Κόκκινες κληρονομιές και πράσινα όνειρα

Κουβαλάει τις εμφυλιακές μνήμες και την επιχειρηματική επιτυχία της οικογένειάς του, από το χορτάρι του «Καραϊσκάκης» στο τερέν των Βρυξελλών. Αρκεί αυτό το «χαρτοφυλάκιο» για να πετύχει και ως πολιτικός αρχηγός;

Οι άσπονδοι φίλοι του Πέτρου Κόκκαλη λένε ότι «είναι στον Κόσμο του» κάνοντας λογοαπαίγνιο με τον «Κόσμο», το κόμμα που ίδρυσε πρόσφατα. Εχει βάση αυτό το καλαμπούρι ή μήπως πρόκειται για φθόνο; Τι είναι αυτό που παρακίνησε τον Κόκκαλη να καταπιαστεί με την πολιτική, να μπλέξει με τον ΣΥΡΙΖΑ και να φύγει από το κόμμα μετά τη γνωριμία με τη νέα ουρανοκατέβατη ηγεσία του; Η ταπεινοφροσύνη του Κασσελάκη παρέσυρε κορυφαίους διανοούμενους, όπως ο Πολάκης και η Τζάκρη, να πιστέψουν ότι όπου να 'ναι θα αναστηθεί το κόμμα, αλλά φαίνεται ότι ο 54χρονος ευρωβουλευτής ανήκει στους άπιστους Θωμάδες. Προξενεί εντύπωση ότι οι «νεοπροεδρικοί» δεν του ζήτησαν να επιστρέψει την έδρα, ούτε τόλμησαν να τον διασύρουν στα κοινωνικά δίκτυα, όπως έκαναν με άλλους. Προφανώς ένα γνωστό επώνυμο βοηθάει ώστε να επανέλθει η ξεχασμένη αρετή της αυτοσυγκράτησης. Παρ' όλα αυτά, ο Κόκκαλης δεν αποδέχεται ότι είναι «ο πιο πλούσιος πολιτικός αρχηγός». «Η απάντηση είναι ότι οι ευρωβουλευτές καταθέτουμε “πόθεν έσχες”».

Το αρχείο του παππού

Το επώνυμο Κόκκαλης είναι λίγο πιο βαρύ απ' όσο μπορεί να νομίζει ένας απλός ψηφοφόρος του ΣΥΡΙΖΑ ή ένας τυπικός οπαδός του «Θρύλου». Ο Κόκκαλης δεν είναι μόνο γιος του επιχειρηματία και πρώην προέδρου του Ολυμπιακού, Σωκράτη Κόκκαλη, αλλά και εγγονός του Πέτρου Κόκκαλη, του διάσημου χειρουργού με δράση στην Αριστερά (υπουργός στην «κυβέρνηση του βουνού»). Ο εγγονός Πέτρος, που λόγω φυσιογνωμίας μοιάζει σαν να χαμογελάει ακόμη κι όταν έχει τις μαύρες του, έχει οργανώσει το αρχείο του παππού του μέσα στο οποίο κρύβονται αλήθειες και μυστικά της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Oταν κάθεσαι στο κλαδί ενός τέτοιου γενεαλογικού δέντρου απολαμβάνεις προνόμια σπάνια, αλλά την ίδια στιγμή δεν σε εγκαταλείπει η αμφιβολία για το αν οι άλλοι σε κάνουν παρέα για τον χαρακτήρα σου ή για την περιουσία σου. Το «αντίδοτο» σε όλα αυτά είναι να στήσεις έναν δικό σου κόσμο, ελπίζοντας ότι δεν θα τα κάνεις μούσκεμα. Κάπως έτσι ο Κόκκαλης έγινε πολιτικός. Δημοτικός σύμβουλος με τον συνδυασμό του Γιάννη Μώραλη στον Πειραιά το 2014, ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ το 2019 και τώρα αρχηγός.

Ο νεόκοπος πολιτικός αρχηγός δεν γεννήθηκε πλούσιος. Το 1970 ο πατέρας του ήταν βιοτέχνης,

εισαγωγέας μηχανημάτων από την πρώην Ανατολική Γερμανία, σχετικά ευκατάστατος, αλλά όχι πλούσιος. Η Intracom ιδρύθηκε το 1976 και πέρασε τουλάχιστον μία δεκαετία προτού εξελιχθεί στην εταιρεία που άρχισε να δεσπόζει στις τηλεπικοινωνίες. Η μητέρα του ευρωβουλευτή είναι η Σοφία Σκούρα, κόρη του ιδιοκτήτη της «Σκούρας Film», Σπύρου Σκούρα, ο οποίος ήταν ανιψιός του προέδρου της 20th Century Fox (19421962) με το ίδιο όνομα. Μετά το διαζύγιο των γονέων του το 1971, ο Πέτρος μεγάλωσε κυρίως με τη γιαγιά του, τη Νίκη Κόκκαλη που είχε επιστρέψει από την Ανατολική Γερμανία και ήταν γνωστό μέλος του ΚΚΕ Εσωτερικού. Μετά το 20ό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης (ΚΚΣΕ) το 1956, η οικογένεια Κόκκαλη κράτησε αποστάσεις από τις εξελίξεις στο ΚΚΕ και μετά τη διάσπαση του 1968, η Νίκη Κόκκαλη υποστήριξε το ΚΚΕ Εσωτερικού. «Θυμάμαι στις εκλογές του 1977 να σταυρώνουμε ψηφοδέλτια του ΚΚΕ Εσωτερικού μαζί με τη γιαγιά».

Η γιαγιά Νίκη δεν είχε την καλύτερη των σχέσεων με την άλλη γιαγιά, την Ισμήνη Σκούρα, η οποία βρισκόταν στο περιβάλλον της βασίλισσας Φρειδερίκης. «Κατάγομαι κι εγώ από οικογένειες που βρίσκονταν σε αντίπαλα στρατόπεδα στον Εμφύλιο». Από τη γιαγιά Νίκη έμαθε για τη ζωή του παππού Πέτρου, για τις λαμπρές σπουδές Ιατρικής στην Αθήνα, στη Ζυρίχη και στη Βέρνη, για την αναγνώριση που κέρδισε τη δεκαετία του '20 στη Γερμανία και για τη δεκαετία του '30, όταν ήταν ένας από τους πιο επιφανείς γιατρούς της Αθήνας. Ο παππούς διαχειρίστηκε τις έκτακτες καταστάσεις από τον λιμό της Αθήνας το 1941 ως διευθυντής στο νοσοκομείο Αρεταίειο. Και παρά το γεγονός ότι από το 1919 έως το 1928 εργαζόταν στο Μόναχο ως βοηθός του Φέρντιναντ Ζάουερμπρουχ, ενός από τους κορυφαίους χειρουργούς του 20ού αιώνα, δεν συνεργάστηκε με τους Γερμανούς στην Κατοχή. Ανέπτυξε δράση στο ΕΑΜ, στον ΕΛΑΣ και στην κυβέρνηση του βουνού, όπου του αποδίδονται η σύλληψη και ο σχεδιασμός για την αποστολή παιδιών στις Λαϊκές Δημοκρατίες. Ακολούθησε η αυτοεξορία οικογενειακώς στη Βουδαπέστη, στο Βουκουρέστι και στο Ανατολικό Βερολίνο. Μετά τον Πόλεμο έκανε την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς σε σκύλο στον κόσμο ως επικεφαλής του Ινστιτούτου Πειραματικής Καρδιοχειρουργικής της Γερμανικής Ακαδημίας Επιστημών του Ανατολικού Βερολίνου (1953-1962). Πέθανε το 1962 και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επέτρεψε την ταφή του στην Ελλάδα. Ο Κόκκαλης είχε θεραπεύσει χειρουργικά την τότε σύζυγο του Καραμανλή, την Αμαλία Μεγαπάνου, από σπηλαιώδη φυματίωση.

Η φήμη του παππού ήταν τέτοια, ώστε υπήρχε σεβασμός ακόμη και από τους χουντικούς, με αποτέλεσμα η οικογένεια να μην αντιμετωπίσει ιδιαίτερα προβλήματα κατά την επταετία. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ο τριαντάρης Σωκράτης Κόκκαλης (είχε επιστρέψει στην Ελλάδα το 1965) ασχολούνταν με εισαγωγές, αλλά και με τον Ολυμπιακό. Συγκεκριμένα, ήταν μέλος της διοίκησης του Ολυμπιακού επί προεδρίας Νίκου Γουλανδρή (1972-1974) και μάλιστα ήταν εκείνος που έφερε στην ομάδα τον Σλαβομακεδόνα Γιουτσόφ, τον βάφτισε Γιούτσο και από τότε έχει μείνει αλησμόνητο το σύνθημα «Εμπαινε Γιούτσο». «Οταν ήμουν παιδί, ο πατέρας μου ήταν ο ήρωάς μου. Κάθε Κυριακή με έπαιρνε μαζί του στο γήπεδο», λέει ο Πέτρος, που διαβεβαιώνει τους φίλους του ότι ο πατέρας του δεν ήταν καθόλου αυστηρός, όπως ίσως θα περίμενε κανείς.

Βιομηχανία θεάματος

Ο Πέτρος πήγε στη Σχολή Μωραΐτη και συνέχισε στο Πανεπιστήμιο Χάμσαϊρ στη Δυτική Μασαχουσέτη των ΗΠΑ, όπου σπούδασε Ιστορία της Πολιτικής Επικοινωνίας (αργότερα έκανε μεταπτυχιακό στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ). Μέχρι σήμερα του αρέσει να μιλάει για το πώς χτίστηκε η αφήγηση που συνέδεσε τον πρίγκιπα Κωνσταντίνο (μετέπειτα βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄) με τον τελευταίο βασιλιά του Βυζαντίου Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. Τη δεκαετία του '90 ασχολήθηκε με τον Ολυμπιακό και μεταξύ άλλων εισηγήθηκε τη μετατροπή του σε εταιρεία λαϊκής βάσης, στην οποία γράφτηκαν 95.000 μέλη (σήμερα οι εγγεγραμμένοι είναι περίπου 35.000). «Μετατρέψαμε μια ΠΑΕ που ήταν διαλυμένη μετά την εποχή Κοσκωτά σε μια σύγχρονη βιομηχανία θεάματος». Οι φίλοι του λένε ότι ήταν δική του ιδέα να μην εκδίδονται 21 εισιτήρια της θύρας 7 και 21 καθίσματα να είναι μαύρα και να σχηματίζουν τον αριθμό 7, ως φόρος τιμής στα θύματα της θύρας 7, το 1981. Οπως δική του ιδέα είναι να μην υπάρχει θύρα 13 στο ανακατασκευασμένο «Καραϊσκάκη». Εκείνη την εποχή γνώρισε τον Αλέξη Τσίπρα. Ο μετέπειτα πρωθυπουργός (και ορκισμένος Παναθηναϊκός) ήταν δημοτικός σύμβουλος στην Αθήνα και το στέλεχος του Ολυμπιακού επικοινώνησε μαζί του για να οργανώσουν μια αντιρατσιστική πρωτοβουλία.

Το 2008 ίδρυσε την «Οργάνωση Γη» μαζί με τον φίλο και συμμαθητή του Χρήστο Ζούρα. Η φιλοσοφία τους δεν ήταν η διάσωση του περιβάλλοντος, αλλά η διάσωση του ανθρώπου που υπνοβατεί προετοιμάζοντας συστηματικά την αυτοκαταστροφή του. Ο Κόκκαλης εξηγεί ότι η γη και το περιβάλλον διαρκώς μεταβάλλονται. Το ζητούμενο είναι να κατανοήσουμε ότι ορισμένες δραστηριότητές μας εξωθούν το οικοσύστημα προς μια μεταβολή που «εγγυάται» την εξαφάνιση της ανθρωπότητας ως οργανωμένης κοινωνίας. Κατά συνέπεια, αν θέλουμε να επιβιώσουμε, οφείλουμε να αλλάξουμε βιολί. «Το πετρέλαιο και ο άνθρακας είναι παρελθούσα φωτοσύνθεση. Είναι “σάπιος ήλιος”, που για να εξαχθεί και να αξιοποιηθεί απαιτούνται μεγάλες κεφαλαιακές επενδύσεις, από την εξόρυξη έως τα δίκτυα μεταφοράς, επεξεργασίας και διανομής της ενέργειας». Και ποια είναι η αντιπρόταση; «Να παράγουμε μόνοι μας την ενέργεια που χρειαζόμαστε. Αν μια πολυκατοικία παρήγε το ρεύμα της, τότε η συνέλευση της πολυκατοικίας θα είχε πολύ ενδιαφέρον. Υπάρχει ενέργεια άφθονη, δωρεάν και προσβάσιμη σε όλους. Η δωρεάν ενέργεια οδηγεί σε μια διαφορετική, πιο ισχυρή δημοκρατία». Μπορεί δηλώσεις όπως η παραπάνω να θυμίζουν Γιώργο Παπανδρέου, αλλά γιατί ο Κόκκαλης δεν ενώνει τις δυνάμεις του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη; Ολοι λένε ότι ο Μητσοτάκης είναι ο πιο «πράσινος» πρωθυπουργός, αφού έχει ταυτιστεί μεταξύ άλλων με τον στόχο για την εξαφάνιση του λιγνίτη. Οι γνώστες της προϊστορίας αντιλαμβάνονται ότι αυτή η ερώτηση μάλλον είναι προκλητική, αφού οι οικογένειες Μητσοτάκη και Κόκκαλη σπανίως είχαν σύμπτωση απόψεων. «Η Νέα Δημοκρατία υπέσκαψε τον νόμο του ΣΥΡΙΖΑ για τις ενεργειακές κοινότητες. Η κυβέρνηση είναι μια θατσερική κυβέρνηση και όχι μια πράσινη κυβέρνηση, ακριβώς γιατί δεν πιστεύει ότι υπάρχει κοινωνία. Πιστεύει ότι όλες οι λύσεις μπορούν να έρθουν μόνο από την αγορά».

Προς μια υπαρκτή οικολογία;

Μα ακριβώς επειδή υπάρχει κοινωνία –υπάρχουν δηλαδή λόμπι, ομάδες συμφερόντων και αλλεπάλληλες εκλογές– δεν μπορούν να εφαρμοστούν εγκαίρως στην Ελλάδα και σε ολόκληρη τη δημοκρατική Δύση οι δραστικές λύσεις που απαιτούνται για να καταστούμε ανθεκτικοί απέναντι στη μεταβολή του κλίματος που προκαλεί η υπερθέρμανση. Κι αν πάμε τη συζήτηση λίγο πιο μακριά, ποιος θέλουμε να επιλέξει και να επιβάλει τις λύσεις; Ποιος έχει την πιο δημοκρατική σχέση με την κοινωνία; Το κράτος ή η αγορά; Θέλουμε να δούμε την επιστροφή του κομμουνισμού, δηλαδή της «σιδηράς χείρας» του κράτους, με άλλοθι την πραγματική ανάγκη για ανθεκτικότητα και βιωσιμότητα; Ολα αυτά είναι ερωτήματα που «ανάβουν» τη συζήτηση. Εν πάση περιπτώσει, ο ευρωβουλευτής (με τις 44 νομοθετικές πρωτοβουλίες για την πράσινη ανάπτυξη, την πανδημία και τον κοινοτικό προϋπολογισμό μέσα σε πέντε χρόνια) ασφαλώς δεν υποστηρίζει έναν «πράσινο κομμουνισμό». Θυμίζει όμως ότι οι δυτικές χώρες έδρασαν σχεδόν ακαριαία για την αντιμετώπιση της πανδημίας και με την ίδια ταχύτητα πρέπει να δράσουν για την εγκαθίδρυση ενός νέου καθαρού και βιώσιμου ενεργειακού μοντέλου. Λίγοι θα διαφωνήσουν μαζί του και πάντως η πρότασή του ότι ο κάθε άνθρωπος πρέπει να μπορεί να παράγει με καθαρούς τρόπους την ενέργεια που καταναλώνει μοιάζει να προοικονομεί ένα μέλλον που σίγουρα θα έρθει, απλώς δεν ξέρουμε αν θα έρθει πριν ή μετά το οικολογικό «κραχ».

Λέγεται ότι ήταν δική του ιδέα να μην εκδίδονται 21 εισιτήρια της θύρας 7 και 21 μαύρα καθίσματα να σχηματίζουν τον αριθμό 7, ως φόρος τιμής στα θύματα του 1981. Οπως δική του ιδέα ήταν να μην υπάρχει θύρα 13 στο νέο «Καραϊσκάκη».

«Αν μια πολυκατοικία παρήγε το ρεύμα της, τότε η συνέλευση της πολυκατοικίας θα είχε πολύ ενδιαφέρον. Υπάρχει ενέργεια άφθονη, δωρεάν και προσβάσιμη σε όλους. Η δωρεάν ενέργεια οδηγεί σε μια διαφορετική, πιο ισχυρή δημοκρατία».

Ο πολιτικός έχει δύο παιδιά από τον πρώτο γάμο του με την Ελενα Σκουλά και απασχόλησε τον Δεκέμβριο την επικαιρότητα λόγω του γάμου του με την ηθοποιό Δήμητρα Ματσούκα. Η δημόσια εικόνα αυτού του γάμου εξέπεμψε μέτρο και έλλειψη επιτήδευσης. Εκείνοι που τους γνωρίζουν λένε ότι πρόκειται για ένα αγαπημένο και ταιριαστό ζευγάρι. Παράλληλα, ο «Κόσμος» δεν είναι μια καινούργια πολιτική προσπάθεια. Ηταν η κίνηση με την οποία συμμετείχε στο ψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του 2019 και τώρα αναβαθμίζεται σε κόμμα (στη συνέντευξη Τύπου δίπλα στον Κόκκαλη μίλησαν η Μαρία Βασιλάκου και ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, αποδίδοντας έμφαση στο πρόγραμμα του κόμματος που είναι οι 17 στόχοι του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη). Ακόμη λοιπόν κι αν ο Πέτρος Κόκκαλης, πολιτικά και προσωπικά, «είναι στον Κόσμο του» (και γιατί να μην είναι;), έχει κάτι ενδιαφέρον να πει και για τον δικό μας.