Η έκθεση για το ναυάγιο της Πύλου

Tην άμεση αλλαγή των κανόνων στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, που θα επιτρέψουν στον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής Frontex να έχει μεγαλύτερο ρόλο, αλλά και ανεξάρτητη εξεταστική επιτροπή για περιστατικά όπως το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου, ζητεί από τα τρία ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα η Ευρωπαία διαμεσολαβήτρια Εμιλι Ο’ Ράιλι.

Στην έκθεση, που δημοσίευσε χθες για τον ρόλο του Frontex στο ναυάγιο της Πύλου, η Ευρωπαία διαμεσολαβήτρια δεν θεωρεί ότι ο οργανισμός «παραβίασε κάποιον σχετικό κανόνα ή διαδικασία», αλλά επισημαίνει τις δυσλειτουργίες που προκαλούνται από τον τρόπο που έχει θεσπιστεί, καθώς επί της ουσίας ο Frontex εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συναίνεση και την καλή συνεργασία με τις εθνικές Αρχές.

Παρά το γεγονός ότι ο Frontex έχει υποχρέωση «αναζήτησης και διάσωσης», είναι σαφές ότι παρέχει κατά κύριο λόγο λειτουργία έρευνας ή επιτήρησης και όχι λειτουργία διάσωσης. Οπως, εξάλλου, επισημαίνεται «με βάση τα συμπεράσματα αυτά και τις αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με συνεχιζόμενες παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων από ένα κράτος-μέλος στις επιχειρήσεις ελέγχου των συνόρων, ο Frontex θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσον έχει επιτευχθεί το κατώτατο όριο που του επιτρέπει να τερματίσει, να αποσύρει ή να αναστείλει τις δραστηριότητές του στο εν λόγω κράτος μέλος». «Η συνεργασία

με τις εθνικές Αρχές –όπου υπάρχουν ανησυχίες για εκπλήρωση των υποχρεώσεων στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης– αποτελεί κίνδυνο για την Ε.Ε. να γίνει συνεργός σε ενέργειες, που παραβιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και κοστίζουν ζωές», είναι η αιχμηρή επισήμανση της Ευρωπαίας διαμεσολαβήτριας.

Αναφορικά με το ναυάγιο της Πύλου, όπου η σχετική έρευνα ξεκίνησε τον περασμένο Ιούλιο, η έκθεση αναφέρει ότι ο Frontex είχε πλήρη εικόνα της κατάστασης, αλλά λόγω των κανονισμών «δεν μπορούσε να έχει πιο ενεργό ρόλο». Η Ευρωπαία διαμεσολαβήτρια

επισημαίνει την έλλειψη εσωτερικών κατευθυντηρίων γραμμών, προκειμένου ο Frontex να εκδίδει σήματα έκτακτης ανάγκης (Mayday), κάτι που δεν έγινε ούτε στην περίπτωση του σκάφους «Adriana» και ενώ είχε εντοπιστεί από αεροπλάνο του οργανισμού, μετά τη σχετική κλήση των ιταλικών Αρχών.

Ωστόσο, στα συμπεράσματά της δεν επιρρίπτει ευθύνη στον Frontex, καθώς αναφέρει ότι είχε προσφέρει τις υπηρεσίες του στις ελληνικές Αρχές τέσσερις φορές,

παρέχοντας εναέρια παρακολούθηση του «Adriana», αλλά δεν έλαβε σχετική απάντηση. Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, «δεν μπορούσε να επιτραπεί στον Frontex να μεταβεί εκεί όπου βρισκόταν το “Adriana” στις κρίσιμες στιγμές, καθώς δεν είχε την άδεια των ελληνικών Αρχών». Σημειώνει παράλληλα ότι ο Frontex περιλαμβάνει και ακτοφυλακή, αλλά η τρέχουσα εντολή και αποστολή του σαφώς δεν μπορεί να καλύψει τέτοιου είδους περιστατικά. Προκειμένου να δοθούν απαντήσεις στα ευρύτερα συστημικά ζητήματα, που υπερβαίνουν την εντολή της παρούσας έρευνας, η Ευρωπαία διαμεσολαβήτρια καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ε.Ε. και την Κομισιόν να συστήσουν ανεξάρτητη εξεταστική επιτροπή για την αξιολόγηση των λόγων για τους μεγάλους αριθμούς θανάτων στη Μεσόγειο, να αντλήσουν διδάγματα από περιστατικά όπως το ναυάγιο του «Adriana» και να διατυπώσουν συστάσεις σχετικά με τον τρόπο προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στη θάλασσα. Στη σχετική ερώτηση της «Κ» για το εάν θα συσταθεί εξεταστική επιτροπή, εκπρόσωπος της Κομισιόν ανέφερε ότι εναπόκειται στα κράτη-μέλη να διερευνούν αυτά τα περιστατικά «με άμεσο, ανεξάρτητο και ολοκληρωμένο τρόπο». Ανέφερε παράλληλα ότι θα υπάρξει άμεση απάντηση στην έκθεση της Ευρωπαίας διαμεσολαβήτριας, αλλά δεν επιβεβαίωσε εάν θα υπάρξουν τελικά αλλαγές σχετικά με την τρέχουσα εντολή του Frontex. Υπενθύμισε πάντως ότι ο Frontex το 2023 διέσωσε 43.000 ανθρώπους.

Αλλαγές στους κανόνες έρευνας και διάσωσης για τον Frontex, αλλά και ανεξάρτητη εξεταστική επιτροπή για τα περιστατικά ζητεί η Ευρωπαία διαμεσολαβήτρια.