Στρατηγός Ούρσουλα, μέρος 2ο
Το πρόταγμα της «γεωπολιτικής» Κομισιόν δεν ευτύχησε. Οι στόχοι της δεύτερης θητείας για την οικονομία και την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα είναι όμως ακόμη πιο φιλόδοξοι
Από τη «γεωπολιτική» Ευρώπη –που υποσχέθηκε το 2019–, η εκ νέου υποψήφια για την προεδρία της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανοίγει τους «ορίζοντες» προς μια πιο «ανταγωνιστική» Ευρώπη. Μια πρώτη ιδέα, βέβαια, είχε δώσει τον περασμένο Σεπτέμβριο όταν προς τέρψη της πολιτικής της οικογένειας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) ξήλωσε στην ομιλία της για την Κατάσταση της Ενωσης την «πράσινη ατζέντα» της, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η ιδέα από τότε ωρίμασε και αναδεικνύεται πλέον ως βασική δέσμευσή της, στο πλαίσιο του νέου στοιχήματός της να παραμείνει στην προεδρία της Κομισιόν, αφού έλαβε το χρίσμα την περασμένη Δευτέρα, θεσμικά αυτή τη φορά, από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (CDU) να είναι η επικεφαλής υποψήφια εκ μέρους του ΕΛΚ. Το σύνθημα, εξάλλου, για μια πιο ανταγωνιστική Ευρώπη βρίσκει ευήκοα ώτα και σε άλλες ευρωομάδες, ιδίως όταν συνοδεύεται από μια «ανταγωνιστική ευρωπαϊκή άμυνα».
Για την πρώην υπουργό Αμυνας της Γερμανίας, το μήνυμα φυσικά αντανακλά την τρέχουσα γεωπολιτική συγκυρία και ενδεχομένως μια προσπάθεια διόρθωσης λαθών και παραλείψεων του προηγούμενου θεσμικού ευρωπαϊκού κύκλου, που είχε στεφθεί, μάλλον άστοχα, ως «γεωπολιτική» Κομισιόν. Η Ευρώπη έχει για πρώτη φορά από το 1945 πόλεμο στο έδαφός της –η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία συμπλήρωσε χθες δύο χρόνια– αλλά και τη μεγαλύτερη «πρόκληση» για την ασφάλειά της, ενόψει και της πιθανής επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, που απειλεί να εγκαταλείψει τους συμμάχους του ΝΑΤΟ εάν δεν αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες. «Τρέμουν για το τι θα γίνει τον Νοέμβριο στις εκλογές στις ΗΠΑ», αναφέρει στην «Κ» ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή, ενώ βάζει στην ίδια εξίσωση και την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία, την ώρα, μάλιστα, που τα ευρωπαϊκά εργοστάσια «στεγνώνουν». Φυσικά, η αγωνία αφορά και την επόμενη ημέρα στην Ουκρανία, χωρίς πιθανή στήριξη των Αμερικανών. Θα έλεγε κανείς ότι «η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη ήδη με μια επερχόμενη τέλεια καταιγίδα», σημειώνει άλλος Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Η Φον ντερ Λάιεν παραδέχθηκε, άλλωστε, την περασμένη Δευτέρα ότι «ο κόσμος είναι διαφορετικός από ό,τι το 2019». Γι’ αυτόν τον λόγο προτείνει έναν νέο επίτροπο Αμυνας και καλεί τις ευρωπαϊκές χώρες να ενώσουν τις δυνάμεις τους στις αμυντικές δαπάνες τους. Πώς θα το πετύχει; Η ίδια εξήγησε σε συνέντευξή της στους Financial Times ότι θα ακολουθηθεί και στην άμυνα το μοντέλο της στρατηγικής για τα εμβόλια. Ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός, δηλαδή, θα παρέχει πόρους για κοινές αγορές ευρωπαϊκών εξοπλισμών από τα κράτη-μέλη, με την εγγύηση ότι θα υπάρξουν παραγγελίες για επιπλέον παραγωγή.
Οι λεπτομέρειες του σχεδίου θα αποκαλυφθούν στις 5 Μαρτίου, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, όταν η Κομισιόν θα παρουσιάσει δύο νέα προγράμματα: το ευρωπαϊκό επενδυτικό πρόγραμμα
Οπως εξήγησε η ίδια η Φον ντερ Λάιεν, ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός θα παρέχει πόρους για κοινές αγορές ευρωπαϊκών εξοπλισμών από τα κράτη-μέλη, με την εγγύηση ότι θα υπάρξουν παραγγελίες για επιπλέον παραγωγή.
στον τομέα της άμυνας (EDIP) και τη στρατηγική για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (EDIS). Επί της ουσίας η Κομισιόν θα προτείνει ένα πρόγραμμα ως συνέχεια του κανονισμού για τη θέσπιση μέσου ενίσχυσης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών (EDIRPA) και της πράξης στήριξης της παραγωγής πυρομαχικών (ASAP), που προτάθηκε τον περασμένο Μάιο, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι βιομηχανίες να επιταχύνουν την παραγωγή πυρομαχικών προς το Κίεβο. Το ενδιαφέρον βέβαια στρέφεται στη συνολική στρατηγική (EDIS), καθώς αυτή θα επιχειρήσει να καλύψει τα κενά των σημερινών συστημάτων που δημιουργήθηκαν με σκοπό να καλύψουν βραχυπρόθεσμες και έκτακτες ανάγκες της Ουκρανίας. Με δεδομένο ότι όλα τα σχετικά προγράμματα λήγουν το 2027, όταν ολοκληρωθεί ο επταετής τρέχων ευρωπαϊκός προϋπολογισμός, θα πρέπει να εγκριθούν από το επόμενο Ευρωκοινοβούλιο.
Μετά τις ευρωεκλογές του Ιουνίου, η επόμενη Κομισιόν θα πρέπει να αποφασίσει πώς το «μπλοκ» μπορεί να «ενοποιήσει» την αμυντική βιομηχανία του. Κάθε νέο μακροπρόθεσμο σύστημα, πάντως, θα δώσει στο εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε. μεγαλύτερο ρόλο σε ένα χώρο τον οποίο έως σήμερα διαχειρίζονταν τα κράτη-μέλη, δεδομένου του ευαίσθητου χαρακτήρα των επενδύσεων στον τομέα της ασφάλειας αλλά και της στρατηγικής τους. Ενώ ο ακριβής σκοπός των προγραμμάτων παραμένει ακόμη αδιευκρίνιστος –βρίσκονται άλλωστε σε διαθεσμική διαβούλευση–, η στρατηγική EDIS προτείνει ουσιαστικά σχέδιο ενιαίας αγοράς άμυνας (single market scheme) σε επίπεδο Ε.Ε. Αυτό θα μπορούσε ιδανικά να μετατρέψει τις τρέχουσες κατακερματισμένες προσπάθειες της Ε.Ε. σε μια ολοκληρωμένη βιομηχανική αμυντική πολιτική, αναφέρει Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Δεν είναι σίγουρο, όμως, πώς θα αποδεχθούν και σε ποιο βαθμό τα κράτη-μέλη τον νέο ρόλο της Κομισιόν, να υπαγορεύει, δηλαδή, τον τρόπο επενδύσεων στον τομέα της ασφάλειας, με τον οποίο συνδέεται η άμυνα. Κάποιοι Ευρωπαίοι διπλωμάτες θεωρούν θετικό το «ειδικό βάρος» της Κομισιόν να προασπίζεται το κοινό «πλαίσιο» – ειδικά για μικρότερα κράτη-μέλη– και σε περιπτώσεις αποφάσεων ειδικής πλειοψηφίας. Ο «μαέστρος» του συντονισμού θα είναι ο νέος επίτροπος Aμυνας, που υπόσχεται η Φον ντερ Λάιεν, ιδέα η οποία περιλαμβάνεται και στο πολιτικό μανιφέστο του ΕΛΚ, που θα υιοθετηθεί αρχές Μαρτίου στο συνέδριο του κόμματος, στο Βουκουρέστι. Το μεγάλο ερώτημα, που θέτουν και οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες, φυσικά, αφορά τα χρήματα που αναμένεται να επενδυθούν, όπως και πόσα από κονδύλια θα «κοπούν» από άλλους κρίσιμους τομείς που καλύπτει σήμερα ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός. Oλα είναι θέμα προτεραιοτήτων, ισχυρίζονται Ευρωπαίοι διπλωμάτες, «εάν η προτεραιότητα γίνει η άμυνα, τότε θα πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά». Πρόσφατα, ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν έκανε λόγο για 100 δισ. ευρώ για κοινό ευρωπαϊκό ταμείο άμυνας. «Σίγουρα θα μιλάμε για πάρα πολλά χρήματα», αναφέρει Ευρωπαίος διπλωμάτης, όταν κάποτε μιλούσαμε απλώς για λίγα εκατομμύρια.