβλήματα στους αγρότες. Οι αγρότες χρησιμοποιούν το πετρέλαιο στα τρακτέρ και τα αγροτικά τους μηχανήματα, τα οποία κυριολεκτικά καταβροχθίζουν πετρέλαιο και χρειάζονται πετρέλαιο και για τις αντλίες που χρησιμοποιούν για το νερό. Ομως τα παράγωγα του πετρελαίου είναι βασικό συστατικό και για πολλά λιπάσματα και φυτοφάρμακα και άρα και από εκεί υπάρχει αύξηση του κόστους. Ακόμα και τα πλαστικά που χρησιμοποιούνται στα θερμοκήπια έχουν σχέση με το πετρέλαιο, ως πρώτη ύλη.
Αν μείνουν όλες αυτές οι αυξήσεις είναι βέβαιο ότι οι αγρότες δεν θα μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα. Εμείς δεν μπορούμε δυστυχώς να δώσουμε αφορολόγητο πετρέλαιο αντίθετα από άλλες χώρες της Ε.Ε. όπως η Ρουμανία που έχει δικό της πετρέλαιο. Πιστεύω όμως ότι και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει κατανοήσει το πρόβλημα, οπότε θα λάβει κάποια μέτρα. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι οι αγρότες είναι οι πρώτοι που πλήττονται από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Είτε χάνουν την παραγωγή τους είτε χρειάζονται περισσότερο νερό, οπότε επιστρέφουμε στο θέμα του αυξημένου κόστους. Παράλληλα ο κόσμος αλλάζει πολύ γρήγορα και διαρκώς. Ενας γίγαντας της παραγωγής όπως η Ουκρανία βρίσκεται σε πόλεμο. Λόγω του λιωσίματος των πάγων τα πλοία της Ρωσίας μπορούν εύκολα να βρεθούν στη Δανία. Δημιουργούνται λοιπόν νέες ισορροπίες. Παράλληλα ο πληθυσμός αυξάνεται, ζούμε περισσότερο, προσέχουμε τη διατροφή μας για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής μας.
Ο τόπος μας έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα γιατί έχει ποικιλομορφία των παραγωγικών συστημάτων. Χειμερινές καλλιέργειες, καλοκαιρινές καλλιέργειες, δέντρα, θερμοκήπια, αμπέλια, αιγοπροβατοτροφία. Είμαι σίγουρος ότι δεν θα πεινάσουμε. Λύσεις υπάρχουν αλλά χρειάζεται να σκεφτούμε με άλλον τρόπο και να υποστηρίξουμε τους παραγωγούς με έργα υποδομής. Αντί να επιδοτούμε το πετρέλαιο να φτιάξουμε έργα ώστε να χρειάζεται λιγότερο πετρέλαιο. Επίσης, πρέπει με κάθε τρόπο να στηρίξουμε τους νέους και μορφωμένους ανθρώπους να ασχοληθούν και να παραμείνουν στην αγροτική παραγωγή.
Γιατί μόνο αυτοί μπορούν να τα καταφέρουν με τα νέα συστήματα όπως η γεωργία ακριβείας και οι αυτοματισμοί που εφαρμόζονται.
Ευστάθιος Κλωνάρης Καθηγητής του Τμήματος Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Από τον Φεβρουάριο του 1997 –με εξαίρεση την περίοδο της οικονομικής ύφεσης– είμαστε θεατές των αγροτικών κινητοποιήσεων όπου για 15-20 ημέρες, μέσα στον Φεβρουάριο σε μία περίοδο νεκρή από αγροτικές εργασίες, οι αγρότες διεκδικούν από την εκάστοτε κυβέρνηση μία ιδιαίτερη μεταχείριση.
Τι διαφορετικό έχουν όμως οι φετινές κινητοποιήσεις των αγροτών; Το διαφορετικό φέτος είναι μια μεγάλη φυσική καταστροφή που έπληξε τη Θεσσαλία καθώς και η εφαρμογή μιας νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) περισσότερο απαιτητικής από τα προηγούμενα χρόνια.
Οι αγρότες δικαίως βγήκαν στους δρόμους με αιτήματα αιχμής το υψηλό κόστος παραγωγής και τις μεγάλες καθυστερήσεις των αποζημιώσεων στη Θεσσαλία. Μαζί με αυτά όμως τα δίκαια αιτήματα οι αγρότες νιώθουν ότι βρίσκονται στο στόχαστρο της νέας ΚΑΠ καθώς τους ζητάει να κάνουν περισσότερα για νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης. Το τελευταίο δεν είναι ελληνικό φαινόμενο αλλά πανευρωπαϊκό. Αυτό αποτελεί άλλη μία ιδιομορφία των φετινών κινητοποιήσεων.
Είναι αλήθεια ότι με τον τρόπο που έχει διαμορφωθεί η ΚΑΠ μετά το 2005 λειτουργεί περισσότερο υπέρ των μεγάλων αγροκτημάτων και επιχειρησιακών μονάδων και πολύ λιγότερο για τις εκμεταλλεύσεις οικογενειακού τύπου. Η σημερινή κρίση ούτε τυχαία είναι ούτε συγκυριακή και προκαλείται από το ολιγοπωλιακό μοντέλο συγκέντρωσης της αγροτικής παραγωγής, που συμπιέζει αφόρητα τον παραγωγό και αυξάνει τα κέρδη των ενδιάμεσα εμπλεκομένων στην εμπορία των αγροτικών προϊόντων, αποδεικνύοντας εντέλει ότι η «αυτορρυθμιζόμενη ελεύθερη αγορά» δεν λειτουργεί υπέρ του παραγωγού και του καταναλωτή.
Παρ' όλα αυτά, ο γεωργικός τομέας είναι ο πρώτος που αντιλαμβάνεται άμεσα και με βίαιο τρόπο την κλιματική αλλαγή. Ακραία καιρικά φαινόμενα όπως ο «Ιανός» και ο «Daniel» που προκαλούν ανυπολόγιστες ζημιές τόσο στο περιβάλλον όσο και στις υποδομές και τον μηχανολογικό εξοπλισμό, ακαρπία στην ελιά, υποβάθμιση των εδαφών, καύσωνες, ξηρασία, τεράστιες πυρκαγιές, απώλεια της βιοποικιλότητας, επηρεάζουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών και την παραγωγικότητα της κτηνοτροφίας και με τη σειρά τους το γεωργικό εισόδημα.
Κι έτσι, αντί οι αγρότες να καλωσορίσουν μία πολιτική που θα οδηγήσει σε βελτίωση των οικοσυστημάτων, από τα οποία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό, ορισμένοι πολιτικοί και οι λομπίστες στον τομέα της γεωργίας έχουν καταστήσει την προστασία της φύσης και τη νέα πιο πράσινη ΚΑΠ τον εύκολο αποδιοπομπαίο τράγο. Μερίδα πολιτικών εργαλειοποιούν τη δυσαρέσκεια των αγροτών και δείχνουν με το δάχτυλο τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Ομως, το να στέλνουν στους δίκαια οργισμένους αγρότες το μήνυμα ότι φταίνε οι πράσινοι κανόνες, είναι λάθος. Μόνο η εφαρμογή μιας φιλοπεριβαλλοντικής ΚΑΠ θα εξασφαλίσει τη συνέχιση της γεωργίας μακροχρόνια. Το πισωγύρισμα που εμμέσως επιχειρείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με μερικές παρεκκλίσεις (αγρανάπαυση και φυτοφάρμακα σε πρώτη φάση) θα οδηγήσει ναι μεν στον κατευνασμό των αγροτών πανευρωπαϊκά, αλλά με μαθηματική ακρίβεια στο τέλος της γεωργίας στο άμεσο μέλλον.