Τοπιογραφία ως πεδίο μνήμης, προορισμός, εστία και δημιουργία
Στο επιβλητικό κτίριο της Δημοτικής Πινακοθήκης του Πειραιά, από τα ωραιότερα δείγματα δημόσιας νεοκλασικής αρχιτεκτονικής της πόλης, στεγασμένο στο Παλιό Ταχυδρομείο της οδού Φίλωνος, η έκθεση του Φραγκίσκου Δουκάκη μάς καλεί να σταθούμε στην εξέλιξη του βλέμματός του πάνω στο τοπίο.
Οι τοπιογραφίες του, δημιουργίες των ετών 2020-2023, γεμίζουν τις αίθουσες της Πινακοθήκης με ελληνικό φως. Αλλωστε το έργο του Δουκάκη είναι μια αδιάκοπη σπουδή πάνω στο φως και το χρώμα. Και εδώ, σε όλα τα τοπία από την Υδρα, τις Κυκλάδες και τη Σαλαμίνα, ο ζωγράφος υπογραμμίζει αυτή τη δυνατότητα μελέτης πάνω στο χρώμα. Ο ίδιος λέει πως «τα καθαρά σχήματα και χρώματα οργανωμένα, ώστε το ένα να αναδεικνύει το άλλο, είναι γνώρισμα της δουλειάς μου, ο τρόπος μου αυτός
λειτουργεί σαν υπόβαθρο για να τονιστεί ο τόπος, ο χρόνος και η συναισθηματική ατμόσφαιρα σε κάθε έργο».
Και πράγματι είναι ένας τρόπος να σκεφτεί κανείς πάνω στις αναρίθμητες ερμηνείες του ελληνικού τοπίου, όχι απλώς ως «τοπιογραφία» αλλά ως «τόπο» με διάσταση φιλοσοφική και οντολογική. Οπου «τόπος» είναι πεδίο μνήμης, προορισμός και εστία, κοιλότητα κύησης και δημιουργίας. Η Υδρα του Δουκάκη, π.χ. (ενότητα που παρουσιάστηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος της
στο Ιστορικό Αρχείο Υδρας) έρχεται να αθροιστεί στη μακρά και πυκνή παρακαταθήκη εικαστικών αποδόσεων του νησιού, που έχει προκαλέσει πλήθος βλεμμάτων, από τον Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα, τον Παναγιώτη Τέτση και τον Νίκο Νικολάου έως τον Μιχάλη Οικονόμου και τον Αγήνορα Αστεριάδη.
Ο Παναγιώτης Τέτσης ήταν δάσκαλος του Φραγκίσκου Δουκάκη. Το φως που μελετάει ο Δουκάκης διαχέεται σχεδόν μεταφυσικά, αλλά είναι και το χρώμα, η χρήση του και η ελευθερία την οποία έχει κατακτήσει, που δίνει σε πολλά έργα του μια ποιότητα προσωπικής ενόρασης. Για παράδειγμα, στα νέα έργα που παρουσιάζει στον Πειραιά, υπάρχει ένα χειμωνιάτικο πρωινό στη Σαλαμίνα με εξαιρετικές χρωματικές ζώνες και υποβλητική ατμόσφαιρα.
Η τοπιογραφία περνάει στην εικαστική ιστορία τις ερμηνείες των τόπων με έναν τρόπο που
ενδιαφέρει και περιοχές έξω από την ιστορία της τέχνης. Εν προκειμένω ο Φραγκίσκος Δουκάκης, πέρα από τη δουλειά που κάνει στο αστικό τοπίο (Αθήνα, Πειραιάς) έχει προχωρήσει βαθιά στο ψυχικό υπόστρωμα της Υδρας, αλλά και άλλων νήσων, όπως της Πάρου, της Αντιπάρου και της Σαλαμίνας (όλα στην έκθεση που παρουσιάζεται αυτήν την περίοδο). Η Σαλαμίνα ειδικά έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η πνευματική της υπόσταση έχει παραμεληθεί από τη δημόσια σφαίρα, αν και ζωγράφοι όπως η Σοφία Λασκαρίδου, ο Σπύρος Παπαλουκάς και πάλι ο Αγήνωρ Αστεριάδης (και τόσοι ακόμη) την είχαν ζωγραφίσει ως τόπο κάλλους και πνεύματος. Θυμόμαστε και τον Σικελιανό.
Ο Φραγκίσκος Δουκάκης μάς ανοίγει ορίζοντες σκέψης πάνω στον ελληνικό τόπο.
Το έργο του Φραγκίσκου Δουκάκη στη Δημοτική Πινακοθήκη του Πειραιά είναι μια αδιάκοπη σπουδή πάνω στο φως και το χρώμα.